Umowa ubezpieczenia OC – cz. 3 dr hab. Marcin Krajewski Instytut Prawa Cywilnego Katedra Prawa Cywilnego

Świadczenie ubezpieczyciela Art. 822. § 1. Przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Koncepcje określenia świadczenia ubezpieczyciela: Zwolnienie z długu Umowa o zwolnienie dłużnika z obowiązku świadczenia Art. 392. Jeżeli osoba trzecia zobowiązała się przez umowę z dłużnikiem zwolnić go od obowiązku świadczenia, jest ona odpowiedzialna względem dłużnika za to, że wierzyciel nie będzie od niego żądał spełnienia świadczenia.

Świadczenie ubezpieczyciela Koncepcje określenia świadczenia ubezpieczyciela: Świadczenie odszkodowawcze wypłacane na rzecz ubezpieczonego Świadczenie odszkodowawcze spełniane na rzecz poszkodowanej osoby trzeciej Kwestia uznania za umowę o świadczenia na rzecz osoby trzeciej Art. 393. § 1. Jeżeli w umowie zastrzeżono, że dłużnik spełni świadczenie na rzecz osoby trzeciej, osoba ta, w braku odmiennego postanowienia umowy, może żądać bezpośrednio od dłużnika spełnienia zastrzeżonego świadczenia.

Świadczenie ubezpieczyciela Postacie odszkodowania według przepisów ogólnych Art. 363. § 1. Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.

Świadczenie ubezpieczyciela Pieniężny charakter świadczenia w ubezpieczeniach Art. 822. § 1. Przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Dwie metody określenia wysokości odszkodowania: „szkoda całkowita” metoda kosztorysowa

Świadczenie ubezpieczyciela Problem podatku VAT przy stosowaniu metody kosztorysowej Art. 17a. Ustawy o działalności ubezpieczeniowej W przypadku okazania zakładowi ubezpieczeń przez podmiot, któremu przysługuje odszkodowanie, niebędący płatnikiem podatku od towarów i usług, faktury (faktur) za naprawę szkody komunikacyjnej, zakład ubezpieczeń jest zobowiązany uwzględnić w odszkodowaniu podatek od towarów i usług.

Świadczenie ubezpieczyciela Wyłączenia stosowania metody kosztorysowej 1) Niemożliwość przywrócenia stanu poprzedniego 2) Nadmierne trudności przywrócenia stanu poprzedniego 3) Nadmierne koszty przywrócenia stanu poprzedniego

Świadczenie ubezpieczyciela Zasada akcesoryjności i problem jej zasięgu czasowego II. Akcesoryjność a rebours – wpływ ubezpieczenia na obowiązek odszkodowawczy ubezpieczonego 1) miarkowanie odszkodowania Art. 440. W stosunkach między osobami fizycznymi zakres obowiązku naprawienia szkody może być stosownie do okoliczności ograniczony, jeżeli ze względu na stan majątkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkodę wymagają takiego ograniczenia zasady współżycia społecznego.

Świadczenie ubezpieczyciela II. Akcesoryjność a rebours – wpływ ubezpieczenia na obowiązek odszkodowawczy ubezpieczonego 2) odpowiedzialność na zasadzie słuszności Art. 428. Gdy sprawca z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego nie jest odpowiedzialny za szkodę, a brak jest osób zobowiązanych do nadzoru albo gdy nie można od nich uzyskać naprawienia szkody, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody od samego sprawcy, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.

Świadczenie ubezpieczyciela II. Akcesoryjność a rebours – wpływ ubezpieczenia na obowiązek odszkodowawczy ubezpieczonego 2) odpowiedzialność na zasadzie słuszności Art. 431. § 2. Chociażby osoba, która zwierzę chowa lub się nim posługuje, nie była odpowiedzialna według przepisów paragrafu poprzedzającego, poszkodowany może od niej żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i tej osoby, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego. 3) wysokość zadośćuczynienia za krzywdę

Świadczenie ubezpieczyciela Suma gwarancyjna Suma gwarancyjna, a suma ubezpieczenia Art. 824. § 1. Jeżeli nie umówiono się inaczej, suma ubezpieczenia ustalona w umowie stanowi górną granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela. § 2. Jeżeli po zawarciu umowy wartość ubezpieczonego mienia uległa zmniejszeniu, ubezpieczający może żądać odpowiedniego zmniejszenia sumy ubezpieczenia. Zmniejszenia sumy ubezpieczenia może także z tej samej przyczyny dokonać jednostronnie ubezpieczyciel, zawiadamiając o tym jednocześnie ubezpieczającego.

Świadczenie ubezpieczyciela Suma gwarancyjna Czy obligatoryjny element umowy ubezpieczenia OC Art. 7. ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych  Umowa ubezpieczenia obowiązkowego określa sumę gwarancyjną lub sumę ubezpieczenia stanowiącą górną granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń.

Świadczenie ubezpieczyciela Suma gwarancyjna 3) Rodzaje sumy gwarancyjnej na jedno zdarzenie na wszystkie zdarzenia c) kombinowana

Świadczenie ubezpieczyciela Suma gwarancyjna 3) „Waloryzacja” sumy gwarancyjnej Art. 3581. § 1. Jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna... § 3. W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.

Świadczenie ubezpieczyciela Suma gwarancyjna 3) „Waloryzacja” sumy gwarancyjnej Art. 3571.  Jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym.

Świadczenie ubezpieczyciela Suma gwarancyjna 3) „Waloryzacja” sumy gwarancyjnej Uchwała 7 sędziów SN z dnia 29 grudnia 1994 r. (III CZP 120/94, OSNC 1995/4/55) W sprawach o świadczenia z obowiązkowego ubezpieczenia rolników od odpowiedzialności cywilnej, w których określono wysokość sumy gwarancyjnej, przepis art. 3581 § 3 k.c. nie ma zastosowania; w wyjątkowych wypadkach możliwe jest jednak zastosowanie w tych sprawach art. 3571 § 1 k.c.

Świadczenie ubezpieczyciela Suma gwarancyjna 4) Podział sumy gwarancyjnej między wielu poszkodowanych a) zasada proporcjonalności b) zasada pierwszeństwa

Świadczenie ubezpieczyciela Świadczenia dodatkowe Art. 826. § 1. W razie zajścia wypadku ubezpieczający obowiązany jest użyć dostępnych mu środków w celu ratowania przedmiotu ubezpieczenia oraz zapobieżenia szkodzie lub zmniejszenia jej rozmiarów. § 4. Ubezpieczyciel obowiązany jest, w granicach sumy ubezpieczenia, zwrócić koszty wynikłe z zastosowania środków, o których mowa w § 1, jeżeli środki te były celowe, chociażby okazały się bezskuteczne. Umowa lub ogólne warunki ubezpieczenia mogą zawierać postanowienia korzystniejsze dla ubezpieczającego.

Świadczenie ubezpieczyciela Świadczenia dodatkowe Art. 15 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych 1. W granicach sumy gwarancyjnej ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej lub w granicach sumy ubezpieczenia obowiązkowego ubezpieczenia mienia zakład ubezpieczeń jest obowiązany zwrócić ubezpieczającemu, uzasadnione okolicznościami zdarzenia, koszty poniesione w celu zapobieżenia zwiększeniu szkody. 2. W granicach sumy gwarancyjnej ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń jest obowiązany zwrócić ubezpieczającemu niezbędne koszty obrony w postępowaniu karnym i koszty zastępstwa prawnego w postępowaniu cywilnym, podjętych na polecenie lub za zgodą zakładu ubezpieczeń.

Roszczenie o spełnienie świadczenia Problem roszczenia przysługującemu ubezpieczonemu Bezpośrednie roszczenie poszkodowanego (actio directa) Art. 822. § 4. Uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela. Art. 19. ust. 1.  zd. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych Poszkodowany w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczeń bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń.

Roszczenie o spełnienie świadczenia II. Bezpośrednie roszczenie poszkodowanego (actio directa) Problem charakteru roszczenia Art. 505. Nie mogą być umorzone przez potrącenie: 3) wierzytelności wynikające z czynów niedozwolonych...

Roszczenie o spełnienie świadczenia Charakter więzi między stronami – brak solidarności Zarzuty przysługujące ubezpieczycielowi Zarzuty dotyczące zdarzeń przed wypadkiem Zarzuty co do niedochowania powinności po wypadku Art. 822. § 5. Ubezpieczyciel nie może przeciwko uprawnionemu do odszkodowania podnieść zarzutu naruszenia obowiązków wynikających z umowy lub ogólnych warunków ubezpieczenia przez ubezpieczającego lub ubezpieczonego, jeżeli nastąpiło ono po zajściu wypadku.

Roszczenie o spełnienie świadczenia IV. Zarzuty przysługujące ubezpieczycielowi 3) Zakaz uznania i ugody Art. 21 ust. 1. ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych Zaspokojenie lub uznanie przez osobę objętą ubezpieczeniem obowiązkowym odpowiedzialności cywilnej, o którym mowa w art. 4 pkt 1 i 2, roszczenia o naprawienie wyrządzonej przez nią szkody nie ma skutków prawnych względem zakładu ubezpieczeń lub Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, które nie wyraziły na to uprzednio zgody.

Roszczenie o spełnienie świadczenia V. Sytuacja procesowa Art. 20 ust. 2 zd. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych W postępowaniu sądowym o naprawienie szkody objętej ubezpieczeniem obowiązkowym odpowiedzialności cywilnej jest niezbędne przypozwanie zakładu ubezpieczeń.

Roszczenie o spełnienie świadczenia VI. Termin spełnienia świadczenia Art. 817. § 1. Ubezpieczyciel obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie trzydziestu dni, licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku. § 2. Gdyby wyjaśnienie w powyższym terminie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności ubezpieczyciela albo wysokości świadczenia okazało się niemożliwe, świadczenie powinno być spełnione w ciągu 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe. Jednakże bezsporną część świadczenia ubezpieczyciel powinien spełnić w terminie przewidzianym w § 1. Semiimperatywny charakter przepisu

Roszczenie o spełnienie świadczenia VI. Termin spełnienia świadczenia Art. 14. ustawy o ubezp. obowiązkowych Zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie.

Roszczenie o spełnienie świadczenia VI. Termin spełnienia świadczenia 2. W przypadku gdyby wyjaśnienie w terminie, o którym mowa w ust. 1, okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania okazało się niemożliwe, odszkodowanie wypłaca się w terminie 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe, nie później jednak niż w terminie 90 dni od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie, chyba że ustalenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania zależy od toczącego się postępowania karnego lub cywilnego. (...) Problem skutków innego terminu spełnienia świadczenia dla ubezpieczyciela i ubezpieczonego

Roszczenie o spełnienie świadczenia VII. Przedawnienie roszczeń Art. 819. § 1. Roszczenia z umowy ubezpieczenia przedawniają się z upływem lat trzech. § 3. W wypadku ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej roszczenie poszkodowanego do ubezpieczyciela o odszkodowanie lub zadośćuczynienie przedawnia się z upływem terminu przewidzianego dla tego roszczenia w przepisach o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym lub wynikłą z niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania.

Roszczenie o spełnienie świadczenia VII. Przedawnienie roszczeń - przerwanie biegu Przyczyny przerwania biegu przedawnienia według przepisów ogólnych Art. 819 § 4. Bieg przedawnienia roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela przerywa się także przez zgłoszenie ubezpieczycielowi tego roszczenia lub przez zgłoszenie zdarzenia objętego ubezpieczeniem. Bieg przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia, w którym zgłaszający roszczenie lub zdarzenie otrzymał na piśmie oświadczenie ubezpieczyciela o przyznaniu lub odmowie świadczenia.

Skutki spełnienia świadczenia Skutki spełnienia świadczenia przez ubezpieczonego Skutki spełnienia świadczenia przez ubezpieczyciela – regres zwykły Art. 441. § 2. Jeżeli szkoda była wynikiem działania lub zaniechania kilku osób, ten, kto szkodę naprawił, może żądać od pozostałych zwrotu odpowiedniej części zależnie od okoliczności, a zwłaszcza od winy danej osoby oraz od stopnia, w jakim przyczyniła się do powstania szkody. § 3. Ten, kto naprawił szkodę, za którą jest odpowiedzialny mimo braku winy, ma zwrotne roszczenie do sprawcy, jeżeli szkoda powstała z winy sprawcy.

Skutki spełnienia świadczenia II. Skutki spełnienia świadczenia przez ubezpieczyciela – regres zwykły Art. 828. § 1. Jeżeli nie umówiono się inaczej, z dniem zapłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela roszczenie ubezpieczającego przeciwko osobie trzeciej odpowiedzialnej za szkodę przechodzi z mocy prawa na ubezpieczyciela do wysokości zapłaconego odszkodowania. Jeżeli ubezpieczyciel pokrył tylko część szkody, ubezpieczającemu przysługuje co do pozostałej części pierwszeństwo zaspokojenia przed roszczeniem ubezpieczyciela. § 2. Nie przechodzą na ubezpieczyciela roszczenia ubezpieczającego przeciwko osobom, z którymi ubezpieczający pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, chyba że sprawca wyrządził szkodę umyślnie.

Skutki spełnienia spełnienia świadczenia Skutki spełnienia świadczenia przez ubezpieczyciela – regres nietypowy a) definicja regresu nietypowego b) źródła regresu nietypowego Art. 43. ustawy o ubezp. obowiązkowych   Zakładowi ubezpieczeń przysługuje prawo dochodzenia od kierującego pojazdem mechanicznym zwrotu wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych odszkodowania, jeżeli kierujący...

Skutki spełnienia świadczenia Skutki spełnienia świadczenia przez ubezpieczyciela – regres nietypowy wyrządził szkodę umyślnie lub w stanie po użyciu alkoholu albo pod wpływem środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych w rozumieniu przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii; wszedł w posiadanie pojazdu wskutek popełnienia przestępstwa; 3) nie posiadał wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym, z wyjątkiem przypadków, gdy chodziło o ratowanie życia ludzkiego lub mienia albo o pościg za osobą podjęty bezpośrednio po popełnieniu przez nią przestępstwa; 4) zbiegł z miejsca zdarzenia.

Skutki spełnienia świadczenia Skutki spełnienia świadczenia przez ubezpieczyciela – regres nietypowy Art. 58. ustawy o ubezp. obowiązkowych  Zakładowi ubezpieczeń przysługuje uprawnienie do dochodzenia od sprawcy szkody zwrotu wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC rolników odszkodowania, jeżeli wyrządził on szkodę umyślnie lub w stanie po użyciu alkoholu albo pod wpływem środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych w rozumieniu przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii.