„Słowami w serca, sercem w słowa” Julian Tuwim Poeta, czarodziej słowa

6 stycznia 2013 r. oficjalnie rozpoczął się Rok Tuwima 6 stycznia 2013 r. oficjalnie rozpoczął się Rok Tuwima. Tego dnia, ale sto lat temu, w Kurierze Warszawskim ukazał się debiutancki wiersz poety "Prośba". 27 grudnia 2013 roku minie 60. rocznica śmierci poety.

“Obie rocznice stanowią okazję do oddania hołdu temu wielkiemu poecie, który kształtował język, wyobraźnię i społeczną wrażliwość wielu pokoleń Polaków, ucząc ich zarazem poczucia humoru i ukazując optymizm codziennego życia. (…)    

Poezja Juliana Tuwima jest jedną z najważniejszych w XX wieku propozycji uprawiania sztuki słowa. Bogata i różnorodna twórczość autora “Kwiatów polskich” stanowi żywotną i atrakcyjną propozycję dla odbiorców w każdym wieku. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, przekonany o szczególnym znaczeniu dorobku poety dla dziedzictwa narodowego, ogłasza rok 2013 Rokiem Juliana Tuwima” – głosi tekst przyjętej 7 grudnia 2012 r. uchwały.

Julian Tuwim (13.09.1894-27.12.1953) Polski poeta żydowskiego pochodzenia, pisarz, autor wodewili, skeczy kabaretowych, librett operetkowych i tekstów piosenek. Współautor i redaktor pism literackich i satyrycznych. Tłumacz poezji rosyjskiej, francuskiej, niemieckiej oraz łaciny Nazwisko Tuwima to w pierwotnej formie TOWIM co z języku hebrajskim oznacza „dobry” Jako pisarz Tuwim używał ponad 40 pseudonimów m.in. Tuvim, Wim, Oldlen, Schyzio Frenik, Roch Pekiński

Tuwim urodził się 13 września 1894 r. w Łodzi, przy ul. Widzewskiej 44 (obecnie Kilińskiego 46), w mieszczańskiej rodzinie zasymilowanych Żydów.

Lata młodzieńcze W latach 1904–1914 uczęszczał do Męskiego Gimnazjum Rządowego w Łodzi. Zadebiutował w 1911 r. ( w wieku 17 lat) przekładem na esperanto wiersza Leopolda Staffa „W jesiennym słońcu”. W roku 1913 miał miejsce jego właściwy debiut poetycki - wiersz „Prośba” opublikowany został w czasopiśmie „Kurier Warszawski”. Utwór poeta podpisał inicjałami St. M.

Pobyt w Warszawie (1916-1939) W 1916 Tuwim wyjechał z Łodzi na studia do Warszawy. Studiował prawo i filozofię na Uniwersytecie Warszawskim (1916–1918), które kończył po jednym semestrze. W trakcie studiów rozpoczął współpracę z czasopismem akademickim Pro Arte et Studio. W 1918 ukazał się w nim kontrowersyjny wiersz pt.: „Wiosna”. W tym samym roku wydał pierwszy tom swoich wierszy pt.: „Czyhanie na Boga”.

Pobyt w Warszawie (1916-1939) cd. Silnie związał się ze środowiskiem satyryków, współtworzył słynny kabaret w kawiarni literackiej „Pod Picadorem”, a następnie pracował jako kierownik kabaretów Qui Pro Quo, Banda, Cyrulik Warszawski. Ponadto współpracował z pismami satyrycznymi: „Cyrulik Warszawski” i „Szpilki”. 1921 Tuwim był jednym z założycieli istniejącego do dziś Związku Artystów i Kompozytorów Scenicznych (ZAiKS)

Pobyt w Warszawie (1916-1939) (od lewej Julian Tuwim, Jan Lechoń, Antoni Słonimski, Jarosław Iwaszkiewicz, Kazimierz Wierzyński) Był jednym z założycieli grupy poetyckiej Skamander, która w 1919 stała się najważniejszą grupą poetycką w kraju. Wydawali miesięcznik poetycki „Skamander” – najważniejsze czasopismo literackie dwudziestolecia międzywojennego.

Życie na obczyźnie (1939-1946) 5 września 1939 w obliczu wojny Tuwim opuścił Polskę i wyemigrował przez Rumunię, Jugosławię, Włochy do Francji. Wraz z nim emigrują inni znani poeci: Jan Lechoń, Antoni Słonimski, Kazimierz Wierzyński oraz Mieczysław Grydzewski. W Paryżu polscy poeci Skamandryci spotykali się w kawiarni Café de la Régence w poczuciu bezsilności, klęski i goryczy. W obliczu kapitulacji Francji latem 1940 Tuwim, razem z Lechoniem, udali się przez Hiszpanię do Lizbony, a następnie do Rio de Janeiro, gdzie dołączył do nich Wierzyński. Ostatecznie wspólnie też wyjechali do Nowego Jorku, gdzie poeta mieszkał przez blisko pięć lat (1942–1946). Mieszkając w Ameryce Tuwim publikował swoją twórczość w pismach: Nowa Polska i Robotnik, natomiast Wierzyński oraz Lechoń utworzyli Tygodnik Polski. W tym czasie nastąpił rozpad grupy Skamander, którego prawdopodobną przyczyną były prosowieckie sympatie Tuwima.

Ostatnie lata w Polsce (1946-1953) Do Polski Tuwim powrócił w czerwcu 1946. W ówczesnej Polsce stał się ulubieńcem władz, zyskał pewnego rodzaju ochronę, odpowiednie przywileje i honory. Został okrzyknięty poetą państwowym. Tuwimowie otrzymali opuszczony dom w Aninie przy ul. Zorzy 19, gdzie mieszkali wraz z siostrą Ireną Tuwim.

Ostatnie lata w Polsce (1946-1953) Po wojnie Tuwim nie wydał już żadnego tomu poetyckiego. Skupił się na publikacji tłumaczeń i antologii. Miał również swój stały dział w miesięczniku „Problemy” pt.: „Cicer cum caule”. W latach 1947–1950 pełnił funkcję kierownika artystycznego Teatru Nowego.

Ostatnie lata w Polsce (1946-1953) cd. Tuwim przez znaczną część swojego życia cierpiał na depresję i zaburzenia nerwicowe(m.in. Agorafobię – lęk przed otwartą przestrzenią, wyjściem z domu, tłumem), które ograniczały jego normalne funkcjonowanie oraz pracę. Zmarł 27 grudnia 1953 w pensjonacie ZAiKS-u "Halama" w Zakopanem na atak serca. Został pochowany wraz z żoną na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Rodzina Juliana Tuwima Ojciec, Izydor Tuwim (1857 - 1935), ukończył szkołę w Królewcu, następnie studiował w Paryżu, znał kilka języków obcych. Był urzędnikiem i korespondentem Azowsko-Dońskiego Banku Handlowego. Został pochowany wraz z żoną na nowym cmentarzu żydowskim w Łodzi.

Rodzina Juliana Tuwima Matka, Adela z Krukowskich (1872 - 1942), była córką właściciela drukarni, pochodziła z rodziny inteligenckiej, jej czterej bracia byli adwokatami i lekarzami. Ostatni okres życia spędziła w szpitalu dla psychicznie chorych w Otwocku. Podczas likwidacji otwockiego getta została zastrzelona przez Niemców 19.08.1942 roku.

Rodzina Juliana Tuwima Siostra Irena Tuwim (1899 – 1987) – polska poetka, prozaik, tłumaczka literatury dla dzieci i młodzieży.

Rodzina Juliana Tuwima Żona, Stefania Marchew (1894–1991), poznana w 1912 r. Znajomość ze Stefanią, przyszłą żoną, przeradza się w głębokie uczucie. Ono inspiruje poetę do napisania cyklu wierszy miłosnych. 30 kwietnia 1919 r. odbył się ślub Stefanii i Juliana w Wielkiej Synagodze w Łodzi. Mimozami jesień się zaczyna, Złotawa, krucha i miła. To ty, to ty jesteś ta dziewczyna, Która do mnie na ulicę wychodziła. Od twoich listów pachniało w sieni, Gdym wracał zdyszany ze szkoły, A po ulicach w lekkiej jesieni Fruwały za mną jasne anioły. Wspomnienie

Rodzina Juliana Tuwima Córka Ewa została adoptowana po powrocie z emigracji w 1946. W 2006 r. założyła „Fundację im. Juliana Tuwima i Ireny Tuwim”, której celem jest udzielanie pomocy niepełnosprawnym i nieuleczalnie chorym dzieciom i młodzieży, a także sprawowanie opieki nad dorobkiem artystycznym poety oraz jego siostry.

Twórczość Juliana Tuwima Autor tekstów kabaretowych i rewiowych oraz autor tekstów politycznych. Współautor i redaktor pism literackich i satyrycznych (Skamander, Wiadomości Literackie, Cyrulik Warszawski).

Twórczość Juliana Tuwima Jego wrodzoną pasją były języki obce i dlatego część swojej twórczej pracy poświęcił tłumaczeniu dzieł literatury obcej, na język polski. Rozpoczął w bardzo młodym wieku tłumaczeniami twórczości Staffa i Słowackiego na język esperanto. Jego pierwsze tłumaczenia można było przeczytać w czasopiśmie „Esperantysta Polski”. W późniejszych latach tłumaczył m. in. teksty rosyjskiego pisarza Aleksandra Puszkina. („Jeździec miedziany”, „Połtawa”.) oraz Władimira Majakowskiego („Obłok w spodniach”).

Twórczość Juliana Tuwima W odróżnieniu od wierszy dla dzieci, te napisane dla dorosłych nie są jednoznaczne, ani łatwe i zrozumiałe w odbiorze. Stosował częste gry słów, zwielokrotnienia znaczeń jednego wyrazu poprzez inne, nie zawsze jasne podkreślenia niektórych słów w zdaniu jakby było ono niedokończone.

Twórczość Juliana Tuwima Oprócz dzieł charakteryzujących się niebywałym pięknem i kulturą słowa, Tuwim tworzył także wiersze pisane językiem potocznym, czy wprost wulgarnym (np.: „Do prostego człowieka”, "Wiersz, w którym autor grzecznie, ale stanowczo uprasza liczne zastępy bliźnich, aby go w d… pocałowali").

Wybrane dzieła •Czyhanie na Boga. Warszawa Gebethner i Wolff, 1918 (wiersze z lat 1911 – 1917). •Rewolucja w Niemczech. Łódź Księgarnia „Książka i Sztuka”, 1919 (poemat satyryczny) •Sokrates tańczący. Warszawa J. Mortkiewicz, 1920 (wiersze) •Czary i czarty polskie oraz Wypisy czarnoksięskie. Warszawa Biblioteka Polska, 1924 •Słowa we krwi. Warszawa W. Czarski, 1926 (wiersze) •Wiersze zebrane. Warszawa F. Hoesick, 1928 •Rzecz czarnoleska. Warszawa J. Mortkowicz, 1929 •Treść gorejąca. Warszawa J. Mortkowicz, 1936 •Lokomotywa; Rzepka; Ptasie radio. Warszawa J. Przeworski, 1938 (wiersze dla dzieci)

Wybrane dzieła O panu Tralalińskim i inne wierszyki. Warszawa J. Przeworski, 1938 (wiersze dla dzieci) Słoń Trąbalski. Warszawa J. Przeworski, 1938 (wiersze dla dzieci) Zosia Samosia i inne wierszyki. Warszawa J. Przeworski, 1938 (wiersze dla dzieci) Pan Maluśkiewicz i wieloryb. Pierwodruk: Gazetka Miki, 1939 nr 9 (wiersze dla dzieci) Kwiaty polskie. Warszawa Czytelnik, 1949 My, Żydzi polscy. Wyd.: Tel Awiw Uniwersum, 1944 Piórem i piórkiem. Warszawa Czytelnik, 1951 (wiersze satyryczne) Jedynym właścicielem autorskich praw majątkowych wszystkich utworów poety oraz jego siostry Ireny Tuwim-Stawińskiej jest Fundacja im. Juliana Tuwima i Ireny Tuwim, założona w 2006 r. przez córkę Tuwima Ewę Tuwim-Woźniak

Twórczość Juliana Tuwima dla dzieci Pod koniec lat międzywojennych Julian Tuwim uprawiał twórczość dla dzieci, wykorzystując w niej swój kunszt poetycki łącząc liryzm z dowcipem, wykorzystując różnorodne walory językowe. Np. w wierszu „Lokomotywa” mistrzowsko wykorzystuje rytmikę, świszczące wyrazy i zgłoski języka polskiego, aby oddać realistyczne dźwięki pędzącej lokomotywy przez co jest to wiersz - onomatopeja

Najbardziej znane utwory Juliana Tuwima dla dzieci Lokomotywa Bambo Pstryk Rzepka Okulary Ptasie radio Ptasie plotki Abecadło Spóźniony słowik Kotek O panu Tralalińskim i inne wierszyki Słoń Trąbalski Zosia Samosia O Grzesiu kłamczuchu i jego cioci Skakanka

Czary i czarty polskie (1924) Polski słownik pijacki (1935) Zainteresowania Tuwim był bibliofilem i zbieraczem wszelkich curiozów, dziwactw i osobliwości. Oprócz twórczości poetyckiej, pozostawił po sobie także prace będące odzwierciedleniem jego szperacko - kolekcjonerskich zainteresowań, np. Czary i czarty polskie (1924) Polski słownik pijacki (1935) Pegaz dęba(1950) Cicer cum caule, czyli Groch z kapustą – to zbiór ciekawostek i opowieści o ludziach ich zainteresowaniach oraz o życiu codziennym.

Wiersze - Piosenki Utwory Juliana Tuwima, od początku swojego istnienia, były bardzo chętnie wykorzystywane jako teksty piosenek. Przed wojną sięgali po nie tacy artyści, jak Mieczysław Fogg czy Hanka Ordonówna. Później wiersze Tuwima wykonywali na przykład piosenkarze kojarzeni z nurtem poezji śpiewanej – Ewa Demarczyk, Leszek Długosz czy Marek Grechuta. Niesłabnące zainteresowanie twórczością poety udowadniają również najnowsze albumy, w których teksty Tuwima pojawiają się na przykład w aranżacjach rockowych (Akurat, Strachy na Lachy, Buldog), a także hip-hopowych (L.U.C., Lilu, Fokus). Poniżej prezentujemy wybrane albumy, na których można znaleźć piosenki ze słowami Juliana Tuwima.  

Odznaczenia, nagrody i wyróżnienia •Order Sztandaru Pracy I klasy (1949) •Złoty Wawrzyn Akademicki (1935) •Nagroda Literacka miasta Łodzi (1928, 1949) •Nagroda polskiego PEN Clubu (1935) •Nagroda Państwowa I stopnia (1952) •Doktorat honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego (1949)

Miejsca Tuwima w Łodzi Łódź, ul. Jana Kilińskiego 46 (d. Widzewska 44) Tutaj, w dwupokojowym mieszkaniu z kuchnią, 13 września 1894 roku urodził się Julian Tuwim. Łódź, aleja 1 Maja 5 m. 13 (d. Pasaż Szulca) Tutaj Tuwim mieszkał w dzieciństwie (1896 – 1902 lub 1993) w trzypokojowym mieszkaniu na III piętrze prawej oficyny. 22 sierpnia 1898 przyszła na świat Irena Tuwim. Łódź, ul. Andrzeja Struga 42 (d. św. Andrzeja 40) Tuwimowie zamieszkali przy ulicy Andrzeja w 1902 lub 1903 roku. Zajmowali szczytowe mieszkanie na III piętrze. Na kamienicy umieszczono pamiątkową tablicę.

Miejsca Tuwima w Łodzi Łódź, ul. Narutowicza 54 (d. Dzielna 50) Rodzina Tuwimów mieszkała tutaj od wybuchu I wojny światowej, latem 1914 r., do 14 września 1917 r. Obecnie na miejscu przedwojennej kamienicy stoi inny budynek Łódź, al. Kościuszki 27 m. 5 (d. Spacerowa 27) Tuwimowie przeprowadzili się tu 14 września 1917. Tuwim w tym czasie studiował już i mieszkał w Warszawie. Łódź, ul. Sienkiewicza 46 (d. Mikołajewska 44) Stoi tu budynek, w którym mieściło się Męskie Gimnazjum Rządowe (obecnie III Liceum Ogólnokształcące im. T. Kościuszki), w którym Tuwim uczył się od 1904 do 1914. Na ścianie budynku umieszczono pamiątkową tablicę (na której jednak znajduje się błąd– zamiast roku 1904, podano 1905).

Miejsca Tuwima w Łodzi ul. Piotrkowska 71 Na kamienicy znajduje się namalowany w 2000 roku fresk, który przedstawia portrety osób najbardziej zasłużonych dla Łodzi – między innymi Juliana Tuwima. ul. Piotrkowska 74 Stoi tu „Grand Hotel”, najstarszy łódzki hotel, w którym Tuwim nocował w 1947, gdy przybył na uroczystości pogrzebowe matki. Była to ostatnia wizyta poety w Łodzi. ul. Piotrkowska 104 – Pomnik "Ławeczka Tuwima" ul. Moniuszki 4A – "Popiersie Juliana Tuwima" Al. Ks. Kard. St. Wyszyńskiego 86 Pałac Młodzieży im. Juliana Tuwima

Rok 2013 rokiem Juliana Tuwima „Jestem tylko łowcą słów czujny i zasłuchany wyszedłem w świat na łów”

Opracowała : Anna Werno Źródła W prezentacji wykorzystano materiały udostępnione na stronie internetowej Fundacji im. Juliana Tuwima i Ireny Tuwim http://www.tuwim.org / http://juliantuwim.pl/ http://pl.wikipedia.org/wiki/Julian_Tuwim Opracowała : Anna Werno