Turystyka – definicje (5) TURYSTYKA MASOWA TURYSTYKA ALTERNATYWNA TURYSTYKA NA TERENACH WIEJSKICH TURYSTYKA WIEJSKA TURYSTYKA WIEJSKA 1.Turystyka na terenach wiejskich - jest pojęciem bardzo szerokim i obejmuje wszystkie formy turystyki na terenach wiejskich, od hoteli i pensjonatów do wynajmu pojedynczych pokoi, zarówno w gospodarstwach rolnych jak i innych zabudowaniach na terenach wiejskich; dotyczy więc zarówno przedsięwzięć z nurtu turystyki masowej, jak i turystyki alternatywnej. Jako tereny wiejskie uznaje się obszary o rozproszonym układzie osadnictwa, niekoniecznie poza administracyjnymi granicami miast, a więc także obszary leżące na peryferiach miast i niezurbanizowanym krajobrazie (inaczej niż u Majewskiego [1992; 1997a]). 2.Turystyka alternatywna - turystyka odbywająca się przede wszystkim na terenach wiejskich, z wykluczeniem obiektów turystyki masowej, tj. hoteli, ośrodków wczasowych, pensjonatów, moteli, schronisk, campingów, itp. (alternatywa w stosunku do turystyki masowej, skomercjalizowanej). 3.Turystyka wiejska - obejmuje przedsięwzięcia turystyczne o małej skali zakwaterowania na terenach wiejskich, oparte na osobistych relacjach między gośćmi (turystami) a gospodarzami (mieszkańcami wsi), wykorzystujące naturalne walory terenów wiejskich, nie wymagające znaczących inwestycji; podobnie jak w wypadku turystyki na terenach wiejskich, turystyka wiejska dotyczy nie tylko obszarów administracyjnie wydzielonych jako wiejskie, ale również peryferii miast o rozproszonej zabudowie i niezurbanizowanym krajobrazie. W większości przytoczonych wcześniej klasycznych definicji turystyka wiejska obejmuje również agroturystykę, jednak ze względu na brak odrębnego terminu na określenie przedsięwzięć turystycznych o małej skali realizowanych na terenach wiejskich, ale poza funkcjonującymi gospodarstwami rolnymi, w pracy termin turystyka wiejska stosowany jest w takim właśnie rozumieniu [Duczkowska-Małysz 1998c]. 4.Agroturystyka - obejmuje turystykę związaną z funkcjonującym gospodarstwem rolnym, ogrodniczym, sadowniczym, hodowlanym, rybackim, przetwarzającym płody rolne lub równoważnym; w pracy pojęcie agroturystyka używane jest wyłącznie w odniesieniu do gospodarstw, w których prowadzona jest produkcja, nawet jeśli gospodarstwo w danym roku nie miało produkcji towarowej a wytwarzało płody rolne jedynie na potrzeby własne i / lub turystów; do gospodarstw agroturystycznych, poza typowymi gospodarstwami rolnymi, zaliczono również gospodarstwa ogrodnicze, sadownicze, hodowlane, rybackie lub prowadzące inną równoważną produkcję, w tym także gospodarstwa rolne lub równoważne znajdujące się w administracyjnych granicach miast. 5.Turystyka ekologiczna (ekoturystyka, w tym: eko-agroturystyka lub agro-ekoturystyka) - obejmuje działalność turystyczną na terenach wiejskich i zalesionych, ukierunkowaną na poznawanie przyrody i rozwijanie zainteresowań związanych z ochroną przyrody i ekologią, włączając w to turystykę prowadzoną w tych gospodarstwach rolnych, ogrodniczych, sadowniczych, rybackich, hodowlanych lub równoważnych, które produkują żywność metodami ekologicznymi (posiadają odpowiedni atest EKOLANDU) lub gospodarstwach w okresie przechodzenia na produkcję metodami ekologicznymi; gospodarstwa eko-agroturystyczne są więc specyficzną formą gospodarstw agroturystycznych. Zależności pomiędzy zdefiniowanymi powyżej pojęcia przedstawione zostały na rycinie. AGROTURYSTYKA EKOTURYSTYKA (TURYSTYKA EKOLOGICZNA) AGRO-EKOTURYSTYKA Źródło: Opracowanie własne. 2004-03-12

Szacowana liczba gospodarstw turystyki wiejskiej i agroturystycznych w wybranych krajach europejskich (2000) 2004-03-12

Regiony turystyczne w Polsce bałtycki mazurski pomorski podlaski mazowiecki lubuski wielkopolski lubelski Niziny śląskiej sudecki świętokrzyski śląsko-krakowski karpacki 2004-03-12

Kwatery turystyki wiejskiej i gospodarstwa agroturystyczne w Polsce (1993-2005) Od 1999r. GUS w opracowaniu „Turystyka” uwzględnia co prawda kwatery agroturystyczne jako oddzielną kategorię (wcześniej włączone były przede wszystkim do kategorii „ pokoje gościnne”. Wg tego opracowania np. W 1998r. było zaledwie 608 kwater posiadających łącznie 5509 miejsc noclegowych, z tego 1976 miejsc całorocznych. We tego samego źródła w 1999r. było tych kwater 755 a dysponowały one 7112 miejscami noclegowymi, z tego 2863 całorocznymi. Informatory regionalnych stowarzyszeń agroturystycznych i turystyki wiejskiej oraz bazy ODR-ów wskazywały na istnienie znacznie większej liczby gospodarstw: W 1993r. Ok. 1000 W 1996r. między 6 a 7,5 tys. (dysponujących 60 tys. miejsc) 1999r. ponad 9,1 tys. (ponad 105 tys. miejsc noclegowych) 2000r. 11,260 tys. miejsc noclegowych (skategoryzowanych tylko 966). Szacunki na rok 2005 – 18 tys. gospodarstw (ponad 174 tys. miejsc noclegowych) Dotąd przyjmowano, że najbardziej wiarygodne i precyzyjne dane pochodzą z ostatniego spisu rolnego z 1996 (GUS pod pojęciem „hotelarstwo i sezonowy wynajem pokoi” odnotował 8332 jednostki – gospodarstwa rolne z tego 4734 indywidualne gospodarstwa rolne i 3496 działki rolne o powierzchni do 1 ha UR. Dla właścicieli 3117 indywid. gosp. rol. I 3113 właścicieli działek rolnych turystyka była głównym kierunkiem działalności gospodarstwa. 2068 gospodarstw świadczących usługi turystyczne na wsi traktowało je jako dodatkowy kierunek działalności (w tym: 1617 indydwid. Gosp. Rol i 366 działek roln.) Najbardziej wiarygodne dane szacunkowe Wg Majewskiego ok. 10-12 tys. jednostek świadczących usługi turystyczne na wsi dysponujących średnio 6-8 miejscami noclegowymi w każdym obiekcie czyli łącznie ok. 80 tys. miejsc noclegowych Wg MRiRW (2000) 11,260 tys. gospodarstw (5789 agroturystycznych i 5471 turystyki wiejskiej, 87 eko-agroturystycznych) Dysponujących łącznie 126 389 miejscami noclegowymi (51 589 agroturystycznych i 74 800 turystyki wiejskiej0 Wymogi kategoryzacyjne spełniało tylko 966 kwater (9057 miejsc noclegowych – 13,3% agroturyst. I 3,6% turystyki wiejskiej) Na podstawie badań GUS i informacji ODR wyliczono średnioroczny wskaźnik wzrostu indywidualnych gospodarstw rolnych świadczących usługi turystyczne w latach 1996-2000 i wyniósł on 1,12. 2004-03-12 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych MRiRW, ARiMR i danych literaturowych.

Rozmieszczenie gospodarstw agroturystycznych i kwater turystyki wiejskiej ( 2000r.) Z danych zamieszczonych na rycinie wynika, że w 2000r. najwięcej gospodarstw agroturystycznych działało w województwie małopolskim (1227) i warmińsko-mazurskim (1000) a gospodarstw świadczących usługi w zakresie turystyki wiejskiej w warmińsko-mazurskim (1500), pomorskim (1362) i małopolskim (1173) (według Wiatraka [1995] najliczniejsze oferty pochodzą z rejonów tradycyjnie uznanych za atrakcyjne turystycznie i najchętniej odwiedzanych przez turystów). Gospodarstw ekologicznych świadczących usługi turystyczne najwięcej było w województwie dolnośląskim (22), lubelskim (11) i świętokrzyskim (10). Należy jednak zaznaczyć, że było ich w sumie bardzo niewiele i dysponowały niewielką liczba miejsc noclegowych. Najmniej obiektów świadczących usługi turystyczne na terenach wiejskich było w województwach: opolskim (93), łódzkim (161) i lubuskim (179). Wielkopolska: Łącznie:461 gospodarstw – 4,09% ogółu w kraju Agroturystycznych: 249 – 4,3% ogółu w kraju Turystyki wiejskiej: 212 – 3,9% ogółu w kraju Skategoryzowanych: Ogółem: 31 Agroturystycznych: 22 Turystyki wiejskiej: 9 2004-03-12 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Działania w zakresie agroturystyki i turystyki wiejskiej [2001].

Rozmieszczenie miejsc noclegowych w gospodarstwach agroturystycznych i kwaterach turystyki wiejskiej ( 2000r.) Wymienione trzy województwa: małopolskie, pomorskie i warmińsko-mazurskie (dysponowały także największą liczbą miejsc noclegowych w obiektach turystyki wiejskiej i agroturystyki (łącznie niemal 73 tys. łóżek - 72.892 łóżka). [Działanie w zakresie agroturystyki... 2001]. W Wielkopolsce: ponad 9 tys. miejsc noclegowych (7,3% miejsc w kraju) – śr. 19,97 miejsc na 1 gosp. Agroturystycznych: 2168 (śr. 8,7 miejsc na 1 gospodarstwo) Turystyki wiejskiej: 7038 (śr. 33,2 miejsc na 1 gospodarstwo) Skategoryzowanych: Łącznie: 282 Agroturystycznych: 192 Turystyki wiejskiej: 90 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Działania w zakresie agroturystyki i turystyki wiejskiej [2001]. 2004-03-12

Przeciętna liczba miejsc noclegowych na 1 gospodarstwo agroturystyczne / kwaterę turystyki wiejskiej (2000) Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Działania w zakresie agroturystyki i turystyki wiejskiej [2001]. 2004-03-12

Popyt na usługi turystyczne na wsi w latach 1998-2002 tys. Od 1999r. GUS w opracowaniu „Turystyka” uwzględnia co prawda kwatery agroturystyczne jako oddzielną kategorię (wcześniej włączone były przede wszystkim do kategorii „ pokoje gościnne”. Wg tego opracowania np. W 1998r. było zaledwie 608 kwater posiadających łącznie 5509 miejsc noclegowych, z tego 1976 miejsc całorocznych. We tego samego źródła w 1999r. było tych kwater 755 a dysponowały one 7112 miejscami noclegowymi, z tego 2863 całorocznymi. Informatory regionalnych stowarzyszeń agroturystycznych i turystyki wiejskiej oraz bazy ODR-ów wskazywały na istnienie znacznie większej liczby gospodarstw: W 1993r. Ok. 1000 W 1996r. między 6 a 7,5 tys. (dysponujących 60 tys. miejsc) 1999r. ponad 9,1 tys. (ponad 105 tys. miejsc noclegowych) 2000r. 11,260 tys. miejsc noclegowych (skategoryzowanych tylko 966). Szacunki na rok 2005 – 18 tys. gospodarstw (ponad 174 tys. miejsc noclegowych) Dotąd przyjmowano, że najbardziej wiarygodne i precyzyjne dane pochodzą z ostatniego spisu rolnego z 1996 (GUS pod pojęciem „hotelarstwo i sezonowy wynajem pokoi” odnotował 8332 jednostki – gospodarstwa rolne z tego 4734 indywidualne gospodarstwa rolne i 3496 działki rolne o powierzchni do 1 ha UR. Dla właścicieli 3117 indywid. gosp. rol. I 3113 właścicieli działek rolnych turystyka była głównym kierunkiem działalności gospodarstwa. 2068 gospodarstw świadczących usługi turystyczne na wsi traktowało je jako dodatkowy kierunek działalności (w tym: 1617 indydwid. Gosp. Rol i 366 działek roln.) Najbardziej wiarygodne dane szacunkowe Wg Majewskiego ok. 10-12 tys. jednostek świadczących usługi turystyczne na wsi dysponujących średnio 6-8 miejscami noclegowymi w każdym obiekcie czyli łącznie ok. 80 tys. miejsc noclegowych Wg MRiRW (2000) 11,260 tys. gospodarstw (5789 agroturystycznych i 5471 turystyki wiejskiej, 87 eko-agroturystycznych) Dysponujących łącznie 126 389 miejscami noclegowymi (51 589 agroturystycznych i 74 800 turystyki wiejskiej0 Wymogi kategoryzacyjne spełniało tylko 966 kwater (9057 miejsc noclegowych – 13,3% agroturyst. I 3,6% turystyki wiejskiej) Na podstawie badań GUS i informacji ODR wyliczono średnioroczny wskaźnik wzrostu indywidualnych gospodarstw rolnych świadczących usługi turystyczne w latach 1996-2000 i wyniósł on 1,12. 2004-03-12 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych MRiRW, ARiMR i danych literaturowych.

Przeciętna liczba gości na 1 miejsce noclegowe gospodarstw świadczących usługi turystyczne na wsi (1998-2002) 2004-03-12 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Działania w zakresie agroturystyki i turystyki wiejskiej [2001].

Rozmieszczenie i zasięg terytorialny regionalnych stowarzyszeń agroturystycznych należących do PFTW Słupskie Stowarzyszenie Agroturystyczne ‘Pomorzanie i Kszaubi’ Stowarzyszenie Agroturystyczne ‘Słowiniec’ Gdańskie Stowarzyszenie Agroturyzmu Warmińsko-Mazurskie Stowarzyszenie Agroturystyczne Koszalińskie Stowarzyszenie Agroturystyczne ‘KOSA’ Stowarzyszenie Agroturystyczne ‘SWORACY’ Suwalska Izba Rolniczo-Turystyczna Stowarzyszenie Gospodarstw Gościnnych ‘Pomezania’ EKOROZÓJ –MAZURY stowarzyszenie Gospodarstw Agroturystycznych Szczecińskie Stowarzyszenie Agroturystyczne Toruńskie Stowarzyszenie Agroturystyki ‘Ziemia Sejneńska’ Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Sejn i Sjneńszczyzny Biebrzańsko-Narwiańskie Towarzystwo Agroturystyczne ‘Łoś’ Podlaskie Stowarzyszenie Agroturystyczne Poznańskie Towarzystwo Agroturystyczne Zielone Północne Mazowsze Mazowiecko-Podlaskie Stowarzyszenie Agroturystyczne Mazowieckie Stowarzyszenie Agroturystyczne Lubuskie Stowarzyszenie Agroturystyczne Nadbużańskie Stowarzyszenie Agroturystyczne Wrocławskie Stowarzyszenie Agroturystyczne Lubelskie Stowarzyszenie Agroturystyczne Sudeckie Towarzystwo Turystyki Wiejskiej Stowarzyszenie Agroturystyczne ‘Wisła-San’ Śladkowskie Stowarzyszenie Agroturystyczne ‘Gospodarstwa Gościnne’ Stowarzyszenie Kwaterodawców Miasta i Gminy ‘Zwierzyniec’ Sudeckie Stowarzyszenie Agroturystyczne ‘Masyw Śnieżnika’ Podkarpackie Stowarzyszenie Agroturystyczne Ziemi Ropczycko-Sędziszowskiej Sudeckie Stowarzyszenie Turystyki Wiejskiej ‘Zdroje’ Podkarpackie Stowarzyszenie Agroturystyczne ‘Gospodarstwa Gościnne’ Galicyjskie Gospodarstwa Gościnne Stowarzyszenie Turystyki i Agroturystyki Ziemi Górskiej w Nowym Sączu Galicyjskie Gospodarstwa Gościnne – ‘Bieszczady’ 2004-03-12 Źródło: http://agroturystyka.pl/pftw/stowarzyszenia.html

Wykaz regionalnych stowarzyszeń agroturystycznych należących do PFTW Nazwa Stowarzyszenia Siedziba Szczecińskie Stowarzyszenie Agroturystyczne Węgorzyno Koszalińskie Stowarzyszenie Agroturystyczne ‘KOSA’ Sarbinowo Gdańskie Stowarzyszenie Agroturyzmu Gdańsk - Lipce Warmińsko-Mazurskie Stowarzyszenie Agroturystyczne Gierzwałd k. Ostródy Suwalska Izba Rolniczo-Turystyczna Suwałki EKOROZWÓJ-MAZURY Stowarzyszenie Gospodarstw Agroturystycznych Kruklanki ‘Ziemia Sejneńska’ Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Sejn i Sejneńszczyzny Sejny Stowarzyszenie Agroturystyczne ‘SWORACY’ Swornegacie Poznańskie Towarzystwo Agroturystyczne Poznań Towarzystwo Rolnictwo i Turystyka Dobre / Strzelce Dolne Mazowiecko-Podlaskie Stowarzyszenie Agroturystyczne Hołowczyce Toruńskie Stowarzyszenie Agroturystyki Górzno Podlaskie Stowarzyszenie Agroturystyczne Sokółka Zielone Północne Mazowsze Płońsk Lubuskie Stowarzyszenie Agroturystyczne Zielone Góra Lubelskie Stowarzyszenie Agroturystyczne Wojciechów Nadbużańskie Stowarzyszenie Agroturystyczne Wola Uhruska Śladkowskie Stowarzyszenie Agroturystyczne ‘Gospodarstwa Gościnne’ Chmielnik / Śladków Mały Podkarpackie Stowarzyszenie Agroturystyczne Ziemi Ropczycko-Sędziszowskiej Brzeziny Wrocławskie Stowarzyszenie Agroturystyczne Oborniki Śląskie Nazwa Stowarzyszenia Siedziba Sudeckie Stowarzyszenie Agroturystyczne ‘Masyw Śnieżnika’ Stowarzyszenie Agroturystyczne ‘Słowiniec’ Smołdzino Galicyjskie Gospodarstwa Gościnne Kraków ‘Powiatowe Centrum’ Stowarzyszenie Agroturystyki w Hrubieszowie Horodło Galicyjskie Gospodarstwa Gościnne ‘Bieszczady’ Lesko Stowarzyszenie Gospodarstw Gościnnych ‘Pomezania’ Dzierzgoń Słupskie Stowarzyszenie Agroturystyczne ‘Pomorzanie i Kaszubi’ Stowarzyszenie Agroturystyczne ‘Wisła-San’ Modliborzyce Podkarpackie towarzyszenie Agroturystyczne ‘Dolina Strugu’ Chmielnik Stowarzyszenie Kwaterodawców w Gorzkowie ‘Cafe Scarpa’ Gorzków Biebrzańsko-Narwiańskie Towarzystwo Agroturystyczne ‘Łoś’ Wizna Stowarzyszenie Kwaterodawców Miasta i Gminy ‘Zwierzyniec’ Zwierzyniec Lubelski Podkarpackie Stowarzyszenie Agroturystyczne ‘Gospodarstwa Gościnne’ Leżajsk Sudeckie Stowarzyszenie Turystyki Wiejskiej ‘Zdroje’ Lewin Kłodzki Stwoarzyszenie Turystyki i Agroturystyki Ziemi Górskiej w Nowym Sączu Nowy Sącz Mazowieckie Stowarzyszenie Agroturystyczne Brwinów Sudeckie Towarzystwo Turystyki Wiejskiej Jelenia Góra 2004-03-12

Kategoryzacja wiejskiej bazy noclegowej Opłata kategoryzacyjna składa się z następujących elementów: a. Opłata dwóch inspektorów: 120 zł 300 zł b. Dzierżawa tablicy: 35 zł 87,50 zł c. Zdjęcia: 30 zł 75 zł d. Druki kategoryzacyjne: 15 zł 37,5 e. Nadanie kategorii: 20 zł 50 zł f. Koszty wysyłki: 10 zł 25 zł g. Fundusz kontrolny: h. Razem 250 zł 600 zł 2004-03-12 Źródło: Agroturystyka - materiały szkoleniowe [2002]