RYNKI KAPITAŁOWE Dr Jan Rak

RYNKI KAPITAŁOWE Literatura przedmiotu: Literatura obowiązkowa: Dębski W., Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki, PWN, Warszawa 2004; Fedorowicz Z., Rynek pieniądza i kapitału, Poltext, Warszawa 2004; Proniewski M., Rynek pieniężny i kapitałowy. Podstawy teorii i praktyki, wyd. WSFiZ, Białystok 2002.

RYNKI KAPITAŁOWE Literatura zalecana: Chrabonszczewska E., Oręziak L., Międzynarodowe rynki finansowe, wyd. SGH, Warszawa 2000; Gruszczyńska – Brożbar E., Instrumenty rynku kapitałów pieniężnych, wyd. AE w Poznaniu, Poznań 2003; Kwartalnik: Rynek terminowy; Miesięcznik: Nasz rynek kapitałowy; Informacje giełdowe www.com.pl oraz serwis www.parkiet.com.pl

RYNKI KAPITAŁOWE Szczegółowe treści przedmiotu: Rynek kapitałowy jako element rynku finansowego. Rynek finansowy i jego rola w gospodarce. Główne segmenty rynku finansowego. Specyfika rynku pieniężnego i rynku kapitałowego. Instytucje rynku kapitałowego. Instytucje działające na rynku pieniężnym (w tym szczególna rola banku centralnego). Instytucje działające na rynku kapitałowym (w tym w szczególności giełdy papierów wartościowych). Instytucje nadzorujące funkcjonowanie rynku. Istota ryzyka występującego na rynku kapitałowym. Rola regulacji prawnych w ograniczaniu ryzyka inwestorów na rynku kapitałowym. Czynniki decydujące o kształtowaniu się obrotów na rynku kapitałowym. Lokaty na rynku kapitałowym jako czynniki wpływające na ich rentowność. Rentowność i ryzyko jako czynniki wyboru lokat. Czynniki makroekonomiczne kształtujące rentowność lokat na rynku kapitałowym.

RYNKI KAPITAŁOWE Czynniki rozwoju rynku kapitałowego. Rola regulacji podatkowych w stymulowaniu rozwoju rynku kapitałowego. Opodatkowanie dochodów z tytułu odsetek od lokat bankowych oraz papierów wartościowych dłużnych. Opodatkowanie dochodów z lokat w akcje. Papiery wartościowe – klasyfikacja papierów, regulacje prawne. Publiczny oraz niepubliczny obrót papierami wartościowymi. Zasady dopuszczenia papierów do publicznego obrotu. Rola instytucji nadzorujących obrót papierami. Rynek papierów dłużnych emitowanych przez władze publiczne. Wpływ deficytu budżetowego na sytuację na rynku papierów dłużnych przedsiębiorstw. Rodzaje strategii inwestowania na rynku kapitałowym. Specyfika inwestowania na rynkach międzynarodowych. Wpływ regulacji wynikających z prawa dewizowego na możliwości inwestowania za granicą. Fundusze inwestycyjne jako podmiot zbiorowego inwestowania. Fundusze emerytalne jako inwestor instytucjonalny na rynku finansowym. Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE) – jako element systemu emerytalnego. Analiza wybranych przykładów inwestowania w praktyce na polskim rynku kapitałowym.

RYNKI KAPITAŁOWE Rynek kapitałowy Rynek kapitałowy jest segmentem rynku finansowego, który tworzą transakcje zawierane długoterminowymi instrumentami finansowymi, tzn. instrumentami o terminie realizacji dłuższym niż rok, przeznaczonymi na finansowanie inwestycji Najlepiej rozwiniętym, bo też najdłużej działającym jest rynek papierów wartościowych. Inwestowanie na rynku papierów wartościowych daje szerokie możliwości podejmowania decyzji. Swoje pieniądze możesz zainwestować w papiery wartościowe nabywane na rynku pierwotnym, bądź też na rynku wtórnym: giełdowym lub pozagiełdowym

Na rynek kapitałowy składają się: RYNKI KAPITAŁOWE Na rynek kapitałowy składają się: rynek papierów wartościowych rynek hipoteczny (hipoteka na grunty, budynki) rynek długoterminowych pożyczek bankowych. Podstawową formą rynku kapitałowego jest rynek papierów wartościowych. Towar, którym jest papier wartościowy stwierdzający istnienie określonego prawa majątkowego może stanowić samodzielny przedmiot obrotu. Lokowanie pieniędzy w papier wartościowy ma na celu uzyskanie korzyści kapitałowych. Jest jednak inwestycją nietypową ­ zawiera bowiem elementy ryzyka. Polega ono na wyborze akcji spółki, które w przekonaniu inwestora będą zwyżkować, przynosząc mu przy sprzedaży spodziewane przychody. Ryzykowne może być też określenie horyzontu czasowego wyjścia z inwestycji, a więc momentu planowanej sprzedaży zakupionego wcześniej papieru. Istnieje bowiem prawdopodobieństwo wystąpienia sytuacji, w której inwestor zmuszony do likwidacji inwestycji przed planowanym terminem odsprzeda akcje nie tylko poniżej szacowanej ceny, ale także poniżej ceny, po której je zakupił.

Funkcje rynku kapitałowego: RYNKI KAPITAŁOWE Funkcje rynku kapitałowego: Umożliwia mobilizację kapitału - czyli jego przepływ pomiędzy tymi, którzy posiadają go w nadmiarze, a tymi, którzy go poszukują w celu finansowania inwestycji. Umożliwia wycenę kapitału poprzez ustalenie ceny papierów wartościowych na rynku wtórnym. Zapewnia płynność inwestycji - oznacza to, że uczestnicy rynku mogą sprzedać posiadane akcje i obligacje, a uzyskane pieniądze ulokować w inny sposób.

Rynek kapitałowy podzielony jest na dwie części : RYNKI KAPITAŁOWE Rynek kapitałowy podzielony jest na dwie części : Rynek pierwotny Rynek wtórny

RYNKI KAPITAŁOWE Rynek pierwotny - na którym uprawnione podmioty emitują nowe papiery wartościowe (akcje lub obligacje). Po raz pierwszy z rynkiem pierwotnym mamy do czynienia w momencie zakładania spółki akcyjnej, kiedy to założyciele i pierwsi akcjonariusze deklarują objęcie pewnej liczby akcji. W celu pozyskania dodatkowych środków na rozwój spółka może przeprowadzić kolejną emisję. Każdy podmiot uprawniony do emisji poszczególnych rodzajów papierów może emitować je wielokrotnie. Na rynku pierwotnym może też wystąpić pierwsza publiczna oferta. Akcje, które znajdowały się wcześniej w obrocie prywatnym mogą być skierowane do szerokiego grona (ponad 300) inwestorów. Zgodnie z Prawem o publicznym obrocie emitent zobowiązany jest do wprowadzenia papierów wartościowych na rynek regulowany za pośrednictwem domu maklerskiego lub banku prowadzącego działalność maklerską. Oferowane na rynku pierwotnym papiery mają stałą cenę emisyjną, która nie może ulec zmianie aż do końca okresu emisyjnego. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy inwestorzy zmuszeni są do przystąpienia do przetargu na akcje emitenta

RYNKI KAPITAŁOWE Rynek wtórny - na tym rynku posiadacz akcji lub obligacji może je sprzedać, a pozyskane w ten sposób środki może przeznaczyć na zakup innych akcji lub obligacji. Rynek ten służy zatem kupowaniu i sprzedawaniu już wyemitowanych papierów wartościowych, zapewnia płynność inwestycji i ich wycenę. Wtórny rynek charakteryzuje się tym, że nie dokonuje się tu zasilenie emitenta papierów wartościowych w kapitał. Rynek ten jest najważniejszym segmentem rynku papierów wartościowych, ponieważ właśnie na nim kształtuje się rzeczywista cena papieru, odzwierciedlająca jego wartość. Jest też naturalnym i logicznym uzupełnieniem rynku pierwotnego, gdyż daje szansę nabywcy akcji na odsprzedanie ich w najbardziej odpowiednim dla siebie momencie.

RYNKI KAPITAŁOWE Obrót publiczny i niepubliczny Obrót papierami wartościowymi dokonuje się na rynku niepublicznym bądź na rynku publicznym.

RYNKI KAPITAŁOWE Obrót niepubliczny ma miejsce wtedy, gdy: emisja skierowana jest do nie więcej niż 300 osób, akcje udostępniane są pracownikom na zasadach preferencyjnych lub proponowane jest nabycie akcji w jednoosobowych spółkach Skarby Państwa w ilości nie mniejszej niż 10% akcji dla jednego nabywcy. Takich emisji jest bardzo dużo, zazwyczaj są związane z powołaniem do życia spółki akcyjnej oraz kolejnymi emisjami skierowanymi (z reguły w formie listownej) do wcześniejszych właścicieli, kooperantów, czy ewentualnie zaproszonych osób lub podmiotów.

Z obrotem na rynku publicznym mamy do czynienia, gdy : RYNKI KAPITAŁOWE Z obrotem na rynku publicznym mamy do czynienia, gdy : papiery wartościowe oferowane są przy wykorzystaniu środków masowego przekazu (radia, telewizji, prasy). Mogą trafić do szerokiego grona potencjalnych inwestorów, np. do wszystkich oglądających reklamę w telewizji. Jeżeli propozycja sprzedaży papierów wartościowych na rynku pierwotnym kierowana jest do konkretnych inwestorów (osób fizycznych czy firm) i tych podmiotów jest więcej niż 300, to również jest to obrót publiczny.

Cechy rynku giełdowego : RYNKI KAPITAŁOWE Cechy rynku giełdowego : Centralizacja zleceń - do ustalenia ceny transakcji dochodzi na podstawie ofert kupna i sprzedaży napływających z całego rynku. Transakcje papierami wartościowymi nie mogą być zawierane na przykład w poszczególnych biurach maklerskich czy na ulicy. Od listopada 2000 r. wszystkie transakcje są realizowane w systemie informatycznym WARSET. Zapewnia on pełną automatyzację przekazywania zleceń, zawierania transakcji, sprawny dostęp uczestników rynku do systemu obrotu papierami wartościowymi. Równość traktowania zleceń - każdy może uczestniczyć w transakcjach giełdowych, bez względu na to, czy jest osobą fizyczną, czy prawną, jest dużym inwestorem, czy też obraca tylko jedną akcją - czyli bez względu na wielkość kapitału, którym dysponuje. Równość traktowania zleceń polega też na tym, że niezależnie od tego, w którym domu maklerskim składamy zlecenie kupna czy sprzedaży, jest ono traktowane tak samo jak pozostałe. Bezpieczeństwo obrotu - uczestnicy obrotu giełdowego mają zagwarantowane, że transakcje zostaną prawidłowo rozliczone i zaksięgowane. Giełda oraz Komisja PWiG sprawują kontrolę nad tym, czy uczestnicy rynku: pośrednicy (domy maklerskie) i emitenci (spółki giełdowe), przestrzegają zasad zawartych w regulacjach.

Cechy rynku giełdowego : RYNKI KAPITAŁOWE Cechy rynku giełdowego : Dostępność informacji - uczestnicy rynku mają dostęp zarówno do informacji o stanie rynku (kursach transakcji oraz ofertach kupna i sprzedaży), jak i o sytuacji notowanych spółek. Płynność - posiadacze papierów wartościowych mają możliwość dokonywania transakcji codziennie w określonych godzinach. Odpowiednia koncentracja kupujących i sprzedających, osiągnięta między innymi dzięki centralizacji zleceń, umożliwia płynny obrót papierami wartościowymi.

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A RYNKI KAPITAŁOWE Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A Celem spółki jest organizowanie publicznego obrotu papierami wartościowymi, w tym promowanie obrotu papierami wartościowymi i upowszechnianie informacji związanych z tym obrotem. Akcjonariuszami giełdy mogą być: domy maklerskie, Skarb Państwa, banki, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, zakłady ubezpieczeń oraz emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu i notowanych na giełdzie. Organami Giełdy są: Walne Zgromadzenie, Rada Nadzorcza zwana Radą Giełdy, Zarząd zwany Zarządem Giełdy. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. traktowana jest jako miejsce: wyceny kapitału, oceny możliwości rozwojowych podmiotów gospodarczych oraz miejsce stanowiące barometr gospodarki. Rada Giełdy wydaje decyzję o dopuszczeniu papierów wartościowych i instrumentów finansowych do obrotu giełdowego na podstawie wniosku emitenta. W celu umożliwienia uczestnikom obrotu giełdowego dokonywania stałej oceny papierów wartościowych emitenta, obowiązany jest on dostarczać Giełdzie informacji. Transakcje na GPW mogą zawierać wyłącznie domy maklerskie, banki prowadzące działalność maklerską i zagraniczne osoby prawne będące członkami giełdy. Status członka Giełdy przyznaje Rada Giełdy pod warunkiem, że m.in. członek jest akcjonariuszem giełdy, jest osobą prawną, jest uczestnikiem bezpośrednim Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych. Na naszej Giełdzie istnieje rynek kierowany zleceniami. Oznacza to, że kursy zawarcia transakcji kształtowane są przez ceny zawarte w zleceniach składanych przez inwestorów. Właśnie dzięki temu na Giełdzie kształtuje się cena papieru wartościowego odzwierciedlająca jego wartość, a co za tym idzie, wartość podmiotu, który go wyemitował. Skuteczność działania giełdy zależy od następujących warunków: koncentracji podaży i popytu w celu kształtowania powszechnego kursu papierów wartościowych, bezpieczeństwa obrotu oraz przejrzystości.

Komisja Papierów Wartościowych i Giełd RYNKI KAPITAŁOWE Komisja Papierów Wartościowych i Giełd sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem reguł uczciwego obrotu oraz nad zapewnieniem powszechnego dostępu do rzetelnych informacji na rynku papierów wartościowych, inspirowanie, organizowanie i podejmowanie działań zapewniających sprawne funkcjonowanie rynku papierów wartościowych oraz ochronę inwestorów, współdziałanie z innymi organami administracji rządowej, Narodowym Bankiem Polskim oraz instytucjami i uczestnikami publicznego obrotu w zakresie kształtowania polityki gospodarczej państwa zapewniającej rozwój rynku papierów wartościowych, upowszechnianie wiedzy o zasadach funkcjonowania rynku papierów wartościowych, przygotowywanie projektów aktów prawnych związanych z funkcjonowaniem rynku papierów wartościowych, Komisja Papierów Wartościowych i Giełd jest centralnym organem administracji rządowej w sprawach: publicznego obrotu papierami wartościowymi, działalności giełd towarowych, giełdowych izb rozrachunkowych, maklerów giełd towarowych oraz podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa maklerskie. Nadzór nad Komisją sprawuje Prezes Rady Ministrów. Została ona powołana jako organ nadzoru nad publicznym obrotem papierami wartościowymi. Nadzór ten dotyczy instytucji rynku kapitałowego: Giełdy, rynku pozagiełdowego, domów maklerskich, banków prowadzących rachunki papierów wartościowych, towarzystw funduszy inwestycyjnych, Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych, a także inwestorów giełdowych.

RYNKI KAPITAŁOWE Funkcje KPWIG decyduje o dopuszczeniu papierów wartościowych do publicznego obrotu. udziela zezwoleń na prowadzenie działalności maklerskiej, na prowadzenie rynku giełdowego i pozagiełdowego. udziela zezwoleń, aby papiery wartościowe jednego rodzaju danego emitenta, będące przedmiotem obrotu na giełdzie w Warszawie lub CeTO, mogły być jednocześnie przedmiotem obrotu na innej giełdzie lub innym rynku pozagiełdowym. zatwierdza zmiany w statucie i regulaminie Giełdy Papierów Wartościowych, Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych, a także zatwierdza statut i regulamin spółki prowadzącej rynek pozagiełdowy. komisja ma prawo karać instytucje działające na rynku - emitentów papierów wartościowych, domy maklerskie, pośredników, maklerów, a także klientów. prowadzi listę maklerów papierów wartościowych oraz doradców inwestycyjnych, a także przeprowadza egzaminy na maklerów papierów wartościowych. W celu kształtowania i dalszego rozwoju rynku kapitałowego w Polsce KPWiG współpracuje z organami władzy i administracji państwowej oraz uczestnikami rynku kapitałowego. Komisja jest członkiem Międzynarodowej Organizacji Komisji Papierów Wartościowych, która skupia instytucje regulujące i nadzorujące rynki papierów wartościowych ze wszystkich krajów o rozwiniętych rynkach. Rolą Komisji jest działanie zapewniające wszystkim inwestorom na rynku publicznym otrzymywanie od emitentów wszelkich niezbędnych informacji z gwarancją ich prawidłowości. W tym zakresie KPWiG ­ w stosunku do emitenta ­ jest reprezentantem inwestorów. Komisja spełnia swoją rolę reprezentanta inwestorów w dwojaki sposób: przez wypełnianie ustawowych obowiązków oraz np. przez interwencję w konkretnych sytuacjach. W przypadku gdy emitent nie wykonuje obowiązków informacyjnych lub wykonuje je nienależycie Komisja może wydać decyzję o wykluczeniu papierów wartościowych z publicznego obrotu lub nałożyć karę pieniężną.

Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. RYNKI KAPITAŁOWE Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. prowadzenie depozytu papierów wartościowych, w tym rejestrowanie papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu, nadzorowanie zgodności wielkości emisji z liczbą papierów wartościowych znajdujących się w obrocie, nadzorowanie obsługi realizacji zobowiązań emitentów wobec właścicieli papierów wartościowych (np. dywidendy z akcji, odsetek z obligacji), rozliczanie transakcji zawieranych na rynku papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych KDPW S.A. rejestruje papiery wartościowe na kontach depozytowych i rachunkach papierów wartościowych. Uczestnikami depozytu mogą był podmioty, których przedmiot przedsiębiorstwa obejmuje prowadzenie rachunków papierów wartościowych, emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu publicznego, inne krajowe instytucje finansowe. W systemie depozytowo-rozliczeniowym dokonywane są operacje na papierach wartościowych, których skutkiem jest odzwierciedlenie zmiany treści praw i innych cech papierów wartościowych lub emisji papierów wartościowych. Operacjami tymi są: wymiana papierów wartościowych, asymilacja papierów wartościowych, konwersja papierów wartościowych, zamiana papierów wartościowych, wycofanie papierów wartościowych z depozytu, zasilenie rachunku, transfer portfela i transfer papierów wartościowych. KDPW S.A. może również obsługiwać obrót papierami wartościowymi nie dopuszczonymi do publicznego obrotu. Może prowadzić rachunki pieniężne, dokonywać rozliczeń pieniężnych, udzielać pożyczek, uczestniczyć w rozrachunkach dokonywanych przez Narodowy Bank Polski na zasadach stosowanych w przypadku rozrachunków międzybankowych. Do zadań KDPW S.A. należy ponadto: opracowanie procedur ewidencyjnych papierów wartościowych, upowszechnianie informacji i prowadzenie działań edukacyjnych dotyczących rynku kapitałowego, rozliczanie wypłat transferowych między otwartymi funduszami emerytalnymi, rozliczanie transakcji zawieranych na giełdach energii oraz na giełdach towarowych, a także wykonywanie czynności z tym związanych.

Centralna Tabela Ofert S.A. RYNKI KAPITAŁOWE Centralna Tabela Ofert S.A. .Celem spółki jest organizowanie regulowanego pozagiełdowego publicznego obrotu papierami wartościowymi i innymi instrumentami finansowymi, w tym gromadzenie, przedstawianie i udostępnianie informacji o ofertach i transakcjach zawartych na regulowanym rynku pozagiełdowym. W celu realizacji swojego przedmiotu przedsiębiorstwa spółka: wypracowuje zasady postępowania uczestników regulowanego pozagiełdowego obrotu papierami wartościowymi, samodzielnie lub we współpracy z organami administracji rządowej, instytucją rozliczeniową, giełdami papierów wartościowych i organizacjami samorządowymi działającymi na rynku papierów wartościowych, przygotowuje regulacje niezbędne do prawidłowego funkcjonowania regulowanego rynku papierów wartościowych, wprowadza w życie Kodeks Dobrej Praktyki Przedsiębiorstw Maklerskich, zapobiegający powstawaniu nieprawidłowości w regulowanym pozagiełdowym publicznym obrocie papierami wartościowymi, tworzy i administruje infrastrukturą techniczną i organizacyjną niezbędną do realizacji zadań. Centralna Tabela Ofert S.A. powstała w 1996 r. jako element pozagiełdowego wtórnego rynku papierów wartościowych. Powstanie rynku pozagiełdowego wiąże się z realizacją Programu Powszechnej Prywatyzacji. Przedmiotem przedsiębiorstwa spółki jest prowadzenie Centralnej Tabeli Ofert, jej obsługi operacyjnej oraz prowadzenie innej działalności wspierającej rozwój regulowanego rynku pozagiełdowego Stronami transakcji zawieranych na rynku pozagiełdowym mogą być domy maklerskie, banki prowadzące działalność maklerską lub zagraniczne osoby prawne z art. 52 ustawy Prawo o Publicznym Obrocie Papierami Wartościowymi. Na warunkach określonych w regulaminie obrotu stronami transakcji zawieranych na rynku pozagiełdowym mogą być również inne podmioty jeżeli są uczestnikami KDPW oraz nabywają papiery wartościowe we własnym imieniu i na własny rachunek

RYNKI KAPITAŁOWE Domy Maklerskie Pośrednikami w obrocie giełdowym są domy maklerskie, których zadania, to : oferowanie papierów wartościowych, nabywanie i zbywanie papierów wartościowych na cudzy rachunek, nabywanie lub zbywanie papierów wartościowych na własny rachunek w celu realizacji zadań związanych z organizacją rynku regulowanego, zarządzanie cudzym pakietem papierów wartościowych na zlecenie, doradztwo w zakresie obrotu papierami wartościowymi, prowadzenie rachunków papierów wartościowych i rachunków pieniężnych służących do ich realizacji, pośrednictwo w nabywaniu lub zbywaniu papierów wartościowych będących w obrocie na zagranicznych rynkach regulowanych, podejmowanie czynności faktycznych i prawnych związanych z obsługą towarzystw funduszy inwestycyjnych, funduszy inwestycyjnych, towarzystw emerytalnych i funduszy emerytalnych, dokonywanie czynności związanych z obrotem prawami majątkowymi, dokonywanie czynności związanych z obrotem towarami giełdowymi. Do czynności, na wykonywanie których nie jest wymagana zgoda Komisji należą: przygotowywanie analizy celowości i sposobu pozyskiwania kapitału oraz czynników wpływających na wybór sposobu pozyskania kapitału przez zleceniodawcę, przygotowywanie analizy celowości wprowadzenia i sposobu wprowadzenia do publicznego obrotu określonych papierów wartościowych zleceniodawcy, przygotowanie analizy skutków i kosztów emisji lub wprowadzenia do publicznego obrotu określonych papierów wartościowych, sporządzanie prospektu emisyjnego, nabywanie lub zbywanie papierów wartościowych na własny rachunek w celu realizacji umów o subemisje inwestycyjne lub usługowe, podejmowanie czynności faktycznych i prawnych, których celem jest realizacja umów o subemisje inwestycyjne lub usługowe, reprezentowanie posiadaczy papierów wartościowych wobec emitentów tych papierów. Dom maklerski wykonuje swoją działalność za pośrednictwem maklerów oraz doradców inwestycyjnych. Maklerem oraz doradcą może być osoba fizyczna, wpisana na listę maklerów lub doradców prowadzoną przez Komisję. Makler oraz doradca musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych, musi korzystać z pełni praw publicznych, nie być karany za przestępstwa przeciwko mieniu, przeciwko dokumentom, za przestępstwa gospodarcze, za fałszowanie pieniędzy, papierów wartościowych, znaków urzędowych, za przestępstwa skarbowe i przestępstwa związane z publicznym obrotem papierami wartościowymi. Musi mieć zdany egzamin przed Komisją Egzaminacyjną dla Doradców lub Maklerów Papierów Wartościowych.

Rodzaje inwestorów na rynku RYNKI KAPITAŁOWE Rodzaje inwestorów na rynku Inwestorzy indywidualni Inwestorzy instytucjonalni Inwestorzy instytucjonalni to: Banki komercyjne - koncentrują się na udzielaniu kredytów a lokaty w papiery wartościowe traktują jako działalność drugoplanową. Najczęściej zakupują wtedy skarbowe papiery wartościowe. Banki inwestycyjne - (jednostki maklerskie banków) profesjonalnie lokują na rynku kapita-łowym, często nawet kreując go. Uczestniczą one w organizacji emisji papierów wartościowych, podejmując często wysokie ryzyko, jakie jest z tym związane (będąc gwarantem emisji). Fundusze inwestycyjne - to instytucje finansowe, które lokują powierzone sobie pieniądze w przedsięwzięcia mające przynosić zysk, przede wszystkim na rynkach finansowych. Inwestowanie za pośrednictwem funduszu pociąga za sobą mniejsze ryzyko niż indywidualne podejmowanie decyzji, dlatego w krajach zachodnich fundusze inwestycyjne stają się coraz bardziej popularne. Fundusz dysponuje znacznie większym rozeznaniem, które możliwości inwestowania są bardziej atrakcyjne z punktu widzenia uzyskania odpowiednio wysokiej stopy zwrotu. Osoba inwestująca za pośrednictwem funduszu ma także gwarancje, że jej portfel inwestycyjny, w którym oprócz akcji mogą znaleźć się także inne instrumenty finansowe, będzie zarządzany profesjonalnie. Funkcjonowanie tych instytucji na polskim rynku kapitałowym zostanie szerzej omówione w dalszej części rozdziału. Instytucje ubezpieczeniowe - instytucje te w naturalny sposób zmuszone są do inwestowania, ponieważ gromadzą znaczne środki pieniężne i osiągają nadwyżki ze swej działalności. Inwestycje przez nie dokonywane, ze względu na charakter tych instytucji, są lokatami bezpiecznymi. Na ogół inwestują one w akcje renomo-wanych firm lub nabywają skarbowe papiery wartościowe (np. obligacje). Zazwyczaj powszechny obowiązek niektórych grup ubezpieczeń sprawia, że rozwój instytucji dokonujących tych operacji jest promowany przez instrumenty państwowej polityki gospodarczej. Skarb Państwa jest nadal współwłaścicielem wielu prywatyzowanych i wprowadzanych na warszawski parkiet przedsiębiorstw, dlatego też jest znaczącym 'graczem' na polskim rynku kapitałowym.

RYNKI KAPITAŁOWE Inwestorzy indywidualni Dysponując pewnymi oszczędnościami starają się oni korzystnie je ulokować kupując papiery wartościowe. Operacje giełdowe przeprowadzają zazwyczaj na podstawie informacji pochodzących z opracowań i analiz publikowanych w prasie lub literaturze fachowej Jednym z najbardziej rozpowszechnionych błędów, popełnianych przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych przez drobnych inwestorów, jest kierowanie się ostatnimi zmianami kursów poszczególnych papierów wartościowych bez wnikania w przyczyny tych zmian. Dopiero poznanie tych przyczyn pozwala bowiem prognozować ze znacznym stopniem prawdopodobieństwa, czy np. nagły wzrost kursu jest wynikiem jakiegoś krótkotrwałego wahnięcia koniunktury, czy też jest początkiem trwałej tendencji zwyżkowej danego papieru. Do przeprowadzenia tak dogłębnej analizy przyczyn wahania kursów przeciętny inwestor indywidualny nie jest jednak profesjonalnie przygotowany. Analiza struktury zleceń na giełdach dowodzi, że indywidualni inwestorzy są zazwyczaj spóźnieni w stosunku do rynku. Sfor-mułowano nawet zasadę, że jeżeli przy wzroście kursu akcji w ogólnej strukturze zleceń zaczynają przeważać drobne zlecenia zakupu, jest to sygnałem, że wkrótce rozpocznie się bessa i już należy sprzedawać, a nie kupować te papiery wartościowe. Podobnie pojawienie się wielu drobnych zleceń sprzedaży przy kursie spadającym wróży rychłe nadejście hossy.

RYNKI KAPITAŁOWE Inwestorzy instytucjonalni Są to osoby lub instytucje finansowe zajmujące się profesjonalnie lokowaniem środków na rynku kapitałowym. Często są to pośrednicy, którzy przyjmują pieniądze od inwestorów indywidualnych i dalsze decyzje co do sposobu ich lokowania podejmują samodzielnie . Ogromne kapitały, jakimi dysponują duże firmy, dają silną pozycję i pozwalają uczestniczyć w operacjach kapitałowych niedostępnych dla inwestorów indywidualnych. Inwestorzy instytucjonalni to: Banki komercyjne - koncentrują się na udzielaniu kredytów a lokaty w papiery wartościowe traktują jako działalność drugoplanową. Najczęściej zakupują wtedy skarbowe papiery wartościowe. Banki inwestycyjne - (jednostki maklerskie banków) profesjonalnie lokują na rynku kapita-łowym, często nawet kreując go. Uczestniczą one w organizacji emisji papierów wartościowych, podejmując często wysokie ryzyko, jakie jest z tym związane (będąc gwarantem emisji). Fundusze inwestycyjne - to instytucje finansowe, które lokują powierzone sobie pieniądze w przedsięwzięcia mające przynosić zysk, przede wszystkim na rynkach finansowych. Inwestowanie za pośrednictwem funduszu pociąga za sobą mniejsze ryzyko niż indywidualne podejmowanie decyzji, dlatego w krajach zachodnich fundusze inwestycyjne stają się coraz bardziej popularne. Fundusz dysponuje znacznie większym rozeznaniem, które możliwości inwestowania są bardziej atrakcyjne z punktu widzenia uzyskania odpowiednio wysokiej stopy zwrotu. Osoba inwestująca za pośrednictwem funduszu ma także gwarancje, że jej portfel inwestycyjny, w którym oprócz akcji mogą znaleźć się także inne instrumenty finansowe, będzie zarządzany profesjonalnie. Funkcjonowanie tych instytucji na polskim rynku kapitałowym zostanie szerzej omówione w dalszej części rozdziału. Instytucje ubezpieczeniowe - instytucje te w naturalny sposób zmuszone są do inwestowania, ponieważ gromadzą znaczne środki pieniężne i osiągają nadwyżki ze swej działalności. Inwestycje przez nie dokonywane, ze względu na charakter tych instytucji, są lokatami bezpiecznymi. Na ogół inwestują one w akcje renomo-wanych firm lub nabywają skarbowe papiery wartościowe (np. obligacje). Zazwyczaj powszechny obowiązek niektórych grup ubezpieczeń sprawia, że rozwój instytucji dokonujących tych operacji jest promowany przez instrumenty państwowej polityki gospodarczej. Skarb Państwa jest nadal współwłaścicielem wielu prywatyzowanych i wprowadzanych na warszawski parkiet przedsiębiorstw, dlatego też jest znaczącym 'graczem' na polskim rynku kapitałowym.

RYNKI KAPITAŁOWE Fundusze inwestycyjne Fundusze Inwestycyjne to instytucje finansowe, które lokują powierzone sobie pieniądze w przedsięwzięcia mające przynosić zysk, przede wszystkim na rynkach finansowych. Inwestowanie za pośrednictwem funduszu pociąga za sobą mniejsze ryzyko niż indywidualne podejmowanie decyzji Fundusz dysponuje znacznie większym rozeznaniem, które możliwości inwestowania są bardziej atrakcyjne z punktu widzenia uzyskania odpowiednio wysokiej stopy zwrotu. Osoba inwestująca za pośrednictwem funduszu ma także gwarancje, że jej portfel inwestycyjny, w którym oprócz akcji mogą znaleźć się także inne instrumenty finansowe, będzie zarządzany profesjonalnie. Fundusze zostały stworzone dla ludzi, którzy chcieliby wykorzystać duży potencjał zysków na rynku finansowym, ale nie chcą, nie potrafią lub nie mają czasu samodzielnie prowadzić analiz i na bieżąco podejmować decyzji inwestycyjnych.

RYNKI KAPITAŁOWE Możliwość tworzenia czterech typów funduszy inwestycyjnych: fundusze otwarte - mają zmienną liczbę uczestników. Uczestnicy funduszy tego typu wykupują dowolną liczbę jednostek uczestnictwa, którą kreuje bieżący popyt. Jednostki uczestnictwa w funduszu są niezbywalne i mogą być tylko umarzane. Umorzenie jednostek może być całkowite - oznaczające wycofanie się inwestora z funduszu - bądź jedynie częściowe - powodujące zmniejszenia zaangażowania kapitałowego uczestnika funduszu, specjalistyczne fundusze otwarte - wzorowane są na funduszach otwartych z tym, że istnieje możliwość określenia w statucie warunków odkupienia jednostek uczestnictwa; wyróżnikiem jest także powołanie organu kontrolnego Rady Inwestorów, fundusze zamknięte - są funduszami, w których liczba jednostek uczestnictwa jest stała. Jednostki te nie mogą być umarzane na podstawie ich wykupu przez fundusz. Nabycie uczestnictwa w funduszu jest możliwe przez nabycie jednostek będących w obrocie bądź nowo emitowanych - certyfikatów depozytowych, które są przedmiotem obrotu giełdowego, fundusze mieszane - są odmianą funduszy zamkniętych; podstawową różnicą jest możliwość wykupienia certyfikatów na żądanie uczestnika.

RYNKI KAPITAŁOWE Do oceny funduszy inwestycyjnych stosuje się 2 poniżej wymienione wskaźniki: Wskaźnik Sharpe'a - jest to stosunek osiągniętego dodatkowego zwrotu do poziomu ryzyka całkowitego, a więc miara o konstrukcji typowego wskaźnika, gdzie w liczniku znajduje się zmienna korzystna, a w mianowniku - niekorzystna dla inwestora. Taka konstrukcja umożliwia jednoczesną maksymalizację zwrotu i minimalizację ryzyka: osiąga się to poprzez wybór jak największego wskaźnika. Wskaźnik Sharpe'a jest odpowiedni dla inwestora, który chce wybrać najlepszy z istniejących funduszy, nawet jeśli uważa, że jego ryzyko jest zbyt wysokie, ponieważ w fundusz nie lokuje całości środków, część przeznaczając na zakup obniżających ryzyko obligacji. Wskaźnik Alfa Jensena - na podstawie wartości tego wskaźnika możemy dokonać oceny zarządzającego portfelem inwestycyjnym Przy dodatniej alfie Jensena można uznać, że menedżer posiada umiejętność selekcji akcji 'niedowartościowanych', czyli za nisko wycenionych przez rynek, więc jest to dowód na jego ponadprzeciętne umiejętności. Natomiast jeśli alfa jest ujemna, oznacza to przekroczenie granicy, do której ponoszenie kosztów analizy papierów wartościowych było jeszcze uzasadnione. Fundusze o ujemnej alfie Jensena są dominowane przez inwestycję w losowy portfel akcji lub indeks giełdowy.

RYNKI KAPITAŁOWE Fundusze emerytalne W roku 1999 polski rynek wzbogacił się o nową kategorię inwestorów - Otwarte Fundusze Emerytalne. Obecnie na świecie należą one, a w przyszłości także w Polsce będą należeć, do największych inwestorów instytucjonalnych rynku finansowego, którym prawo powierza zadanie gromadzenia i pomnażania środków zebranych na indywidualnych kontach członków OFE z przeznaczeniem na emeryturę. Otwarte Fundusze Emerytalne są podmiotami tworzącymi II filar nowego systemu emerytalnego w Polsce. Fundusze zarządzane są przez Powszechne Towarzystwa Emerytalne (PTE). Jedno PTE może założyć tylko jedno OFE. PTE działa wyłącznie w formie spółki akcyjnej. Otwarty Fundusz Emerytalny to coś w rodzaju skarbonki, do której wkładamy pieniądze. Zarządzaniem, tymi pieniędzmi zajmują się PTE. Fundusz umożliwia grupowanie rozproszonych środków z indywidualnych wpłat ubezpieczonych w duże pule, które są inwestowane na rynku finansowym. Daje to dużo większe możliwości inwestowania niż tradycyjne konto bankowe. Oszczędności zostają bowiem powierzone specjalistom, a ci lokują je również w tych segmentach rynku finansowego, do których drobny inwestor nie ma dostępu. Zapewnia to większe przychody, niższe prowizje maklerskie oraz zmniejsza ryzyko inwestowania dzięki możliwości znacznego zróżnicowania lokat (ich dywersyfikacji).

RYNKI KAPITAŁOWE Fundusz może dokonywać tylko bezpiecznych inwestycji ograniczonych specjalnymi limitami dla poszczególnych kategorii lokat i ich udziałów w wartości aktywów. Dopuszczone (przewidziane w przepisach) są następujące kategorie lokat: obligacje, bony i inne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski oraz pożyczki i kredyty udzielane tym podmiotom, obligacje i inne papiery wartościowe gwarantowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski, a także depozyty, kredyty i pożyczki przez nie gwarantowane, depozyty bankowe i bankowe papiery wartościowe, akcje spółek notowanych na giełdzie, akcje narodowych funduszy inwestycyjnych, obligacje i inne dłużne papiery wartościowe emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego i zabezpieczone całkowicie obligacje innych podmiotów, jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, listy zastawne emitowane przez banki hipoteczne.

RYNKI KAPITAŁOWE Fundusze emerytalne Zgodnie z prawem fundusze emerytalne mogą do 40 procent swoich aktywów lokować w akcje spółek giełdowych, do 10 procent w papiery Narodowych Funduszy Inwestycyjnych zaś do pięciu procent w papiery zagraniczne. Natomiast inwestycje w papiery skarbowe właściwie nie są objęte limitami Z pewnością fundusze emerytalne miały stabilizujący wpływ na nasz rynek i gdyby nie ich inwestycje wahania kursów poszczególnych walorów mogłyby być większe. Obecna sytuacja pokazuje jednak, że nie należy przeceniać ich wpływu na kondycję rynku kapitałowego. Inwestycje te nie są w stanie odwrócić generalnych trendów rynkowych. Można jedynie mówić o tym, że obecność OFE na rynku stabilizuje nieco sytuację, amortyzując gwałtowne skoki notowań. Pod wpływem działania OFE zmienia się kierunek zainteresowania inwestorów giełdowych. Do tej pory o rozwoju sytuacji decydowały przede wszystkim duże spółki, w które angażowali się inwestorzy zagraniczni. Zarządzający aktywami funduszy emerytalnych lepiej i głębiej znają polski rynek, a w związku z tym częściej inwestują w spółki mniejsze i średnie - w ich ślady idą inni. Działania te więc zwiększają stabilność oraz przejrzystość giełdy; wahania na niej nie zależą już wyłącznie od operacji jednego czy dwóch dużych zagranicznych inwestorów

Rola informacji na rynku kapitałowym RYNKI KAPITAŁOWE Rola informacji na rynku kapitałowym Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi' jednoznacznie precyzuje, że w momencie dopuszczenia przez Komisję Papierów Wartościowych i Giełd do publicznego obrotu : spółka emitująca papiery wartościowe zobowiązana jest do przekazywania inwestorom wszelkich informacji potrzebnych do podejmowania decyzji inwestycyjnych. Firma, która decyduje się wejść na giełdę, zgadza się tym samym na dokładne prześwietlenie swojej sytuacji finansowej oraz systematyczne ujawnianie informacji o bieżącej działalności, nierzadko o strategicznym znaczeniu. Korzystają na tym oczywiście akcjonariusze, którzy - jako współwłaściciele firmy - mają pełne prawo do uzyskiwania informacji o przedsięwzięciu gospodarczym, w które zainwestowali swój kapitał. Właśnie na podstawie tych wiadomości inwestorzy podejmują szybkie decyzje, których pochodną są zmiany cen akcji na giełdzie. W ten sposób powstaje zależność między informacją a ceną akcji na rynku. Dlaczego tak ważną rolę odgrywają na rynkach kapitałowych informacje? Jak wiadomo, rynek dyskontuje przyszłość - na podstawie przeszłości stara się przewidzieć mające nastąpić wydarzenia. Przykładowo, jeżeli spółka otrzymała zwrot nadpłaconego podatku, to należy się spodziewać lepszych wyników za dany rok obrachunkowy - rynek reaguje na taką informację zwyżką cen.

RYNKI KAPITAŁOWE Informacje poufne Pojęcie informacji poufnej zostało zdefiniowane w 'Prawie o publicznym obrocie papierami wartościowymi'. Przez informację poufną rozumie się 'informację dotyczącą emitenta lub papieru wartościowego, która nie została przekazana do publicznej wiadomości, a która po ujawnieniu mogłaby w istotny sposób wpłynąć na cenę papieru wartościowego'. Złożenie zlecenia kupna lub sprzedaży papieru wartościowego przez osobę, która dysponuje informacjami poufnymi na temat spółki czy danego papieru wartościowego i z tego powodu stawia ją w uprzywilejowanej pozycji w stosunku do innych uczestników rynku jest nazywane insider trading. Najbardziej spektakularne przykłady wykorzystywania informacji poufnych w grze na giełdzie to przypadki przejęć przedsiębiorstw lub wykupu akcji. Ogłasza się wówczas wezwanie do składania zapisów na sprzedaż akcji, podając w nim oferowaną cenę. Ktoś, kto - w ten czy inny sposób - wszedł wcześniej w posiadanie takiej informacji, może nieźle zarobić, składając odpowiednio wcześniej zlecenie kupna (wzywający określa zazwyczaj cenę na poziomie wyższym od kursu na giełdzie, by zachęcić w ten sposób inwestorów do sprzedaży akcji). W chwili, gdy rynek reaguje na informację wzrostem ceny wykorzystujący insider trading może zrealizować zysk. Wykorzystywanie informacji poufnych w obrocie jest zabronione prawem, bowiem 'kto w obrocie papierami wartościowymi wykorzystuje informację poufną, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat i grzywny do 5.000.000 zł'.

Obowiązki informacyjne spółek publicznych RYNKI KAPITAŁOWE Obowiązki informacyjne spółek publicznych Spółki publiczne zobowiązane są do informowania, w formie raportów bieżących o zdarzeniach mających istotny wpływ na ich sytuację. Raporty te powinny być prawdziwe, rzetelne i kompletne

Obowiązek informacyjny obejmuje: RYNKI KAPITAŁOWE Obowiązek informacyjny obejmuje: nabycie, zbycie lub utrata w wyniku zdarzeń losowych aktywów o znacznej wartości, zawarcie, wypowiedzenie lub rozwiązanie znaczącej umowy, wezwanie do spełnienia świadczenia przed terminem wymagalności określonym w znaczącej umowie, spełnienie się lub niespełnienie warunków znaczącej umowy warunkowej, nabycie lub zbycie przez emitenta lub jednostkę od niego zależną papierów wartościowych emitenta, powzięcie wiadomości o nabyciu lub zbyciu akcji emitenta przez podmioty powiązane, jeżeli ich łączna wartość w ciągu ostatnich 12 miesięcy przekracza 5 000 euro, zawarcie transakcji z podmiotami powiązanymi, jeżeli ich łączna wartość w ciągu ostatnich 12 miesięcy przekracza 500 000 euro, udzielenie poręczenia kredytu lub gwarancji jednemu podmiotowi, jeżeli łączna wartość poręczeń udzielonych temu podmiotowi i jednostkom od niego zależnym w ciągu ostatnich 12 miesięcy stanowi równowartość co najmniej 10 % kapitałów własnych, wszczęcie przed sądem lub organem administracji publicznej postępowania dotyczącego zobowiązań lub wierzytelności, których łączna wartość stanowi równowartość co najmniej 10 % kapitałów własnych, powzięcie decyzji o wniesieniu aktywów w formie aportu do innego podmiotu, jeżeli ich wartość księgowa stanowi równowartość co najmniej 10 % kapitałów własnych emitenta lub 20 % kapitałów własnych podmiotu, do którego wnoszone są te aktywa,

Obowiązek informacyjny obejmuje: RYNKI KAPITAŁOWE Obowiązek informacyjny obejmuje: założenie lub współfinansowanie fundacji, jeżeli kwota przeznaczona na ten cel przekracza równowartość 100 000 euro, podjęcie decyzji o zamiarze zmiany praw lub zamiana praw z papierów wartościowych emitenta, podjęcie decyzji o zamiarze emisji lub emisja obligacji, podjęcie decyzji o umorzeniu lub umorzenie papierów wartościowych emitenta, otrzymanie zawiadomienia o nabyciu lub zbyciu znacznych pakietów akcji emitenta, podjęcie decyzji o połączeniu z innym podmiotem, połączenie z innym podmiotem, zmiana formy prawnej emitenta, zawarcie lub wypowiedzenie przez emitenta umowy z biegłym rewidentem, wypowiedzenie przez biegłego rewidenta umowy z emitentem, powołanie, odwołanie lub rezygnacja osoby zarządzającej lub nadzorującej, złożenie podania o otwarcie postępowania układowego, otwarcie lub zawieszenie postępowania układowego, otwarcie postępowania likwidacyjnego, złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, ogłoszenie upadłości, sporządzenie prognozy wyników finansowych emitenta lub jego grupy kapitałowej oraz podstaw i założeń tej prognozy, przyznanie, cofnięcie ratingu. Ponadto spółki publiczne są zobowiązane do prezentowania: raportów bieżących - dotyczą one wymienionych wcześniej obowiązków informacyjnych, czyli zdarzeń dotyczących aktywów o znacznej wartości, znaczących umów oraz informacji o podmiotach powiązanych; raportów okresowych - są to raporty zawierające sprawozdania finansowe, w szczególności kwartalne (publikowane do 35 dni, NFI do 45 dni, za ostatni kwartał roku do 45 dni od zakończenia kwartału), półroczne (publikowane do 3 miesięcy, NFI do 4 miesięcy od dnia zakończenia półrocza), roczne (do 6 miesięcy, nie później niż 15 dni przed terminem Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy, które zatwierdza sprawozdanie finansowe za dany rok obrotowy); prospektu emisyjnego - jest to dokument, który powstaje przy każdorazowym wprowadzaniu akcji na rynek publiczny i jest składany za pośrednictwem biura maklerskiego w Komisji Papierów Wartościowych i Giełd. Każdy prospekt emisyjny składa się z 12 części: wstępu, podsumowania i czynników ryzyka, wskazania osób odpowiedzialnych za informacje zawarte w prospekcie, danych o emisji, danych o emitencie, danych o działalności emitenta, oceny i prognozy emitenta, danych o organizacji emitenta oraz osobach zarządzających, osobach nadzorujących oraz znacznych akcjonariuszach, sprawozdania finansowego, informacji dodatkowych oraz załączników. Emitent lub wprowadzający akcje do publicznego obrotu musi opublikować skrót prospektu emisyjnego w dwóch dziennikach ogólnopolskich. Prospekt emisyjny jest najlepszym źródłem informacji o spółce jej planach oraz sytuacji ekonomiczno- finansowej. Dlatego przy każdej emisji akcji należy koniecznie zapoznać się z jego zawartością.

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Akcje Akcja jest to instrument finansowy (papier wartościowy) reprezentujący częściowy udział jego właściciela w kapitale spółki akcyjnej. Akcjonariusz, czyli właściciel akcji, ma ustalone prawa i obowiązki. Najważniejszym prawem akcjonariusza jest prawo do udziału w zyskach spółki. Ponadto akcjonariusz ma prawo uczestniczyć w walnym zgromadzeniu (zebranie wszystkich akcjonariuszy) i tą drogą wpływać na decyzje spółki.

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Przy akcjach mamy do czynienia z trzema cenami: ceną nominalną, która ustalona jest w statucie spółki ceną rynkową, ustaloną na giełdzie, na rynku pozagiełdowym lub na rynku transakcji prywatnych ceną emisyjną, która pojawia się w przypadku sprzedaży, subskrypcji akcji na rynku pierwotnym. Różnica pomiędzy ceną emisyjną a nominalną danej akcji zasila kapitał zapasowy spółki. Kapitał akcyjny i zapasowy stanowią grupę kapitałów własnych przedsiębiorstwa

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Ze względu na charakter praw i obowiązków wynikających z akcji rozróżniamy: akcje imienne, które mogą być wydawane przed pełną wpłatą przypadającej na nie części kapitału akcyjnego pod warunkiem uwidocznienia na nich każdorazowej wpłaty. Przeniesienie własności akcji imiennych wymaga pisemnego oświadczenia umieszczonego na samej akcji lub w osobnym dokumencie. Zbywalność takich akcji może być ograniczona przez statut spółki. Informacje o akcjonariuszu (jego imię i nazwisko) oraz przeniesienie akcji na inną osobę wraz z data, wpisywane są do księgi akcyjnej akcje na okaziciela, które nie mogą być wydawane przed pełną wpłatą przypadającej na nie części kapitału akcyjnego, na dowód tej częściowej wpłaty wydawane jest imienne świadectwo tymczasowe. Zbycie takich akcji nie jest ograniczone, za akcjonariusza, w przypadku akcji na okaziciela, uznaje się ich posiadacza.

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE FUNKCJE AKCJI: umożliwiają bezpośredni udział w przedsięwzięciu (udział finansowy, a co za tym idzie czerpanie zysku) umożliwiają elastyczny przepływ kapitału ze względu na nieograniczone możliwości nabywania lub zbywania akcji stanowią źródło kapitału na przyszłe inwestycje możliwość kupowania akcji różnych firm ogranicza ryzyko

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Uprawnienia akcjonariusza Ogół praw przysługujących akcjonariuszom spółki można podzielić na: prawa majątkowe (udziałowe) oraz uprawnienia organizacyjne (prawa korporacyjne). Prawa akcjonariusza powstają z chwilą rejestracji spółki

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE PRAWA MAJĄTKOWE: prawo do udziału w zysku spółki (prawo do dywidendy) - każdy akcjonariusz spółki ma prawo do udziału w jej zysku wykazanym w sprawozdaniu finansowym. opłacone. prawo pierwszeństwa w objęciu nowych akcji (prawo poboru) - w przypadku podwyższenia kapitału akcyjnego spółki, dotychczasowi akcjonariusze mają prawo pierwszeństwa w objęciu nowych akcji, w stosunku do liczby posiadanych akcji. prawo do majątku spółki w przypadku jej likwidacji (prawo do kwoty likwidacyjnej) - Kwota likwidacyjna to nadwyżka czystego majątku spółki po pokryciu jej zobowiązań. prawo do udziału w zysku spółki (prawo do dywidendy) - każdy akcjonariusz spółki ma prawo do udziału w jej zysku wykazanym w sprawozdaniu finansowym. Nikt i w żaden sposób nie może tego prawa akcjonariusza pozbawić. Przysługiwanie prawa nie jest jednak równoznaczne z otrzymaniem udziału w zyskach. Podstawą jego realizacji jest wypracowanie przez spółkę zysku w danym roku obrachunkowym oraz przekazanie, przez walne zgromadzenie, części tego zysku do podziału dla akcjonariuszy. Organem decyzyjnym w zakresie podjęcia uchwały o przeznaczeniu zysku jest walne zgromadzenie akcjonariuszy spółki (WZA). Może się zdarzyć, że wbrew nadziejom niektórych akcjonariuszy WZA podejmie uchwałę o przeznaczeniu całości bądź części zysku na rozwój spółki. Jeżeli jednak zgodnie z oczekiwaniami akcjonariuszy, WZA zdecyduje się wypłacić zysk akcjonariuszom to jego podział następuje w stosunku do liczby posiadanych akcji lub w stosunku do dokonanych wpłat na akcje, jeżeli akcje nie zostały jeszcze opłacone. prawo pierwszeństwa w objęciu nowych akcji (prawo poboru) - w przypadku podwyższenia kapitału akcyjnego spółki, dotychczasowi akcjonariusze mają prawo pierwszeństwa w objęciu nowych akcji, w stosunku do liczby posiadanych akcji. Jest to istotne prawo, ponieważ objęcie nowych akcji przez nowych akcjonariuszy prowadzi do "rozwodnienia kapitału" tzn. procentowego zmniejszenia udziału dotychczasowych akcjonariuszy w stosunku do całej sumy kapitału akcyjnego. prawo do majątku spółki w przypadku jej likwidacji (prawo do kwoty likwidacyjnej) - Kwota likwidacyjna to nadwyżka czystego majątku spółki po pokryciu jej zobowiązań. W przypadku rozwiązania spółki, podziałowi majątku nie podlega cały majątek spółki, ale tylko to co pozostanie po uregulowaniu zobowiązań wobec wierzycieli. Jeśli istnieją akcje uprzywilejowane co do majątku mają one pierwszeństwo przed akcjami zwykłymi

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE UPRWANIENIA ORGANIZACYJNE ich celem jest zapewnienie wpływu akcjonariuszy na działalność spółki oraz stanowienie pewnej kontroli nad organami zarządzającymi i kontrolnymi spółki. W przypadku większości tych uprawnień nie istnieje obowiązek świadczenia po stronie spółki: prawo do udziału w walnym zgromadzeniu (WZ) - do uczestnictwa w WZ uprawnieni są posiadacze akcji imiennych i świadectw tymczasowych oraz zastawnicy i użytkownicy, którym przysługuje prawo głosu, jeżeli zostali wpisani do księgi akcyjnej co najmniej tydzień przed odbyciem walnego zgromadzenia.. prawo do: składania wniosków przed i w trakcie walnego zgromadzenia, wydania odpisu wniosków w sprawach objętych porządkiem obrad, umieszczenia określonych spraw na porządku obrad najbliższego zgromadzenia, prawo do informacji - akcjonariusz może wymagać od Zarządu spółki udzielenia mu informacji dotyczących spraw objętych porządkiem obrad WZ. prawo do głosu - prawo do udziału w walnym zgromadzeniu oznacza jednocześnie prawo głosu. Akcja daje prawo do jednego głosu na WZ. Posiadaczom akcji uprzywilejowanych co do głosu mogą być przyznane najwyżej 2 głosy na akcję. prawo do otrzymania od spółki dokumentu akcyjnego - roszczenie o wydanie dokumentu akcyjnego nabywa akcjonariusz w terminie miesiąca od dnia rejestracji spółki. prawo przeglądania księgi akcyjnej UPRWANIENIA ORGANIZACYJNE(ich celem jest zapewnienie wpływu akcjonariuszy na działalność spółki oraz stanowienie pewnej kontroli nad organami zarządzającymi i kontrolnymi spółki. W przypadku większości tych uprawnień nie istnieje obowiązek świadczenia po stronie spółki): prawo do udziału w walnym zgromadzeniu (WZ) - do uczestnictwa w WZ uprawnieni są posiadacze akcji imiennych i świadectw tymczasowych oraz zastawnicy i użytkownicy, którym przysługuje prawo głosu, jeżeli zostali wpisani do księgi akcyjnej co najmniej tydzień przed odbyciem walnego zgromadzenia. Posiadacze akcji na okaziciela muszą złożyć w spółce dokumenty akcji również co najmniej na tydzień przed walnym zgromadzeniem. Akcjonariusze spółek publicznych, aby wziąć udział w WZ, powinni złożyć w spółce, imienne świadectwa depozytowe wystawione przez podmiot prowadzący rachunek papierów wartościowych zgodnie z przepisami o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Wraz z prawem udziału w walnym zgromadzeniu akcjonariuszom przysługuje prawo do: składania wniosków przed i w trakcie walnego zgromadzenia, wydania odpisu wniosków w sprawach objętych porządkiem obrad, umieszczenia określonych spraw na porządku obrad najbliższego zgromadzenia, (prawo to przysługuje akcjonariuszom reprezentującym co najmniej 1/10 kapitału, chociaż statut może przyznać takie uprawnienia także akcjonariuszom reprezentującym mniej niż 1/10 kapitału), przeglądania księgi protokołów z walnego zgromadzenia, żądania wydania poświadczonych przez zarząd odpisów uchwał, żądania tajnego głosowania, zaskarżenia uchwał walnego zgromadzenia. prawo do informacji - akcjonariusz może wymagać od Zarządu spółki udzielenia mu informacji dotyczących spraw objętych porządkiem obrad WZ. Zarząd jest zobowiązany udzielić akcjonariuszowi żądanych informacji. Ma prawo jednak odmówić udzielenia informacji w przypadku, gdy: mogłoby to wyrządzić szkodę spółce albo spółce z nią powiązanej bądź spółce lub spółdzielni zależnej, w szczególności przez ujawnienie tajemnic technicznych, handlowych albo organizacyjnych przedsiębiorstwa; mogłoby narazić członka zarządu na poniesienie odpowiedzialności karnej, cywilnoprawnej lub administracyjnej. prawo do głosu - prawo do udziału w walnym zgromadzeniu oznacza jednocześnie prawo głosu. Akcja daje prawo do jednego głosu na WZ. Posiadaczom akcji uprzywilejowanych co do głosu mogą być przyznane najwyżej 2 głosy na akcję. Akcjonariusze mogą uczestniczyć w walnym zgromadzeniu oraz wykonywać prawo głosu osobiście lub przez przedstawicieli. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie pod rygorem nieważności i dołączone do protokołu walnego zgromadzenia. prawo do otrzymania od spółki dokumentu akcyjnego - roszczenie o wydanie dokumentu akcyjnego nabywa akcjonariusz w terminie miesiąca od dnia rejestracji spółki. Dokument powinien zostać wydany w terminie tygodnia od dnia zgłoszenia. Akcjonariusz spółki publicznej ma prawo do otrzymania imiennego świadectwa depozytowego wystawionego przez podmiot prowadzący rachunek papierów wartościowych, zgonie z przepisami o publicznym obrocie papierami wartościowymi. prawo przeglądania księgi akcyjnej

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Akcje uprzywilejowane Klasyfikując akcje ze względu na rodzaj i zakres uprawnień przypisanych do akcji rozróżniamy: akcje zwykłe - nabywcy takich akcji posiadają równe prawa co do dywidendy, liczby głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, udziału w majątku firmy w przypadku jej likwidacji akcje gotówkowe i niepieniężne (aportowe) - akcje gotówkowe pokrywane są środkami pieniężnymi, powinny być opłacone przynajmniej w jednej czwartej części ich wartości nominalnej, akcje niepieniężne pokrywane są wniesionym do spółki aportem rzeczowym i powinny być pokryte w całości przed objęciem ich przez akcjonariuszy. Akcje aportowe muszą być imienne, nie mogą być sprzedane ani zastawione przez okres dwóch lat od daty ich objęcia akcje uprzywilejowane,

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Uprzywilejowanie może dotyczyć: liczby głosów przypadających na zgromadzeniu akcjonariuszy wielkości dywidendy i udziału w podziale majątku spółki w razie jej likwidacji wyłącznego prawa poboru akcji w przypadku podwyższania przez spółkę kapitału akcyjnego przyznania akcjonariuszom prawa do akcji bezpłatnych, darmowych Akcje uprzywilejowane co do głosu muszą być akcjami imiennymi.Uprzywilejowanie co do dywidendy daje posiadaczowi akcji prawo do otrzymania dywidendy przed posiadaczami akcji zwykłych, ewentualnie prawo do otrzymania dywidendy za ubiegłe lata obrotowe, w których spółka dywidendy nie wypłacała. Dywidenda może być wypłacana przez spółkę jedynie w razie wypracowania zysku. Przywilej co do podziału majątku spółki polega na tym, że akcje uprzywilejowane otrzymują przypadającą na nie część kapitału akcyjnego przed akcjami zwykłymi. Akcje uprzywilejowane co do dywidendy oraz podziału majątku mogą być akcjami na okaziciela.

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Prawo do akcji (PDA) Instrument finansowy towarzyszący niektórym emisjom akcji na rynku pierwotnym. Pozwala na rozpoczęcie obrotu (bezpośrednio po zakończeniu zapisów i dokonaniu przydziału akcji przez emitenta) na GPW, jeszcze przez zarejestrowaniem emisji przez sąd rejestrowy. Na rynku wtórnym pojawiają się one w kilka do kilkunastu dni po przeprowadzeniu oferty publicznej przez spółkę. W związku z tym, że na debiut akcji nowych emisji na rynku wtórnym inwestorzy czekają często dość długo (dłużej niż 2 miesiące), wcześniejsze wejście na giełdę praw do akcji umożliwia im wcześniejszą sprzedaż nabytych w ofercie publicznej akcji i uzyskanie gotówki. Po zarejestrowaniu emisji podlegają one konwersji na akcje emitenta. Wykorzystanie PDA jest korzystne z punktu widzenia inwestorów, bowiem pozwala na znaczne skrócenie czasu zamrożenia ich środków. PDA nie powinny być traktowane przez inwestorów tak jak akcje. Wycena tego instrumentu powinna uwzględniać ryzyko związane z ewentualną odmową rejestracji podwyższenia kapitału akcyjnego przez sąd. Niższa wycena PDA jako odpowiednika akcji może wpłynąć na niższą cenę samych akcji, w które PDA zostanie przekształcone po wydaniu przez sąd rejestrowy stosownego postanowienia.

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Prawo poboru (PP) Prawem poboru akcji nazywamy przywilej pierwszeństwa przy zakupie nowych akcji spółki przez jej dotychczasowych akcjonariuszy proporcjonalnie do liczby akcji już posiadanych. W zależności od wielkości nowej emisji w stosunku do już zarejestrowanej liczby akcji, ustalany jest tzw. parytet, informujący, ile nowych akcji można nabyć będąc posiadaczem jednej akcji starej emisji. Prawo to jest o tyle istotne, że w przypadku objęcia takiej emisji przez nowy krąg akcjonariuszy nastąpiłoby tzw. rozwodnienie kapitału, czyli procentowe zmniejszenie udziału dotychczasowych akcjonariuszy w stosunku do całkowitej sumy kapitału akcyjnego. Korzystając z prawa poboru mają oni możliwość zachowania dotychczasowego stanu posiadania w spółce akcyjnej. Ważną cechą prawa poboru jest to, że może ono być przedmiotem obrotu jako samodzielny papier wartościowy. Oznacza to, że dotychczasowi posiadacze starych akcji mogą zrezygnować z prawa objęcia nowych akcji sprzedając to prawo na giełdzie. Jednocześnie ci, którzy chcieliby nabyć akcje nowej emisji spółki, a przedtem nie byli jej akcjonariuszami, kupując prawa poboru mają taką możliwość. Spółki potrzebujące nowego kapitału decydują się często na emisję nowych akcji. Aby jednak zapobiec zmniejszeniu udziału w spółce przez dotychczasowych akcjonariuszy (na przykład przez założycieli firmy posiadających większościowy udział), przeprowadzają tak zwaną emisję z prawem poboru. Korzystając z prawa poboru dotychczasowi akcjonariusze mają możliwość zachowania swojego stanu posiadania w spółce decydując się na objęcie nowej emisji zgodnie z przysługującym im przywilejem. Oczywiście nie oznacza to, że dotychczasowi właściciele muszą objąć nową emisję akcji. Dzięki temu, że prawa poboru może być notowane na giełdzie jako samodzielny papier wartościowy posiadacze "starych" akcji mogą zrezygnować z tego prawa sprzedając je na giełdzie.

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Prawo pierwszeństwa Prawo pierwszeństwa jest papierem wartościowym dającym posiadaczowi przywilej do nabycia akcji nowej emisji danej spółki po określonej cenie. Termin realizacji praw pierwszeństwa poprzez zakup akcji spółki jest z góry określony i kończy się w dniu wygaśnięcia praw pierwszeństwa. Skorzystanie z prawa pierwszeństwa wiąże się z umorzeniem określonej liczby walorów, które zostały wykorzystane w celu nabycia akcji nowej emisji. Ważną cechą prawa pierwszeństwa jest to, że może ono być przedmiotem obrotu jako samodzielny papier wartościowy. Posiadacz prawa pierwszeństwa może więc zbyć posiadane prawa pierwszeństwa, co jednak oznacza, że nie będzie mógł objąć akcji nowej emisji.

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Podział akcji Podział akcji to wymiana wszystkich akcji danej spółki na proporcjonalnie większą liczbę akcji o niższej wartości nominalnej lub odwrotnie. Podział wartości nominalnej akcji (zwany również wymianą lub splitem) jest działaniem podejmowanym przez firmę w celu zwiększenia liczby akcji w obrocie. Poprzez obniżenie wartości akcji w wyniku podziału, obniża się również jej cenę rynkową, co sprawia, że papier wartościowy jest łatwiej dostępny dla inwestorów, a dzięki temu rośnie jego płynność. Wartość nominalna wynika z podzielenia kapitału akcyjnego spółki przez liczbę wyemitowanych akcji.

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Krótka sprzedaż Krótka sprzedaż polega na pożyczaniu papierów wartościowych, ich sprzedaży i późniejszym odkupieniu po niższej cenie. Różnica między pierwszą i drugą transakcją stanowi zysk dla przeprowadzającego krótką sprzedaż. Krótka sprzedaż umożliwia zarabianie na spadkach cen akcji. przeprowadzającego krótką sprzedaż. Krótka sprzedaż umożliwia zarabianie na spadkach cen akcji. Krótka sprzedaż papierów wartościowych jest atrakcyjnym produktem, z którego warto skorzystać. Istotą krótkiej sprzedaży jest zarabianie na spadkach kursów pożyczonych akcji. Produkt ten umożliwia więc osiąganie zysków także podczas spadków notowań – przewidując pogorszenie koniunktury na giełdzie możemy pożyczyć akcje i sprzedać je licząc, że ich cena spadnie i odkupimy je po niższej cenie. Jeśli nasze przewidywania okażą się słuszne, to osiągnięte różnice kursowe będą naszym zyskiem. zysk z transakcji krótkiej sprzedaży = kurs sprzedaży – kurs kupna pożyczonych akcji Krótka sprzedaż jest także doskonałym produktem dla inwestorów długoterminowych, posiadających znaczne pakiety akcji i zdecydowanych na ich posiadanie w dłuższym horyzoncie (niezależnie od krótkoterminowych wahań kursów). Teraz posiadając akcje na rachunku inwestycyjnym można dodatkowo zarobić pożyczając je innym inwestorom, którzy przewidują spadki ich kursów. W zamian za pożyczenie posiadanych akcji pożyczkodawca otrzymuje wynagrodzenie w wysokości jaką sam ustala w "Ramowej Umowie Pożyczki". Podpisanie "Ramowej Umowy Pożyczki" oznacza jedynie postawienie akcji do dyspozycji i nie powoduje ich blokady (można nimi dysponować) dopóki akcje nie zostaną faktycznie pożyczone przez innego Inwestora. Pożyczkodawca może w każdej chwili zażądać zwrotu pożyczonych akcji bez ponoszenia konsekwencji.

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Obligacje Obligacja jest to instrument finansowy (papier wartościowy), w którym jedna strona, zwana emitentem obligacji, stwierdza, że jest dłużnikiem drugiej strony, zwanej obligatariuszem (jest to właściciel obligacji) i zobowiązuje się wobec niego do wykupu obligacji. Emisja obligacji jest formą zaciągnięcia kredytu. Kredytodawcą jest obligatariusz, czyli właściciel obligacji. Kredytobiorcą jest emitent obligacji.

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Przy obligacjach mamy do czynienia z: ceną emisyjną obligacji (wartość emisyjna obligacji), tzn. cena jaką musi zapłacić pierwszy nabywca obligacji (płacona bezpośrednio emitentowi lub reprezentującemu go pośrednikowi). Cena emisyjna obligacji może być równa cenie nominalnej (uwzględnianej przy obliczaniu odsetek), może być od niej wyższa lub niższa ceną rynkową obligacji (wartość rynkowa obligacji), tj. ceną jaka występuje w transakcjach kupna i sprzedaży obligacji na giełdzie lub rynku pozagiełdowym stopą procentową, według której oblicza się oprocentowanie (kupon obligacji), tj. dochód nabywcy. Stopa procentowa może być stała dla całego okresu ważności (okresu pożyczki) obligacji lub zmienna (np. jej wysokość może zależeć od oficjalnej stopy procentowej banku centralnego, wielkości inflacji, średniej rentowności przedsiębiorstw w danej branży, średniej wysokości oprocentowania dla lokat 24-miesięcznych itd.) ceną spłaty (wartość obligacji w momencie wykupu) -najczęściej cena spłaty jest równa wartości (cenie) nominalnej obligacji. W przypadku gdy jest wyższa, różnica stanowi premię dla nabywcy sposobem i terminem spłaty, który określa warunki na jakich wierzyciel (nabywca obligacji) może odzyskać zainwestowany kapitał Wartość nominalna obligacji określana jest przez emitującego obligacje i oznacza kwotę, którą nabywca obligacji otrzyma po upływie terminu, na jaki wyemitowano obligacje, tj. z chwilą jej wykupu przez emitenta. Wartość rynkowa oznacza cenę, po jakiej jej właściciel może ją zbyć na rynku. Stopa nominalna obligacji jest to stopa procentowa, wielkość płaconych przez emitenta odsetek liczona w stosunku do wartości nominalnej obligacji. Często obliczamy również tzw. stopę bieżącą obligacji, która wyraża stosunek płaconych przez emitenta odsetek (oprocentowanie obligacji kupon) do wartości rynkowej obligacji, tj. jej wartości bieżącej. Z powodu różnic pomiędzy wartością nominalną i rynkową, bieżąca stopa procentowa może być zasadniczo różna od stopy nominalnej.

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Obligacje mogą być: imienne na okaziciela Wynikające z obligacji wierzytelności mogą być niezabezpieczone lub zabezpieczone Zabezpieczenie może przybrać formę: zabezpieczenia całkowitego - ­ polega ono na ustanowieniu zastawu, hipoteki, udzieleniu gwarancji przez NBP lub Skarb Państwa, udzieleniu gwarancji przez gminę lub bank zagraniczny, zabezpieczenia częściowego - ­ również i tego zabezpieczenia udzielają podmioty wskazane powyżej, jednak jego wartość jest niższa od wartości nominalnej obligacji wraz z należnym oprocentowaniem. Obligacje mogą być: imienne na okaziciela Emitent obligacji może w warunkach emisji wprowadzić zakaz lub ograniczenia w zbywaniu obligacji imiennych. Emitent może nabywać własne obligacje, celem ich umorzenia. Wynikające z obligacji wierzytelności mogą być niezabezpieczone lub zabezpieczone. Obligacje zabezpieczone dają inwestorowi gwarancję zwrotu wartości nominalnej emitowanych obligacji wraz z suma należnego oprocentowania. Obligacje nie zabezpieczone charakteryzują się wyższym ryzykiem inwestycyjnym. Zabezpieczenie może przybrać formę: zabezpieczenia całkowitego - ­ polega ono na ustanowieniu zastawu, hipoteki, udzieleniu gwarancji przez NBP lub Skarb Państwa, udzieleniu gwarancji przez gminę lub bank zagraniczny, zabezpieczenia częściowego - ­ również i tego zabezpieczenia udzielają podmioty wskazane powyżej, jednak jego wartość jest niższa od wartości nominalnej obligacji wraz z należnym oprocentowaniem.

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Cena obligacji na rynku jest sumą dwóch składników: ceny czystej, którą jest kurs obligacji, wyrażony w procentach wartości nominalnej odsetek, które narosły od momentu ostatniej płatności

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Rodzaje obligacji I. Obligacje mogą być emitowane przez: podmioty prowadzące działalność gospodarczą, posiadające osobowość prawną, gminy, powiaty, województwa, a także związki tych jednostek oraz miasto stołeczne Warszawa, inne podmioty posiadające osobowość prawną, upoważnione do emisji obligacji na podstawie innych usta w, instytucje finansowe, których członkiem jest Rzeczpospolita Polska lub Narodowy Bank Polski, lub przynajmniej jedno z państw należących do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), lub bank centralny takiego państwa lub instytucje, z którymi Rzeczpospolita Polska zawarła umowy regulujące działalność takich instytucji na terenie Rzeczypospolitej Polskiej i zawierające stosowne postanowienia dotyczące emisji obligacji

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Rodzaje obligacji II. Ze względu na rodzaj i charakter nadawanych ich posiadaczowi przywilejów obligacje można podzielić na: obligacje będące poświadczeniem długu obligacje zamienne, które na określonych przez emitenta zasadach, warunkach i terminach mogą zostać zamienione na akcje danej spółki. obligacje z prawem pierwszeństwa, które uprawniają obligatariuszy do subskrybowania akcji spółki z pierwszeństwem przed jej akcjonariuszami obligacje przychodowe, które mogą przyznawać ich posiadaczowi prawo do zaspokojenia swoich roszczeń z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami emitenta. podzielić na: obligacje będące poświadczeniem długu, tu wyróżniamy: obligacje o stałym oprocentowaniu charakteryzujące się wartością nominalną, zapewniające obligatariuszowi stałą wielkość odsetek w odpowiednich terminach przez cały okres, aż do wykupienia obligacji przez emitenta w ściśle określonym czasie, obligacje o zmiennej stopie procentowej, których oprocentowanie może być zmieniane co pewien okres (stopa procentowa może być aktualizowana w stosunku do przyjętej bazy, np. stopy inflacji), obligacje z kuponami zero, obligacje bezkuponowe, w przypadku których nabywcom obligacji nie są wypłacane odsetki a ich dochód wynika z różnicy pomiędzy ceną zakupu obligacji a ceną ich wykupu po upływie terminu na jaki zostały wyemitowane. Różnica ta może przybrać dwie formy: nabywca płaci za obligację kwotę niższa od wartości nominalnej o wartość dyskonta. W wysokości dyskonta ukryte jest oprocentowanie obligacji, im większe jest dyskonto, tym wyższe jest oprocentowanie obligacji, emitent wykupując obligację, wypłaca obligatariuszowi wartość nominalna obligacji, tym samym wypłaca skapitalizowane odsetki, nabywca płaci za obligacje kwotę równą wartości nominalnej, emitent wykupuje obligacje po cenie wyższej od ceny zakupu obligacji, obligacje zamienne, które na określonych przez emitenta zasadach, warunkach i terminach mogą zostać zamienione na akcje danej spółki. Emitent obligacji zamiennych obowiązany jest w warunkach emisji określić m.in. termin, w jakim możliwa będzie zamiana, sposób przeliczenia obligacji na akcje. W przypadku tych obligacji ich rynkowa cena, w sposób bezpośredni, zwykle proporcjonalny, zależy od ceny akcji danego emitenta. Cena obligacji zależy więc od wyników finansowych spółki, jej kondycji oraz perspektyw rozwoju. Obligacje zamienne nie mogą być emitowane poniżej wartości nominalnej, obligacje z prawem pierwszeństwa, które uprawniają obligatariuszy do subskrybowania akcji spółki z pierwszeństwem przed jej akcjonariuszami, obligacje przychodowe, które mogą przyznawać ich posiadaczowi prawo do zaspokojenia swoich roszczeń z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami emitenta. Uchwała o emisji obligacji przychodowych powinna określać rodzaj i cel przedsięwzięcia, sposób obliczenia przychodów, a także wskazywać do jakiej części przychodów z przedsięwzięcia lub majątku z przedsięwzięcia służy obligatariuszom prawo pierwszeństwa.

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Rodzaje obligacji III. Obligacje skarbowe oferowane w sieci sprzedaży detalicznej dzielą się na dwie grupy: obligacje oszczędnościowe są oferowane wyłącznie osobom fizycznym, rezydentom i nierezydentom. obligacje rynkowe są dostępne zarówno dla rezydentów jak i nierezydentów, będących osobami fizycznymi oraz dla osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, z wyłączeniem podmiotów finansowych, spółek akcyjnych i spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. obligacje oszczędnościowe są oferowane wyłącznie osobom fizycznym, rezydentom i nierezydentom. Mogą być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym nieregulowanym na podstawie umowy sprzedaży lub darowizny. Nie są natomiast notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych. Obligacje oszczędnościowe są emitowane co miesiąc i sprzedawane zawsze po cenie równej wartości nominalnej, tj. 100zł. Do obligacji oszczędnościowych zalicza się obligacje dwuletnie, czteroletnie oraz dziesięcioletnie. obligacje rynkowe są dostępne zarówno dla rezydentów jak i nierezydentów, będących osobami fizycznymi oraz dla osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, z wyłączeniem podmiotów finansowych, spółek akcyjnych i spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. Najważniejszą cechą tych obligacji jest możliwość obrotu nimi na Giełdzie Papierów Wartościowych - za pośrednictwem biur maklerskich dla posiadaczy rachunków papierów wartościowych lub możliwość sprzedaży bezpośrednio z rachunku rejestrowego dla tych, którzy nie posiadają rachunku inwestycyjnego. Ponadto mogą być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym nieregulowanym na podstawie umów sprzedaży lub darowizny. Obligacje rynkowe są sprzedawane w trzymiesięcznych emisjach - zawsze po dziennej cenie sprzedaży odpowiadającej cenie emisyjnej powiększonej o wartość odsetek przypadających na dany dzień sprzedaży. Do obligacji rynkowych zalicza się obligacje trzyletnie i pięcioletnie.

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Rodzaje obligacji IV. Podział obligacji ze względu na okres wykupu: krótkoterminowe - okres ich wykupu jest krótszy niż 5 lat średnioterminowe - obligacje o okresie wykupu od 5 do 10 lat długoterminowe - wykup obligacji następuje w okresie powyżej 10 lat

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Rodzaje obligacji V. Obligacje skarbowe mogą być sprzedawane w postaci: obligacje hurtowe - oferowane do sprzedaży na rynku pierwotnym w formie przetargów Narodowego Banku Polskiego podmiotom będącym bezpośrednimi uczestnikami KDPW obligacje detaliczne sprzedawane detalicznie, są dostępne w sieci punktów obsługi klienta biur maklerskich oraz w Internecie obligacje hurtowe - oferowane do sprzedaży na rynku pierwotnym w formie przetargów Narodowego Banku Polskiego podmiotom będącym bezpośrednimi uczestnikami KDPW. Osoby fizyczne mogą je nabywać na rynku pierwotnym poprzez banki lub biura maklerskie lub po wprowadzeniu do notowań na GPW. Do obligacji hurtowych należą: pięcioletnie obligacje o stałym oprocentowaniu (OS), dwuletnie obligacje zerokuponowe (OK), dziesięcioletnie obligacje o oprocentowaniu stałym (DS), dziesięcioletnie obligacje skarbowe o zmiennym oprocentowaniu (DZ) obligacje detaliczne sprzedawane detalicznie, są dostępne w sieci punktów obsługi klienta biur maklerskich oraz w Internecie. Obligacje detaliczne to: dwuletnie oszczędnościowe obligacje skarbowe o stałym oprocentowaniu(DOS), obligacje trzyletnie o zmiennej stopie procentowej (TZ), czteroletnie indeksowane oszczędnościowe obligacje skarbowe (COI)

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Inne rodzaje obligacji: zamienne - z prawem do zamiany obligacji na inny instrument finansowy, np. zamiana obligacji spółki na jej akcje opcyjne (z prawem poboru) - dają prawo (opcję) do zakupu w określonym terminie akcji spółki, która emituje obligacje z opcją wykupu na żądanie emitenta (call) - emitent ma prawo zażądać wykupu przed ustalonym terminem z opcją sprzedaży na żądanie właściciela (put) - właściciel ma prawo zażądać wykupu przed ustalonym terminem imienne - wskazują imiennie ich właściciela na okaziciela - właścicielem jest osoba, która je aktualnie posiada euroobligacje - gwarantowane przez międzynarodowe konsorcjum banków i sprzedawane w innym kraju niż ten, w którego walucie emisja jest przeprowadzana zagraniczne - gwarantowane przez konsorcjum złożone z banków danego kraju, sprzedawane w tym kraju, w jego walucie, ale przez podmiot zagraniczny

RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE Oprocentowanie obligacji Oprocentowanie jest dochodem od kapitału pożyczkowego, uzyskiwanego przez właściciela kapitału w postaci pieniężnej z tytułu jego pożyczenia innym użytkownikom. Wysokość tego dochodu uzależniona jest od wartości pożyczki oraz od poziomu stopy procentowej. Oprocentowanie może być wypłacane posiadaczowi obligacji jednorazowo w momencie ich wykupu lub sukcesywnie, np. co kwartał lub co pół roku (w przypadku obligacji wieloletnich lub bezterminowych). Ze względu na rodzaj oprocentowania obligacje możemy podzielić na: obligacje o stałym oprocentowaniu - obligacje o zmiennym oprocentowaniu - obligacje indeksowane- obligacje zerokuponowe - Oprocentowanie obligacji Oprocentowanie jest dochodem od kapitału pożyczkowego, uzyskiwanego przez właściciela kapitału w postaci pieniężnej z tytułu jego pożyczenia innym użytkownikom. Wysokość tego dochodu uzależniona jest od wartości pożyczki oraz od poziomu stopy procentowej. Oprocentowanie może być wypłacane posiadaczowi obligacji jednorazowo w momencie ich wykupu lub sukcesywnie, np. co kwartał lub co pół roku (w przypadku obligacji wieloletnich lub bezterminowych). Ze względu na rodzaj oprocentowania obligacje możemy podzielić na: obligacje o stałym oprocentowaniu - oprocentowanie nie zmienia się przez cały czas, aż do terminu wykupu; przynoszą stały dochód obligacje o zmiennym oprocentowaniu - ich oprocentowanie zależy od ustalonego wskaźnika (inflacji, stopy rentowności bonów skarbowych) w okresie poprzedzającym wypłatę odsetek. Oprocentowanie zmienia się w okresach odpowiadających płatnościom odsetek. Emitowane są w warunkach wzrostu stopy inflacji lub nieregularnych jej wahań obligacje indeksowane- celem ich jest zagwarantowanie posiadaczowi, realnej siły nabywczej wypłaconych odsetek oraz kwoty wydatkowanej na zakup obligacji. Wysokość odsetek oraz kwoty wykupu może być uzależniona od np. cen złota, wskaźnika wzrostu cen obligacje zerokuponowe - obligacje, od których nie są płacone odsetki, emitowane po cenie niższej niż nominalna, a wykupywane po cenie nominalnej.