Skąd się biorą pieniądze? dr Piotr Ptak

….Pieniądze to szósty zmysł, bez którego nie można w pełni wykorzystać pozostałych pięciu… (William Somerset Maugham)

Ile jest pieniędzy? na świecie: 44,8 bilionów € w strefie euro: 16 bilionów € w Polsce: 162 mld € Podaż pieniądza (masa pieniądza w obiegu) = wartość pieniędzy w obiegu (gotówka) + depozytów bankowych

Pieniądz i jego ewolucja Wymiana bezpośrednia - barterowa (T - T) Pierwotnie pieniądzem były takie płacidła jak: bydło, zboże, tytoń, sól i wiele innych Wymiana pośrednia ( T – P –T) Pieniądz kruszcowy (złoto, srebro, żelazo, miedź, nikiel) Monety, banknoty System waluty złotej

Pieniądz i jego ewolucja c.d. Pieniądz papierowy (tzw. fiducjarny) O rozmiarach emisji pieniądza papierowego decyduje władza państwowa (monetarna) nie skrępowana przepisami uzależniającymi masę pieniądza od zasobów złota. Oznacza to, że nie ma już w gospodarce takiego mechanizmu ekonomicznego chroniącego gospodarkę przed napływem nadmiernej ilości pieniądza, jaki występował w warunkach systemu waluty złotej. Proces kreacji pieniądza na poziomie banków komercyjnych Pieniądz bezgotówkowy, czyli plastikowy (czeki, karty płatnicze, kredytowe)

Pieniądz i jego funkcje Istota pieniądza przejawia się w jego funkcjach – tylko pieniądz, który utrzymuje względnie stałą siłę nabywczą dobrze pełni swoje funkcje: 1. Pieniądz jest miernikiem wartości – czyli zapewnia wycenę wszystkich towarów i usług. Jednostka pieniężna (np. złoty) odgrywa rolę „przyrządu pomiarowego”.

Pieniądz i jego funkcje c.d. 2. Pieniądz jest środkiem płatniczym, czyli pozwala regulować zobowiązania. Złoty jest prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Informuje nas o tym zapis na każdym banknocie. Nominał banknotu określa przymusową wartość banknotu. 3. Pieniądz jest środkiem tezauryzacji, czyli umożliwia oszczędzanie (przechowywanie wartości)

Od czego zależy zaufanie do pieniądza? W przeszłości zaufanie do pieniądza kruszcowego budził blask kruszcu – złota lub srebra. W dobie pieniądza papierowego związanego z kruszcem, zaufanie rodził parytet (czyli zawartość kruszcu w jednostce pieniężnej) i możliwość zamiany banknotów na kruszec Obecnie, zaufanie użytkowników pieniądza zależy od względnej stałości siły nabywczej. Występuje ona wtedy, gdy polityka pieniężna, przeciwdziałając inflacji, zapewnia stabilność cen

Bank centralny – strażnik wartości pieniądza …Inflacja powinna być utrzymywana na takim poziomie, by zwykli ludzie w swych decyzjach nie musieli jej brać uwagę… …Inflacja jest zawsze i wszędzie zjawiskiem pieniężnym… (Milton Friedman) Najważniejszym zadaniem realizowanym przez banki centralne jest dbanie o stabilność cen, czyli o to, by inflacja nie zżerała wartości pieniądza.

Dlaczego bank centralny musi być niezależny? Często decyzje o zmianach stóp procentowych wiążą się z koniecznością ograniczenia wzrostu gospodarczego w perspektywie kilku najbliższych kwartałów po to, by w kolejnych latach gospodarka mogła rosnąć szybciej dzięki utrzymaniu inflacji na niskim poziomie. Takie decyzje często nie znajdują poparcia u niektórych polityków, przeprowadzających kalkulacje przede wszystkim w horyzoncie kalendarza wyborczego.

Dlaczego bank centralny musi być niezależny? Są oni skłonni poświęcić korzyści płynące ze zrównoważonego rozwoju gospodarczego za 2-3 lata za cenę chwilowego przyśpieszenia wzrostu, który może przysporzyć zwolenników np. w nachodzących wyborach. Z tego powodu realizm polityczny w krajach rozwiniętych doprowadził do przyznania bankom centralnym znacznej niezależności. Ma to je uchronić od wpływu cyklu politycznego, który w dłuższej perspektywie mógłby się okazać zgubny dla stabilności pieniądza

Co bank centralny może? Podstawową rolą banku centralnego jest zapewnienie gospodarce stabilnego i godnego zaufania pieniądza. W celu utrzymania inflacji na niskim poziomie bank centralny steruje stopami procentowymi w sposób ograniczający wahania koniunktury. W czasie recesji stopy procentowe spadają, wspomagając wzrost gospodarczy, a w czasie boomu wzrastają, by nie dopuścić do „przegrzania się” gospodarki. Jednakże wpływ stóp procentowych na tempo wzrostu gospodarczego jest jedynie przejściowy. Najlepszym wsparciem dla długofalowego wzrostu gospodarczego, jaki może wnieść bank centralny, jest utrzymywanie stabilnej i niskiej inflacji.

Czego bank centralny nie może? trwale zwiększyć tempa wzrostu gospodarczego trwale zmniejszyć bezrobocia zmusić banków komercyjnych do udzielenia więcej lub mniej kredytów albo do przyjmowania depozytów w końcu dowolnie drukować pieniędzy i przekazywać ich np. ministrowi finansów na pokrycie deficytu budżetowego, gdyż jak pokazały doświadczenia historyczne prowadzi to niechybnie do rozkręcenia się spirali inflacyjnej kończącej się katastrofą gospodarczą

Ministerstwo finansów – chłopak do bicia …Opracowanie budżetu państwowego jest to sztuka równomiernego rozkładania rozczarowań… (Maurice Stan) …Bywają dwa rodzaje ministrów finansów: jedni odchodzą w hańbie, a drudzy- we właściwym czasie… (James Collaghan)

Deficyt budżetowy – skutek rozrzutności polityków Nasilenie presji inflacyjnych w gospodarce. Ograniczenie dostępnego w przyszłości potencjału produkcyjnego (ograniczenie możliwości wzrostu gospodarczego), CZYLI przyczynia się do wolniejszego tempa rozwoju, a tym samym zmniejsza dobrobyt. Stały deficyt oznacza stały wzrost długu publicznego…

Euro – pieniądz europejski …Tylko pieniądz jest pajacem. Skacze i spada… (Ks. Jan Twardowski) Euro jako tarcza obronna w czasach kryzysu Europejski Bank Centralny – wiarygodny strażnik pieniądza Euro jako dyscyplina finansów publicznych

Kryzys finansowy – kto zawinił? Kapitalizm, chciwość ludzka winne? Bank centralny i jego bardzo niskie stopy procentowe = tani kredyt, bardzo tani kredyt. Naciski polityczne na instytucje finansowe, aby udzielały więcej kredytów. Nadzór finansowy, który zaspał.

Dziękuję za uwagę