KOMUNIKACJA Z NASTOLATKIEM Opracowanie: mgr Maja Wasielewska

Trudności z porozumiewaniem się - nastolatek „milczy jak zaklęty”. PROBLEM NR 1: Trudności z porozumiewaniem się - nastolatek „milczy jak zaklęty”.

TRUDNOŚCI Z POROZUMIEWANIEM SIĘ „Nastolatek milczy jak zaklęty.” – nastolatki bardzo cenią sobie prywatność i wielu z nich lubi spędzać czas w samotności. Charakterystyczne są zmienność nastroju i zamknięcie się w sobie. Jest to zachowanie normalne w tym wieku, a może być nawet korzystne. Nastolatek potrzebuje czasu, żeby uporządkować nurtujące go sprawy i zrozumieć otaczający go świat.

TRUDNOŚCI Z POROZUMIEWANIEM SIĘ Błędy: ucinanie wypowiedzi nastolatka, brak tolerancji dla odmiennych poglądów, wyśmiewanie się z dziecka, wyciąganie pochopnych wniosków. Nastolatek często nie potrafi sobie poradzić ze swoimi uczuciami, takimi jak ból, gniew, wówczas chowa się za murem milczenia, by nie musieć się z nimi borykać. Próbuje wypracować sobie swoje metody radzenia z nimi. Niektórzy wybierają jednak niestety szkodliwe sposoby, np. stosowanie używek, zaniedbywanie szkoły – wymaga interwencji.

TRUDNOŚCI Z POROZUMIEWANIEM SIĘ Powody do niepokoju: jeśli oprócz milczenia przestał spotykać się ze znajomymi, nie rozmawia przez telefon, nie ma apetytu, często płacze – wymaga interwencji. Nikt nie zna lepiej swojego dziecka niż rodzic, jeśli więc czujesz, że coś jest nie tak, to prawdopodobnie masz rację. Jeśli pomimo Twoich wysiłków dziecko nadal nie chce nic mówić lub upiera się, że wszystko jest w porządku, być może pora szukać pomocy specjalisty.

PROBLEM NR 2: Bunt.

OKRES BUNTU Nawet najmilsze i najgrzeczniejsze dziecko miewa dni, kiedy dosłownie aż kipi ze złości. Wówczas kłóci się ze wszystkimi, krzyczy i trzaska drzwiami. Jest to zupełnie normalne zachowanie w tym wieku, podobnie jak nagłe zmiany nastroju. Łatwiej Ci będzie utrzymać Wasze wzajemne stosunki na właściwym torze, jeśli potrafisz skłonić swoje dziecko do rozmów. Rozmawiaj z nim o spornych sprawach, lecz nie pozwól wciągnąć się w kłótnię. Jeżeli atmosfera stanie się zbyt gorąca, przerwij dyskusję, aby wszyscy mogli ochłonąć, ale od razu ustal termin jej dokończenia.

PROBLEM NR 3: Obniżenie samooceny.

BUDOWANIE POCZUCIA WŁASNEJ WARTOŚCI Dodawaj otuchy - wytłumacz dziecku, że w okresie dojrzewania wszyscy przeżywają poważne zmiany, może pomóc zwierzenie się z własnych podobnych doświadczeń. Rzadko krytykuj – pochwały bardziej pomagają w budowaniu poczucia własnej wartości niż surowe oceny; jeżeli już musisz coś zganić, niech to będzie konstruktywna krytyka (ocena zachowania, a nie dziecka; znalezienie pozytywnych stron oprócz negatywów, zaproponowanie alternatywnej możliwości zachowania się).

BUDOWANIE POCZUCIA WŁASNEJ WARTOŚCI Nie żałuj pochwał – gratuluj dziecku nawet małych zwycięstw i doceniaj jego wysiłki, nawet nieudane. Popieraj rozwój zainteresowań nastolatka – sport, hobby, prace społeczne, zajęcia muzyczne lub plastyczne, przynależność do jakiegoś klubu pomagają rozwijać poczucie kompetencji i własnej wartości. Dodatkowym atutem takich zajęć jest okazja do nawiązania przyjaźni z innymi nastolatkami mającymi te same zainteresowania.

BUDOWANIE POCZUCIA WŁASNEJ WARTOŚCI Bądź cierpliwy – wobec nieśmiałości i utraty poczucia własnej wartości nastolatka, pokaż dziecku, że je akceptujesz takim, jakim jest, to zapewni mu poczucie bezpieczeństwa. Postaraj się zrozumieć jego uczucia i okaż mu wsparcie. Zachęcaj do samodzielności – jeżeli Twój nastolatek zwróci się do Ciebie po radę, to jej udziel, lecz pamiętaj, że masz doradzić, a nie instruować. W rozsądnych granicach nastolatek powinien stopniowo podejmować coraz więcej samodzielnych decyzji i brać na siebie odpowiedzialność za ich konsekwencje. Dzięki temu nastolatek buduje swoją pewność siebie, poczucie kompetencji oraz sprawstwa i nie będzie odczuwał nasilonego lęku wchodząc w dorosłość.

BUDOWANIE POCZUCIA WŁASNEJ WARTOŚCI Utrzymuj dobry kontakt ze swoim nastolatkiem – rozmawiając ze swoim nastolatkiem na temat spraw, które go niepokoją, budujesz nić porozumienia między Wami, pokazujesz, że może na Ciebie liczyć, że go rozumiesz i jest dla Ciebie ważny. Popieraj przyjaźnie swojego nastolatka – stwierdzono, że posiadanie bliskich przyjaciół podnosi poczucie własnej wartości nastolatka, zwiększa jego umiejętności społeczne oraz poczucie więzi i przynależności.

BUDOWANIE POCZUCIA WŁASNEJ WARTOŚCI Kochaj go takim, jakim jest – zrób wszystko, żeby Twoje dziecko czuło, że je kochasz i cenisz nie tylko w dobrych chwilach, ale i w złych. Nastolatek musi mieć poczucie przynależności i czuć się kochany przez swoją rodzinę – daje mu to pewność siebie, buduje jego poczucie własnej wartości i stanowi bazę na przyszłość dla wszelkich kontaktów społecznych.

ZACHĘCANIE DO WSPÓŁPRACY

ZACHĘCANIE DO WSPÓŁPRACY Opisz, co widzisz lub przedstaw problem, np. zamiast „Jesteś taki nieodpowiedzialny. Zawsze zapominasz zakręcić wodę. Chcesz, żebyśmy mieli powódź?”, lepiej „Woda w wannie, za chwilę się przeleje.” Udziel informacji, np. zamiast „Kto pił mleko i zostawił butelkę na wierzchu?”, lepiej „Dzieci, mleko kwaśnieje, gdy nie jest w lodówce.”

ZACHĘCANIE DO WSPÓŁPRACY Powiedz to jednym słowem, np. zamiast „Znowu wychodzisz bez śniadania! Zapomniałbyś własnej głowy, gdyby nie była przytwierdzona.”, lepiej, np. „Marcin, śniadanie.” Porozmawiaj o swoich uczuciach, np. zamiast „Co się z Tobą dzieje, zawsze zostawiasz otwarte drzwi!”, lepiej „Przeszkadza mi, kiedy zostawiasz drzwi otwarte, nie będę ciągle krążyła.”

ZACHĘCANIE DO WSPÓŁPRACY Napisz liścik, np. „Ratunku, włosy w umywalce sprawiają mi ból… Twoja zapchana umywalka.”, liścik na telewizorze lub komputerze „Zanim go włączysz, pomyśl, czy zrobiłem już lekcje? Czy uczyłem się?” Wspólna przestrzeń do rozmowy. Dzieci z reguły nie lubią klasycznych rozmów przy stole. Czują się niepewnie i instynktownie przygotowują do obrony. Dobrym pomysłem może być połączenie rozmowy ze wspólnie wykonywaną aktywnością, na przykład robieniem zakupów, czy spacerem. Wtedy rozmowa nie będzie kojarzyła się z przykrym obowiązkiem, ale z przyjemną czynnością, którą warto powtarzać.

! TEGO NIE RÓB ! Obwinianie i oskarżanie („Znowu to zrobiłeś! Co się z Tobą dzieje? Czy nigdy nie możesz zrobić czegoś dobrze?”) Przezywanie ("Jak możesz być taki głupi?”, „Ale z Ciebie flejtuch.”) Straszenie („Jeśli jeszcze raz to zrobisz, to…”) Rozkazy Wykłady i moralizowanie Ostrzeżenia („Włóż sweter, bo nabawisz się przeziębienia.”) Postawa męczennika („Czy Wy dwaj przestaniecie wrzeszczeć? Chcecie doprowadzić mnie do ataku serca?”) Porównania Sarkazm („Wiedziałeś, że jutro masz test i zostawiłeś swoją książkę w szkole? Och, pięknie! To genialny pomysł!”) Proroctwa („Okłamałeś mnie w sprawie Twojej karty ocen, prawda? Wiesz, co z Ciebie wyrośnie? Ktoś, komu nikt nigdy nie zaufa.”)

LITERATURA Faber A., Mazlish E. (1992). Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły. Poznań: Media Rodzina. Pruitt D. B. (red.) (2002). Twój nastolatek. Zachowanie rozwój emocjonalny i poznawczy. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.

Dziękuję za uwagę 