Bezpieczna praca z komputerem Na podstawie prezentacji Marcina Pawlika opracowała Małgorzata Barańska

Cel prezentacji Uświadomienie znaczenia norm i zasad ergonomii w pracy z komputerem oraz konsekwencji związanych z niedostosowaniem swojego środowiska pracy do tych zasad Umiejętność zdiagnozowania własnego stanowiska pracy pod względem ergonomii i ogólnie przyjętych norm. Narażenie narządu wzroku – Syndrom Sicca Po długotrwałej pracy większość użytkowników monitorów ekranowych skarży się na łzawiące i przekrwione oczy, zaczerwienione spojówki, uczucie pieczenia i szczypania, bóle głowy senność, apatię. Większość też podaje objawy zaburzenia widzenia oraz wrażenie suchych oczu. Wg badań Kliniki Okulistyki AM we Wrocławiu wynika, że ok. 96% osób pracujących przy komputerach ma dolegliwości narządu wzroku. Przyczyny:niewłaściwy monitor,niewłaściwie ustawione parametry monitora,niewykorzystane w pełni możliwości ekranu,długotrwała praca z małymi czcionkamibrak ostrościnadmierna jaskrawośćolśnieniamigotanie obrazu monitora

Kręgosłup Skutki nieprawidłowej pozycji siedzącej: Ból pleców, szyi i innych partii kręgosłupa, bóle w pośladkach. Migrena, zaburzenia koncentracji. Problemy ze skręceniem tułowia lub pochylaniem się, ograniczenie ruchowe. Narażenie narządu wzroku – Syndrom Sicca Po długotrwałej pracy większość użytkowników monitorów ekranowych skarży się na łzawiące i przekrwione oczy, zaczerwienione spojówki, uczucie pieczenia i szczypania, bóle głowy senność, apatię. Większość też podaje objawy zaburzenia widzenia oraz wrażenie suchych oczu. Wg badań Kliniki Okulistyki AM we Wrocławiu wynika, że ok. 96% osób pracujących przy komputerach ma dolegliwości narządu wzroku. Przyczyny:niewłaściwy monitor,niewłaściwie ustawione parametry monitora,niewykorzystane w pełni możliwości ekranu,długotrwała praca z małymi czcionkamibrak ostrościnadmierna jaskrawośćolśnieniamigotanie obrazu monitora

Kręgosłup Skutki nieprawidłowej pozycji siedzącej: Skurcze mięśni nóg, ociężałość w nogach i stopach. Mrowienie, drętwienie, a nawet niedowład kończyn. Choroby i patologiczne, nieodwracalne zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa (odcinka szyjnego, dyskopatia, skrzywienie kręgosłupa). Narażenie narządu wzroku – Syndrom Sicca Po długotrwałej pracy większość użytkowników monitorów ekranowych skarży się na łzawiące i przekrwione oczy, zaczerwienione spojówki, uczucie pieczenia i szczypania, bóle głowy senność, apatię. Większość też podaje objawy zaburzenia widzenia oraz wrażenie suchych oczu. Wg badań Kliniki Okulistyki AM we Wrocławiu wynika, że ok. 96% osób pracujących przy komputerach ma dolegliwości narządu wzroku. Przyczyny:niewłaściwy monitor,niewłaściwie ustawione parametry monitora,niewykorzystane w pełni możliwości ekranu,długotrwała praca z małymi czcionkamibrak ostrościnadmierna jaskrawośćolśnieniamigotanie obrazu monitora 4

Schorzenia - RSI Schorzenia znane pod nazwą RSI (Repetitive Strain Injury), powstają na skutek długotrwałego powtarzania tych samych czynności, chronicznego przeciążenia mięśni i ścięgien. Można do nich zaliczyć takie schorzenia jak: - łokieć tenisisty - zespół cieśni nadgarstka Dolegliwości ujawniają się w niektórych przypadkach dopiero po ok. 10-12 latach codziennej wielogodzinnej pracy w warunkach niezgodnych z zasadami ergonomii. Ponieważ masowa komputeryzacja rozpoczęła się w naszym kraju po 1989 roku, można się spodziewać, że w najbliższych latach pojawiać się będzie coraz więcej ofiar RSI oraz innych schorzeń, których źródło leży w niezgodnej z zaleceniami specjalistów pracy z klawiaturą i myszą

Nieprawidłowe ustawienie dłoni na klawiaturze Schorzenia - RSI Leżenie na plecach daje obciążenie około 30 kilogramów na centymetr kw., chodzenie 85, skakanie 110, pochylanie w pozycji stojącej 150, a siedzenie bez podparcia - aż 180. W pracy biurowej najczęściej siedzimy, znacznie obciążamy więc swój kręgosłup. Bóle kręgosłupa poprzez wymuszanie nieprawidłowej postawy prowadzą do stopniowego rozwoju zmian zwyrodnieniowych. Dodatkowo brak aktywności ruchowej, osłabia nasze mięśnie przykręgosłupowe, pozbawia nas naturalnego gorsetu osłaniającego kręgosłup. Nieprawidłowe ustawienie dłoni na klawiaturze 6

Schorzenia - RSI Prawidłowe ustawienie dłoni na klawiaturze Leżenie na plecach daje obciążenie około 30 kilogramów na centymetr kw., chodzenie 85, skakanie 110, pochylanie w pozycji stojącej 150, a siedzenie bez podparcia - aż 180. W pracy biurowej najczęściej siedzimy, znacznie obciążamy więc swój kręgosłup. Bóle kręgosłupa poprzez wymuszanie nieprawidłowej postawy prowadzą do stopniowego rozwoju zmian zwyrodnieniowych. Dodatkowo brak aktywności ruchowej, osłabia nasze mięśnie przykręgosłupowe, pozbawia nas naturalnego gorsetu osłaniającego kręgosłup. Prawidłowe ustawienie dłoni na klawiaturze 7

Łokieć tenisisty Objawy: Ból i tkliwość okolicy bocznej łokcia. Łokieć tenisisty, to stan zapalny zewnętrznej powierzchni stawu łokciowego (nadkłykcia bocznego kości ramiennej) Objawy: Ból i tkliwość okolicy bocznej łokcia. Nasilanie się bólu przy ruchach skrętnych przedramienia, np. przy korzystaniu z wkrętaka. Osłabienie siły chwytu ręki. Obrzęk i zaczerwienienie łokcia.

Zespół cieśni nadgarstka Jest to schorzenie spowodowane uciskiem nerwu pośrodkowego w kanale nadgarstka (przez rękę przebiegają trzy duże nerwy: nerw promieniowy, pośrodkowy i łokciowy). Objawy: Drętwienie, ból i kłucie kciuka, palca wskazującego, środowego ewentualnie palca serdecznego. Odczuwalne podczas wykonywania pracy i często nasilające się w nocy osłabienie mięśni kciuka. Ból, który promieniuje z ręki poprzez przedramię i ramię do barku, osłabione czucie w palcach.   

Zespół cieśni nadgarstka Przyczyny: Dłonie przez wiele godzin są odgięte do góry. Korzystanie z myszki bez oparcia nadgarstka na specjalnej podkładce może prowadzić do postępującego podrażnienia głównego nerwu dłoni. Nieprawidłowe ułożenie dłoni na klawiaturze. Leżenie na plecach daje obciążenie około 30 kilogramów na centymetr kw., chodzenie 85, skakanie 110, pochylanie w pozycji stojącej 150, a siedzenie bez podparcia - aż 180. W pracy biurowej najczęściej siedzimy, znacznie obciążamy więc swój kręgosłup. Bóle kręgosłupa poprzez wymuszanie nieprawidłowej postawy prowadzą do stopniowego rozwoju zmian zwyrodnieniowych. Dodatkowo brak aktywności ruchowej, osłabia nasze mięśnie przykręgosłupowe, pozbawia nas naturalnego gorsetu osłaniającego kręgosłup.

Zespół cieśni nadgarstka Jeden z najczęstszych powodów zespołu cieśni nadgarstka

Oczy - Zaburzenia widzenia Syndrom Sicca Po - zauważalne zmniejszenie częstotliwości mrugania oczami spowodowane przez długotrwały kontakt z monitorem. Objawy: wysuszenie gałki ocznej, przekrwione i piekące oczy, zmętnienie rogówki.

Oczy - Syndrom Sicca Przyczyny: niewłaściwy monitor, niewłaściwie ustawione parametry monitora, długotrwała praca z małymi czcionkami, brak ostrości, nadmierna jaskrawość, olśnienia, migotanie obrazu monitora. Przy dodatkowym braku ostrości, nadmiernej jaskrawości olśnień oraz migotania obrazu monitora, spada częstotliwość mrugania powiekami i zwilżania oczu. Tło, na którym widzimy monitor (najczęściej jest to ściana), nie może być ani zbyt ciemne, ani przesadnie jasne. Odchylenia od tej normy łatwo skorygować, doświetlając ścianę niewielką lampką lub wieszając na niej ciemny obraz. Oczywiście bez specjalistycznego miernika proporcje luminacji możemy określić (nomen omen) "na oko", ale takie "narzędzie pomiarowe" zwykle wystarcza w sytuacjach ekstremalnie złych.

Oczy - Syndrom Sicca Profilaktyka: częste mruganie powiekami, robienie przerw w pracy, stosowanie właściwego monitora o odświeżaniu minimum 85Hz zaleca się prace przy czcionkach minimum 11-12 punktów, ćwiczenia polegające na mocnym zaciskaniu powiek a następnie mocnym otwieranie oczu w czasie odchodzenia od monitora, ćwiczenia polegające na zamknięciu oczu i szczelnym zasłonięciu ich dłońmi przy jednoczesnym naciskaniu nadgarstkami na gałki oczu, aż do momentu, gdy znikną kolorowe plamy. Jeśli nie da się tego osiągnąć, warto zadbać o odpowiedniej wielkości przegrodę zasłaniającą okno. Przegroda taka nie musi być wysoka, powinna tylko zasłaniać dostęp bezpośredniego światła z okna do ekranu.

Jak zapobiegać Odpowiednia organizacja pomieszczenia. Opowiednie, zgodne z normami BHP i ergonomiczne stanowisko pracy. Odpowiedniej długości praca przerywana odpowiednio długimi przerwami. Profilaktyka, gimnastyka.

Pomieszczenie Ekran powinien znajdować się na tle ściany bezokiennej, bokiem do okna, w odległości nie mniejszej niż 1 metr. Monitor należy tak ustawić, by żaden fragment okna nie odbijał się od ekranu pod kątem większym niż 45° od osi wzroku. Im mniej światła zewnętrznego pada na szybę monitora, tym lepiej. Oświetlony ekran wymaga zwiększonego kontrastu obrazu. Oprawy oświetlenia ogólnego powinny być tak dobrane, by nie świeciły bezpośrednio na ekran, lecz kierunkowo w stronę podłogi lub blatu biurka.

Pomieszczenie W pomieszczeniu najjaśniejszy powinien być sufit, ściany nieco ciemniejsze, a podłoga wyraźnie ciemniejsza. Najlepiej jest, gdy luminacja (jasność) tła wynosi około 40% luminacji ekranu. By uniknąć ciągłej akomodacji oka, należy postarać się, aby wszystkie przedmioty, na które spoglądamy w czasie pracy, miały taką samą luminację. Na płaszczyźnie roboczej biurka natężenie oświetlenia powinno wynosić ok. 500 luksów.

Ergonomiczne stanowisko pracy

Słowo ergonomia pochodzi z języka łacińskiego Ergonomia, BHP Słowo ergonomia pochodzi z języka łacińskiego „ergon” oznacza pracę, „nomus” prawo. Ergonomią nazywamy naukę zajmującą się dostosowaniem procesu pracy do możliwości ludzkiego organizmu. Bezpieczeństwo i Higiena Pracy (BHP) definiowane jest jako wykonywanie pracy w warunkach nie zagrażających zdrowiu i życiu osób pracujących. Z BHP są związane różnorodne przepisy, normy, działania praktyczne oraz badania mające na celu zmniejszenie zagrożeń dla zdrowia i życia ludzi, mogących powstać w związku z ich pracą. Aczkolwiek to praca zazwyczaj wymusza na ludziach podorządkowanie się jej ptrzebom – ergonomia wskazuje odwrotny kierunek. Zaprojektować w sposób świadomy swoje miejsce pracy lub pomieszczenie biurowe może jedynie ktoś, kto ptrafi dostrzec współzależności, istniejące pomiędzy środowiskiem pracy a swoim własnym samopczuciem

Prawidłowa pozycja Górny brzeg ekranu powinien znajdować się nieco poniżej poziomu oczu, nigdy powyżej. Odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 20o - 50o w dół. Odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna wynosić 400 - 750 mm. Pozycja powinna być swobodna i wyprostowana. Wysokość blatu od podłoża dla 80% to 72 cm i wymaga co najwyżej regulacji krzesła.

Prawidłowa pozycja 40 -75 cm 20o – 50o 72 cm

Prawidłowa pozycja Naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem co najmniej kąta 90o między ramieniem i przedramieniem. Dostateczna przestrzeń pracy, pozwalająca na umieszczenie wszystkich elementów obsługiwanych ręcznie w zasięgu kończyn górnych. Odpowiednia przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu, stopy powinny dotykać podłoża całą swoją powierzchnią, kolana powinny być lekko ugięte, tworząc z udami co najmniej kąt 90o

Prawidłowa pozycja min. 90o

Stanowisko – monitor Obraz na ekranie powinien być stabilny, bez tętnienia lub innych form niestabilności, częstotliwość odświeżania min 85 Hz. Jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do regulowania w zależności od warunków oświetlenia stanowiska pracy. Regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu co najmniej 20o do tyłu i 5o do przodu oraz obrót wokół własnej osi co najmniej o 120o - po 60o w obu kierunkach.

Stanowisko – klawiatura Klawiatura powinna stanowić osobny element wyposażenia podstawowego stanowiska pracy. Powinna posiadać możliwość regulacji kąta nachylenia w zakresie 0 do 15o . Powierzchnia klawiatury powinna być matowa, a znaki na klawiaturze powinny być kontrastowe i czytelne.

Stanowisko – biurko Człowiek przy komputerze powinien siedzieć tak, by mniej więcej środek monitora znajdował się na wysokości jego wzroku. Klawiatura powinna być odsunieta od brzegu biurka nie mniej niż 10 cm, musi być wolne miejsce na oparcie dłoni. Długość stołu minimum 120 cm. Szerokość stołu minimum 80 cm. Nic nie może wystawać poza obręb stołu.

Stanowisko – biurko Jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów, stanowisko pracy należy wyposażyć w uchwyt na dokument, posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości od pracownika. Uchwyt na dokument powinien znajdować się przed pracownikiem - między ekranem monitora i klawiaturą - lub w innym miejscu - w pozycji minimalizującej uciążliwe ruchy głowy i oczu. Faktura powierzchni powinna być matowa lub półmatowa.

Stanowisko – biurko Pod biurkiem powinna być zachowana odpowiednia przestrzeń dla nóg, zapewniająca swobodę i komfort. Na życzenie pracownika, a także gdy wysokość krzesła uniemożliwia pracownikowi płaskie, spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze, stanowisko pracy należy wyposażyć w podnóżek. Podnóżek powinien mieć kąt pochylenia w zakresie 0o do 15o , a jego wysokość powinna być dostosowana do potrzeb wynikających z cech antropometrycznych pracownika.

Stanowisko – krzesło Szerokość oparcia min. 36 cm. Wysokość oparcia min. 26 cm. Pochylenie płyty siedziska do tyłu: 2 ÷ 7o. Regulacja odchylenia oparcia do tyłu: min. 15o. Kształt oparcia dopasowany do naturalnego wygięcia kręgosłupa. Głębokość płyty siedziska min. 38 cm; szerokość min. 40 cm.

Stanowisko – krzesło 15o 2o - 70

Stanowisko – krzesło Podłokietniki w kształcie litery T. Regulacja wysokości podłokietników ponad płytą siedziska w zakresie co najmniej 20 ÷ 25 cm. Odległość między podłokietnikami 46 ÷ 51 cm. Regulacja wysokości płyty siedziska w zakresie co najmniej 40 ÷ 51 cm od podłoża.

Stanowisko – krzesło 20 – 25 cm 40 – 51 cm

Sposób na siedzącą pozycję UWAGA: opisanego ćwiczenia nie wolno forsować w razie problemów z dyskami kręgosłupa!! Rozchylić możliwie szeroko kolana. Stopy oprzeć mocno o podłogę całą ich powierzchnią. Wypychać lędźwiowy i krzyżowy odcinek kręgosłupa kilkakrotnie na przemian to do przodu, to do tyłu. Po tej rozgrzewce przysunąć się na siedzeniu do oparcia tak daleko, jak to tylko możliwe. Nie na leży przy tym odchylać do tyłu górnej połowy tułowia, lecz wesprzeć się o oparcie krzesła.

Sposób na siedzącą pozycję UWAGA: opisanego ćwiczenia nie wolno forsować w razie problemów z dyskami kręgosłupa!! Kolana pozostają przez cały czas szeroko rozwarte, a stopy mocno, całą powierzchnią oparte o podłoże. Jeśli ćwiczenie zostało przeprowadzone prawidłowo to siedzimy teraz z wyraźnie wygiętym w przód krzyżowym i lędźwiowym odcinkiem kręgosłupa. Należy następnie wyciągnąć się jak najwyżej w górę, by każdy krąg kręgosłupa spoczywał na kręgu poprzednim, lekko równo i swobodnie. Oparcie krzesła powinno być tak wyregulowane, by utrzymywanie opisanej pozycji „wklęsłego krzyża” sprawiało możliwie niewiele wysiłku. Ramiona zwisają luźno wzdłuż ciała, głowa wyprostowana.

Przerwy w pracy Po każdej godzinie pracy 5–10 minutowa przerwa. Jeśli nie jest to możliwe, to raz na 2 godziny 15 minutowa przerwa. W przerwach należy odpocząć od pozycji siedzącej. Nie powinno się odpoczywać na przykład grając w gry komputerowe. Powinno się wykorzystać przerwę w taki sposób aby całe ciało odpoczęło od pracy przy komputerze.

Bibliografia Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. http://www.mps.gov.pl/index.php?gid=592 link bezpośredni do pobrania: TUTAJ Najważniejsze uregulowania prawne stosujące się do pracy przy komputerze oraz ciekawe artykuły: http://www.ciop.pl/11221.html Ciekawa lekcja – „Bezpieczeństwo i higiena pracy z komputerem”: http://www.eioba.pl/a914/bezpieczenstwo_i_higiena_pracy_z_komputerem Warto odwiedzić i zrobić test: http://www.ergotest.pl/

Bibliografia „Komputer a zdrowie” praca zbiorowa pod redakcją dr Christy Lippman Choroby spowodowane wykonywaniem pracy  biurowej w niekorzystnych warunkach: http://www.zdrowebiuro.pl/choroby_zwiazane_z_praca_biurowa.php Pozostałe odnośniki: http://www.zdrowie.med.pl/siedzenie/zastanow.html http://www.chip.pl/archiwum/article_14055.html http://www.psseswidnica.pl/zdrowie/komputer/komputer.php#nowetechniki http://bhp.wieszjak.pl/inne/79516,Bezpieczne-miejsce-pracy.html http://www.idg.pl/news/73588.html

Dziękuję za uwagę Życzę bezpiecznej i przyjemnej pracy z komputerem. Marcin Pawlik