Efekty zewnętrzne W prezentacji zostały wykorzystane slajdy pomocnicze do książki: Microeconomics, R.S.Pindyck D.L.Rubinfeld.

Efekty zewnętrzne Dotychczas zakładaliśmy, że wszystkie interakcje między konsumentami a producentami dokonywały się poprzez rynek, tak że podmioty ekonomiczne musiały znać tylko ceny rynkowe oraz własne możliwości konsumpcyjne i produkcyjne. Efekt zewnętrzny: Działalność podmiotu gospodarczego wpływa bezpośrednio na dobrobyt konsumenta (zewnętrzny efekt konsumpcyjny) lub na możliwości produkcyjne firmy (zewnętrzny efekt produkcyjny).

Efekty zewnętrzne: ujemne Ujemne: patrzenie na bałagan na podwórku (ujemny efekt konsumpcyjny) spuszczanie zanieczyszczeń do rzeki, w której łowią rybacy (ujemny efekt produkcyjny)

Efekty zewnętrzne: dodatnie Dodatnie: patrzenie na ładnie utrzymany ogródek (dodatni efekt konsumpcyjny) lub pasieka położona obok sadu (dodatni efekt produkcyjny).

Negatywne efekty zewnętrzne Analiza od strony podaży: MPC < MSC MSC=MPC+MEC MPC – marginal private cost, MSC – marginal social cost, MEC –marginal external cost

Negatywne efekty zewnętrzne p MPC MPC(x) MB x x

Negatywne efekty zewnętrzne MSC p MPC MSC(x*) MPC(x*) MB x* x x

Negatywne efekty zewnętrzne 2) Analiza od strony popytu: MPB> MSB MSB=MPB-MEC MPB – marginal private benefit, MSC – marginal social benefit, MEC –marginal external cost

Negatywne efekty zewnętrzne p MC MPB(x) MPB x x

Negatywne efekty zewnętrzne p MC MPB (x*) MSB (x*) MPB MSB x* x x

Pozytywne efekty zewnętrzne Analiza od strony podaży: MPC > MSC MSC=MPC-MEB MPC – marginal private cost, MSC – marginal social cost, MEC – marginal external benefit

Pozytywne efekty zewnętrzne MPC MSC MPC(x*) MSC(x*) MB x x* x

Pozytywne efekty zewnętrzne 2) Analiza od strony popytu: MPB< MSB MSB=MPB+MEB MPB – marginal private benefit, MSC – marginal social benefit, MEC –marginal external benefit

Pozytywne efekty zewnętrzne MC MSB (x*) MPB (x*) MSB MPB x X* x

Efekty zewnętrzne Efekty zewnętrzne prowadzą do nieefektywności w sensie Pareta: - zbyt dużo środków alokuje się w aktywność, która powoduje ujemne efekty zewnętrzne, - zbyt mało środków alokuje się w aktywność, która powoduje dodatnie efekty zewnętrzne.

Efekty zewnętrzne - przykład Dwóch współlokatorów pokoju: A i B. Dwa dobra: papierosy i pieniądze. Obydwaj lubią pieniądze lecz tylko A lubi papierosy (i ich dym). Zasób początkowy pieniędzy lokatora A wynosi yA. Zasób początkowy pieniędzy lokatora B wynosi yB. Konsekwencją palenia papierosów jest dym w skali od 0 do 1 (maksymalna koncentracja dymu). Jaka Jest efektywna alokacja pieniędzy i dymu?

Efekty zewnętrzne a efektywność Dym dobrem niepożądanym dla B. Dym B 1 1 Alokacje efektywne A Zasób początkowy Pieniądze Dym jest dobrem pożądanym dla A.

Efekty zewnętrzne i nieefektywność Załóżmy, że poziomu dymu nie można regulować za pomocą pieniędzy. - Jaka jest najbardziej pożądana alokacja dla A? Czy jest ona efektywna? - Jaka jest najbardziej pożądana alokacja dla B? Czy jest ona efektywna?

Efekty zewnętrzne a efektywność Najbardziej pożądana alokacja dla A nie jest efektywna. Dym B 1 1 F A Pieniądze

Najbardziej pożądana alokacja dla B nie jest efektywna. Efekty zewnętrzne a efektywność Dym B 1 1 F A Pieniądze Najbardziej pożądana alokacja dla B nie jest efektywna.

Efekty zewnętrzne a efektywność Jeśli A i B nie mogą używać mechanizmu pieniężnego do regulacji intensywności palenia,to alokacja będzie nieefektywna. - Jest albo za dużo dymu (wybór najbardziej preferowany wybór przez A) albo za mało dymu (wybór najbardziej preferowany przez B). Przy efektach zewnętrznych pojawia się błędna (nieefektywna alokacja).

Sposoby naprawy błędnej alokacji Dobrowolne negocjacje (Twierdzenie R. Coase’a) Internalizacja efektu zewnętrznego Podatek Pigou

Dobrowolne negocjacje Ronald Coase (The problem of social cost,1960r.) pokazał, że problemy z efektami zewnętrznymi pojawiają się głównie z powodu słabo zdefiniowanych praw własności. W naszym przykładzie: - Podmiot A uważa, że ma prawo palić papierosy. - Podmiot B jest przekonany, że ma prawo do czystego powietrza. W konsekwencji występuje brak rynku na którym może odbyć się „handel efektów zewnętrznych”.

Dobrowolne negocjacje Co się stanie jeśli ustalimy prawo własności i przypiszemy go jednemu z podmiotów? - Przypuśćmy, że podmiot B ma prawo do czystego powietrza, tzn. może on odsprzedać swoje prawo podmiotowi A, czyli w zamian za rekompensatę pieniężną może pozwolić A palić. Jak dużo będzie palić podmiot A? Ile zapłaci on za prawo do palenia?

Dobrowolne negocjacje Dym B 1 1 Oba podmioty odnoszą korzyści z wymiany. Zostanie osiągnięta efektywna alokacja. E A Pieniądze Równowaga (punkt E) w sytuacji gdy B ma prawo czystego powietrza.

Dobrowolne negocjacje Teraz niech podmiot A ma prawo do palenia, czyli B może zapłacić A za nie palenie we wspólnym pokoju. Ile będzie palić A?Jak dużo B zgodzi się zapłacić?

Dobrowolne negocjacje Równowaga (punkt G) w sytuacji gdy A ma prawo do palenia tylu papierosów ile chce. Dym B 1 1 Oba podmioty odnoszą korzyści z wymiany. Zostanie osiągnięta efektywna alokacja. G A Pieniądze

Dobrowolne negocjacje Jeśli prawa własności są dobrze zdefiniowane a koszty transakcyjne są dostatecznie małe, to efekt zewnętrzny może stać się przedmiotem wymiany i nieefektywność rynku zostanie wyeliminowana (tzn. wymiana doprowadzi do alokacji efektywnej w rozumieniu Pareta). Niezależnie od alokacji początkowej strony wynegocjują zawsze wynik efektywny ekonomicznie, ale być może nie zawsze ten sam. Czy jest możliwe aby taki sam poziom dymu występował w równowadze bez względu na to któremu podmiotowi będą przypisane prawa własności?

Preferencje quasi-liniowe Dwa dobra: x i y. U(x,y)=v(x)+y gdzie v'(x) > 0 >v"(x) dla x>0 Np. U(x,y)=ln(x)+y Popyt na dobro x: Dla danych cen i dochodów (px,py,w), problem optymalizacji konsumenta jest następujacy:

Preferencje quasi-liniowe Preferencje quasi-liniowe, popyt: Wnioski: 1) Optymalna ilość konsumpcji dobra x nie zależy od wielkości dochodów. 2) Brak efektu dochodowego.

Preferencje quasi-liniowe: przykład

Dobrowolne negocjacje – preferencje quasi-liniowe Dym B 1 1 A Pieniądze Zbiór alokacji efektywnych jest linią poziomą => wielkość palenia jest taka sama w każdej alokacji efektywnej (paretowskiej).

Twierdzenie Coase’a Jeśli prawa własności są dobrze zdefiniowane a koszty transakcyjne są dostatecznie małe oraz jeśli zapotrzebowanie na dobro wywołujące efekt zewnętrzny jest niezależne od rozkładu dochodów (niezależność krańcowych korzyści od początkowej alokacji zasobów, preferencje quasi-liniowe), to nieefektywność rynku zostanie wyeliminowana a optymalna ilość dobra powodującego efekt zewnętrzny będzie zawsze taka sama. Z punktu widzenia efektywności gospodarczej nie ma znaczenia kogo obarcza się kosztem szkód (sprawcę czy poszkodowanego).

Dobrowolne negocjacje i twierdzenie Coase’a w praktyce Jeśli poszkodowany nie prawa do czystego powietrza to powinien je sobie kupić... Cichy sąsiad powinien wykupić sobie prawo do ciszy od sąsiada głośnego... Problemy ze znikomymi kosztami transakcyjnym, zwłaszcza gdy jest wielu uczestników.

Koniec wykładu nr 8