OBJAWY POZAPIRAMIDOWE PO NEUROLEPTYKACH (LEKACH P/PSYCHOTYCZNYCH)

NEUROLEPTYKI-DEFINICJA to leki znoszące objawy wytwórcze psychoz(omamy,urojenia,zaburzenia aktywności,uczuciowości, świadomości)niezależnie od przyczyny powstania.

MECHANIZM DZIAŁANIA LEKÓW PRZECIWPSYCHOTYCZNYCH -blokowanie receptorów dopaminergicznych D2 w mózgowiu,efekt przeciwpsychotyczny wynika blokowania tych receptorów w limbice(ukł.mezolimbicznym); niestety blokowane są też receptory D2 w prążkowiu; -blokowanie receptorów dodaminergicznych D1,D3,D4; -blokowanie receptorów serotoninergicznych 5HT1A,5HT2A

NEUROLEPTYKI-KLASYFIKACJA PODZIAL NEUROLEPTYKÓW NA PODSTAWIE BUDOWY CHEMICZNEJ: FENOTIAZYNY: - ALIFATYCZNE, - AROMATYCZNE: - PIPERAZYNOWE,np. flufenazyna,perazyna perfenazyna - PIPERYDYNOWE,np. tiorydazyna

- TIOKSANTENY: - ALIFATYCZNE,np - TIOKSANTENY: - ALIFATYCZNE,np. chlorprotiksen - AROMATYCZNE PIPERAZYNOWE,np. klopentiksol,flupentiksol l

- DIBENZOKSAZEPINY,np.klozapina, kwetiapina,olanzapina - POCHODNE BUTYROFENONU,np. haloperidol - POCHODNE INDOLOWE*,np. sertindol - POCHODNE DIFENYLOBUTYLOAMINY*,np. fluspirylen,pimozyd *DOTYCHCZAS NIEDOSTĘPNE W POLSCE

- BENZAMIDY,np.sulpiryd,amisulpiryd - LEKI BUDOWIE DWUPIERŚCIENIOWEJ,np.risperidon ziprazidon

NEUROLEPTYKI KLASYCZNE ATYPOWE PODZIAŁ WG RYZYKA WYSTĄPIENIA DZIAŁAŃ POZAPIRAMIDOWYCH KLASYCZNE ATYPOWE

OBJAWY POZAPIRAMIDOWE-PODZIAŁ: OSTRE PRZEWLEKŁE

DYSTONIE(OSTRE REAKCJE DYSTONICZNE) to ruchy skręcające(np.skręty szyi,tułowia,kończyn,języka,twarzy).Pojawiają się m.in.podczas stosowania neuroleptyków(idiosynkrazja), najczęściej u dzieci i młodych ludzi(częściej mężczyzn).Zazwyczaj występują w pierwszych dniach leczenia.

NAPADY WEJRZENIOWE -to forma dystonii polegająca na przymusowym patrzeniu w jeden punkt przez wiele minut lub godzin. leczenie: -cholinolityki; -leki antyhistaminowe; - benzodiazepiny.

PARKINSONIZM POLEKOWY

-częściej u młodych chorych i po 50r.ż.; -częściej przy stosowaniu klasycznych neuroleptyków; - częściej przy stosowaniu co najmniej 2 neuroleptyków i w terapii kombinowanej neuroleptyku z litem; - symptomatologia przypomina parkinsonizm pierwotny; - występują drżenia w okolicy ust, rytmiczne drżenia palców, mowa monotonna, dyzartryczna,

-wzmożone napięcie mięśniowe,sylwetka przygarbiona,ruchy powolne; - akineza,łojotok,ślinotok,zlewne poty; - L-dopa nie jest skuteczna – prawdopodobnie dochodzi do trwałego zablokowania receptorów dopaminergicznych; - poprawę można uzyskać stosując cholinolityki i amantadynę; -odstawienie leku prowadzi do ustąpienia objawów po kilku tygodniach lub miesiącach.

DYSKINEZY PONEUROLEPTYCZNE INNE WYWOŁANE PRZEZ LEKI: - P/WYMIOTNE,P/ZAWROTOM GŁOWY,”ŻOŁĄDKOWO-JELITOWE”NP.:METOKLOPRAMID - AGONISTÓW DOPAMINY NP.:L-DOPĘ - P/MIGRENOWE,”POPRAWIAJĄCE PRZEPŁYW KRWI”,ANTAGONIŚCI WAPNIA TYPU FLUNARYZYNY-CINARYZYNY

DYSKINEZY OSTRE ZESPOŁY DYSKINETYCZNE PÓŹNE ZESPOŁY DYSKINETYCZNE

OSTRE ZESPOŁY DYSKINETYCZNE

- ZESPOŁY DYSKINETYCZNO-DYSTONICZNE

- OSTRA AKATYZJA to niemożnośc siedzenia.Subiektywnie oceniana jest jako odczucie wewnętrznego niepokoju.Jest najczęstszym działaniem niepożądanym neuroleptyków. - PSEUDOAKATYZJA – niepokój ruchowy bez objawów subiektywnych.

postępowanie: - propranolol-30-160mg/dobę; benzodiazepiny; pmantadyna; przy uporczywej akatyzji skuteczne bywają też:klonidyna,selegilina lub małe dawki amitriptyliny.

PÓŹNE ZESPOŁY DYSKINETYCZNE(PÓŹNE DYSKINEZY)

- DYSKINEZY UST,POLCZKÓW,JĘZYKA(POLEKOWY ZESPÓŁ MEIGE’A)

-nieregularne, mimowolne, choreoatetotyczne ruchy hiperkinetyczne; - obejmują mięśnie mimiczne, mięśnie policzków, powiek,ust,języka; - powodują układanie ust w ryjek, cmokanie, zgrzytanie zębami(bruksizm), chrząkanie, wysuwanie żuchwy; -wysuwanie języka;

- ruchy mimowolne mogą dotyczyć także: miednicy, kończyn, szyi. postępowanie: - powolne odstawianie stosowanego neuroleptyku i zamiana na atypowy; -diltiazem, nifedypina; -cholinolityki; -amantadyda, bromokryptyna;

późne dyskinezy- postępowanie- c.d. - podawanie dużych dawek witaminy E, leków gabaergicznych(benzodiazepin,kwasu walproinowego); - obserwacja chorego; - najwłaściwsze jest zapobieganie.

- rzadziej występujące rodzaje późnych dyskinez: - PÓŹNA DYSTONIA; - PÓŹNE TIKI; - PÓŹNE MIOKLONIE; - DRŻENIE

- PRZEWLEKŁA AKATYZJA- rodzaj późnych dyskinez

- w przeciwieństwie do ostrej akatyzji nasila się po odstawieniu neuroleptyku; - może trwać wiele lat; - zazwyczaj towarzyszy dyskinezom ust; - wrażenie wewnętrznego napięcia, chęć wyskoczenia ze skóry, przymus np. pojękiwania.

ZZN-ZŁOŚLIWY ZESPÓŁ NEUROLEPTYCZNY to poważne i zagrażające życiu powikłanie farmakoterapii neuroleptykami,powstające w wyniku blokady receptorów dopaminergicznych w mózgu(pdwzgórze, zwoje podstawy mózgu,układ nigrostriatalny-istota czarna i prążkowie) przez leki LPP. Częstość występowania-zależnie od kryteriów rozpoznania-od 0,02% do 3% leczonych neuroleptykami.Śmiertelność waha się od 5% do 20%.

objawy: pierwsze pojawiają się już w kilka godzin po podaniu neuroleptyku,pełny obraz rozwija się w przeciągu 2-9 dni, ale może też powstać po kilku tygodniach stosowania; wysoka temperatura(hipertermia); OBJAWY POZAPIRAMIDOWE-akineza, sztywność mięśniowa, drżenie mięśniowe, objaw „scyzorykowy”,dystonia; - objawy wegetatywne-tachykardia,tachypnoe,

ZZN – c.d. - wzrost ciśnienia tętniczego, przekrwienie płuc, bladość, potliwość, ślinotok, bezmocz; wzrost aktywności transaminaz, kwasica metaboliczna, mioglobinuria, leukocytoza ponad 15000/ml; wzrost kinazy fosfokreatyninowej(CPK)powyżej400j.M/l; zaburzenia świadomości od przymglenia do śpiączki włącznie Może prowadzić do zgonu, zazwyczaj w wyniku późnego rozpoznania ZZN wskutek powikłań ze strony ukł.krążenia, oddechowego i niewydolności nerek.

postępowanie: - odstawienie LPP; - monitorowanie podstawowych funkcji życiowych; - dożylne nawadnianie; - ochładzanie; - dantrolen; - bromokryptyna, amantadyna, L-dopa, pergolid, lizurid - CBZ;

postępowanie-c.d. - lorazepam, klonazepam; profilaktyka DIC-deksametazon,Fraxiparine; leczeniem z wyboru są elektrowstrząsy; leczenie chorób współistniejących; ponowne zastosowanie neuroleptyku łącznie z benzodiazepiną lub zmiana na atypowy.