CZĘŚĆ PRZYWSPÓŁCZULNA CZĘŚĆ WSPÓŁCZULNA NTS Na zasadzie hamowania wzajemnie zwrot-nego wzmożenie aktywności neuronów jednej części układu autonomicznego regulujących czynność danego narządu zmniejsza aktywność antagonistycznych neuro-nów jego drugiej części

NTS Połączenie zwrotne Połączenie do NTS Połączenie z NTS wyspa LH PVN PAG Am PBN A5 AP NTS RVLM Amb CVLM DVC IML

Amb, DVC NTS CVLM RVLM CO  BP  TPR  Kurczliwość mięśnia sercowego  POBUDZENIE CVLM Regulacja częstości skurczów serca i szybkości przewodzenia HAMOWANIE RVLM BARORECEPTORY HEMORECEPTORY REC. SERCOWO-PŁUCNE CO  BP  TPR  Kurczliwość mięśnia sercowego 

zakończenie przywspółczulne zakończenie współczulne  HETERORECEPTORY W AUTONOMICZNYM UKŁADZIE NERWOWYM  zakończenie przywspółczulne zakończenie współczulne α2 M2 ACh NA α1 β M1 Transmitery i neuromodulatory wydzielane w pobliskich zakończe-niach nerwowych docierają do receptorów na drodze dyfuzji (działanie parakrynne) lub przez krążenie krwi W miejscach, gdzie cholinergiczne zakończenia przywspółczulne splecione są z zakończeniami współczulnymi (np. w sercu) aktywność nerwu błędnego skutecznie ogranicza wpływ układu współczulnego

RECEPTORY ADRENERGICZNE TYPU β1  CZĘŚĆ WSPÓŁCZULNA UKŁADU AUTONOMICZNEGO RECEPTORY ADRENERGICZNE TYPU β1 Serce: - Przyśpieszenie rytmu (efekt chronotropowy) - Wzrost kurczliwości (efekt inotropowy) - Wzrost szybkości przewodzenia pobudzenia (efekt dromotropowy) Nerki: - Wzrost wydzielania reniny

RECEPTORY ADRENERGICZNE TYPU β2  CZĘŚĆ WSPÓŁCZULNA UKŁADU AUTONOMICZNEGO RECEPTORY ADRENERGICZNE TYPU β2 HAMUJĄCO Tętnice i żyły: - Rozszerzenie na skutek rozkurczu mięśni gładkich Oskrzela: - Rozkurcz mięśni gładkich i rozszerzenie oskrzeli. Wzrost wydzielania śluzu Macica i pęcherz moczowy - Rozluźnienie mięśniówki POBUDZAJĄCO glikogenoliza; lipoliza; uwalnianie insuliny; presynaptycznie uwalnianie noradrenaliny (np. podczas stresu, ligand adrenalina)

RECEPTORY ADRENERGICZNE TYPU β2  CZĘŚĆ WSPÓŁCZULNA UKŁADU AUTONOMICZNEGO RECEPTORY ADRENERGICZNE TYPU β2 Receptory adrenergiczne typu β2 znajdujące się na błonie presynaptycznej należą do grupy auto-receptorów. Noradrenalina (NA) uwalniania z zakończeń synaptycznych jest w stosunku do nich nieaktywna, ale silnym ich agonistą jest adrena-lina, która w dużych ilościach jest wydzielana przez rdzeń nadnercza w sytuacjach emocjonalno - stre-sowych. działając na receptor presynaptyczny β2 adrenalina zwiększa wydzielanie noradrenaliny i wzmaga efekty aktywności współczulnej podczas stresu lub wysiłku

RECEPTORY ADRENERGICZNE TYPU α1  CZĘŚĆ WSPÓŁCZULNA UKŁADU AUTONOMICZNEGO RECEPTORY ADRENERGICZNE TYPU α1 Oko: - Skurcz mięśnia zwieracza źrenicy i rozszerzenie źrenicy Naczynia krwionośne: - Skurcz mięśni gładkich i zwężenie światłą naczyń Oskrzela: Zmniejszenie wydzielania śluzu Narządy wewnętrzne: - Skurcz mięśni gładkich macicy, zwieraczy przewodu pokarmo-wego i pęcherza moczowego - Zahamowanie wydzielania w gruczołach trawiennych, zmniejszenie wydzielania insuliny

RECEPTORY ADRENERGICZNE TYPU α2  CZĘŚĆ WSPÓŁCZULNA UKŁADU AUTONOMICZNEGO RECEPTORY ADRENERGICZNE TYPU α2 Mięsień komór serca: Przerost mięśnia Receptory adrenergiczne typu α2 to są głownie autoreceptory znajdujące się na błonie presy-naptycznej. Noradrenalina (NA) uwalniania z zakończeń synaptycznych działa pobudzająco na komórkę docelową przez receptory α1 na błonie postsynaptycznej, działając natomiast na autore-ceptor α2 umiejscowiony na błonie presynaptycznej hamuje swoje własne uwalnianie

 UNERWIENIE UKŁADU KRĄŻENIA  UNERWIENIE SERCA Unerwienie współczulne Lewy pień współczulny - komory Prawy pień współczulny - przedsionki i węzeł zatokowo-przedsionkowy 2. Unerwienie przywspółczulne (nerwy błędne) Węzły zatokowo - przedsionkowe, przedsionkowo - komorowe oraz mięś-niówka robocza przedsionków

RECEPTORY ADRENERGICZNE SERCA  UNERWIENIE UKŁADU KRĄŻENIA WSPÓŁCZULNE  RECEPTORY ADRENERGICZNE SERCA Receptory β1 i β2 – oba sprzężone z CA przez białko Gs w przedsionkach znajduje się ok. 70% receptorów β1, w komorach – ok. 80% Noradrenalina (NA) ma powinowactwo zarówno do receptorów β1 jak β2 Andrenalina wiąże się z receptorem β2 Efekt pobudzenia: dodatni efekt ino-, dromo- i chronotropowy Receptory α1 – szlak PLC (DAG i IP3) Efekt pobudzenia: słaby efekt inotro-powy dodatni

RECEPTORY CHOLINERCICZNE SERCA  UNERWIENIE UKŁADU KRĄŻENIA PRZYWSPÓŁCZULNE  RECEPTORY CHOLINERCICZNE SERCA Receptory M2 – sprzężone z CA przez białko Gi Efekt pobudzenia: ujemny efekt chrono- i dromotropowy, w przedsionkach słaby ujemny efekt inotropowy

 NEUROGENNE NAPIĘCIE NACZYŃ KRWIONOŚNYCH  Unerwienie przez zwojowe włókna współczulne zwężające naczynia dotyczy wszystkich naczyń za wyjątkiem mikrokrążenia i naczyń łożyska Obficie są unerwione zespolenia tętniczo-żylne w skórze. Bardzo słabo unerwione są naczynia mózgu i naczynia wieńcowe Najlepiej unerwione są tętniczki, słabiej tętnice i żyłki. Żyły są słabo unerwione Neurogenne rozszerzenie naczyń krwionośnych odbywa się głównie przez zahamowanie tonicznej aktywności współczulnej. Rzadko naczynia rozszerzane są w sposób czynny przez współczulne lub przywspółczulne włókna rozszerzające i nie jest to wpływ toniczny

Współczulne włókna naczynioroz-szerzające nieadrenerciczne uwal-niają:  UNERWIENIE NACZYŃ KRWIONOŚNYCH  Współczulne włókna naczynioroz-szerzające nieadrenerciczne uwal-niają: - ACh - Histaminę - Dopaminę Przywspółczulne włókna naczynio-rozszerzające uwalniają: - ACh (naczynia opon mózgowych i mózgu) - VIP (naczynia ślinianek) - ATP za pośrednictwem NO (naczynia narządów płciowych zewnętrznych)

 UNERWIENIE PRZYWSPÓŁCZULNE DRÓG ODDECHOWYCH Cholinergiczne pozazwojowe zakoń-czenia nerwu błędnego wywierają toniczny wpływ kurczący mięsnie gładkie dróg oddechowych Zakończenia nerwu błędnego w oskrzelach uwalniają acetylocholinę, która silnie kur-czy mięsnie gładkie i zwęża oskrzela za pośred-nictwem receptora muskarynowego M3. Pobudzenie włókien cholinergicznych nerwu błędnego powoduje również wydzielanie śluzu i rozszerzenie naczyń krwionośnych oskrzeli

WŁÓKNA TRZEWNO-CZUCIOWE typu C WŁÓKNA CHOLINERGICZNE UNERWIENIE PRZYWSPÓŁCZULNE (n X) DRÓG ODDECHOWYCH WŁÓKNA TRZEWNO-CZUCIOWE typu C WŁÓKNA CHOLINERGICZNE e WŁÓKNA NANC i Acetylocholina (Ach) wpływ toniczny Substancja P NKA Tlenek azotu (NO) autakoidy VIP Histamina M3 cGMP KATP H1 NK1 NK2 Skurcz mięśni gład-kie oskrzeli Zwiększenie wydzie-lania śluzu 3. Rozszerzenie naczyń oskrzeli Skurcz mięsni gładkich oskrzeli, obrzęk 1.Skurcz mięśni gład-kich oskrzeli 2. Zwiększenie wydzie-lania śluzu 3. Rozszerzenie naczyń oskrzeli 4. Wzrost filtracji Rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli

 UNERWIENIE WSPÓŁCZULNE DRÓG ODDECHOWYCH Unerwienie współczulne obejmuje tylko naczynia krwionośne górnych i dolnych dróg oddechowych. Wydzielana z zakończeń nor-adrenalina kurczy mięsnie gładkie naczyń za pośrednictwem receptorów α1 Miocyty oskrzeli posiadają receptory β2 w swojej błonie komórkowej. Noradrena-lina i adrenalina docierają do nich z krwią na drodze humoralnej i rozsze-rzają oskrzela, rozkurczając mięsnie gładkie

UKŁAD PRZYWSPÓŁCZULNY  UKŁAD AUTONOMICZNY: WSPÓŁCZULNY I PRZYWSPÓŁCZULNY  UKŁAD WSPÓŁCZULNY Toniczne współczylne unerwienie mięśni gładkich dróg oddecho-wych u człowieka jest bardzo słabo zaznaczone. Znajdują się tu jednak receptory dla NA krążącej we krwi a produkowanej w nadnerczach Strukturami mającymi znaczną przewagę unerwienia współczul-nego nad przywspółczulnym są naczynia krwionośne UKŁAD PRZYWSPÓŁCZULNY Toniczne przywspółczylne uner-wienie mięśni gładkich dróg odde-chowych u człowieka jest bardzo dobrze rozwinięte. Nerw błędny uczestniczy w regulacji oporów dróg oddechowych Przywspółczulne unerwienie na-czyń jest bardzo słabo rozwinięte. Przywspółczulne unerwienie mają naczynia gruczołów ślinowych i potowych, ciała jamiste, naczynia oponowe mózgu, ale nie jest to wpływ toniczny

- - HAMOWANIE GαS AC GαI RECEPTORY METABOTROPOWE γ γ β β ATP cAMP LIGAND Receptor związany z heterotrimerycznym białkiem G Receptor związany z heterotrimerycznym białkiem G - GαS γ γ AC GαI β β GDP GDP GDP - ATP cAMP C Białko seryna Zmiana aktywności enzymów wewnątrzkomórkowych CREB Regulacja transkrypcji określonych genów HAMOWANIE

+ GαS AC GαI + + + + RECEPTORY METABOTROPOWE γ γ β β ATP LIGAND Receptor związany z heterotrimerycznym białkiem G Receptor związany z heterotrimerycznym białkiem G + GαS γ γ AC GαI β β GDP GDP + ATP cAMP a fosfodiesteraza Białko CREB + seryna + + AMP C C Regulacja transkrypcji określonych genów Zmiana aktywności enzymów wewnątrzkomórkowych

PKC SER Gαq Gαq Gαq PLCβ1 RECEPTORY METABOTROPOWE PIP2 IP4 DAG IP3 LIGAND Ca2+ Ca2+ Ca2+ Receptor związany z heterotrimerycznym białkiem G Ca2+ Ca2+ Ca2+ Gαq GDP Gαq Gαq GTP PLCβ1 GDP Difosforan fosfatydyloinozytolu PIP2 PKC IP4 SER DAG IP3 Ca2+ Ca2+ Ca2+ Ca2+ Ca2+ Białko seryna treonina KALMODULINA Zmiana aktywności enzymów wewnątrzkomórkowych Aktywacja kinaz