Produkować czy kooperować dr inż. Waldemar Woźniak

Metody analizy Metody kalkulacji kosztów - ustrzegaj się błędu niedokładności Porównawczy rachunek kosztów kryterium wstępnej decyzji Metoda kosztów pełnych – ujęcie strategiczne Metoda kosztów zmiennych – krótkoterminowa decyzja

Typowa kalkulacja doliczeniowa 1. Materiały bezpośrednie 2. Koszty materiałów pośrednich Suma kosztów materiałowych 3. Płace bezpośrednie 4. Pośrednie koszty produkcji Koszty produkcji Koszty wytworzenia 5. Rozwój produktu 6. Administracja i zbyt Suma kosztów pośrednich Koszty ogółem

Błędne naliczanie kosztów pośrednich Pośrednie koszty materiałowe Produktowi o dużym wsadzie materiałowym przypisuje się dużo pośrednich kosztów materiałowych, chociaż koszty pośrednie nie zależą od wartości produktu (wadliwa alokacja). Przykład: Zamówienie na niedużą dostawę materiału jest obciążane małą kwotą kosztu, chociaż nakład pracy jest w przybliżeniu taki sam jak przypadku dużej dostawy. Wyrób (hurtownia artykułów) A B Cena materiału w EUR/szt. 10,00 50,00 Wielkość produkcji w sztukach 100 Koszty pośrednie w EUR 18.000 Narzut % kosztów pośrednich 18.000 :(100*10,00 +100*50,00)*100% =300% Koszty pośrednie w EUR/szt. 30,00 150 Koszty całkowite w EUR/szt. 40,00 200,00

Błędne naliczanie kosztów pośrednich Pośrednie koszty przerobu Przy rozliczaniu pośrednich kosztów przerobu koszt robocizny bezpośredniej jest przyjmowany jako podstawa odniesienia narzutów Praktyka wskazuje, że w przedsiębiorstwach udział kosztów robocizny zmniejsza się, natomiast coraz większą część kosztów pochłaniają czynności planowania, sterowania i kontrolowania. Przed racjonalizacją Po racjonalizacji Różnica wg kalkulacji Koszty rzeczywiste Koszt robocizny bezpośredniej FLK w EUR/szt. 100,00 90,00 10,00 FGKZ 400% Pośrednie koszty przerobu FGK w EUR/szt. 400,00 360,00 40,00 Koszt przerobu FK w EUR/szt. 500,00 450,00 490,00 444%

Błędne naliczanie kosztów pośrednich Pośrednie koszty badania, rozwoju, administracji, zbytu Do rozliczania tych kosztów brak jest odpowiednich wielkości odniesienia, więc zastosowanie reguły, by obciążać ten podmiot, który spowodował powstanie kosztu napotyka na trudności.

Kalkulacja kosztów działań 1. Materiały bezpośrednie 2. Płace bezpośrednie Suma kosztów bezpośrednich 3. Dostawa materiałów 4. Techniczne przygotowanie maszyn i urządzeń 5. Utrzymanie ruchu 6. Przygotowanie do wysyłki Suma kosztów pośrednich Koszty ogółem

Produkować czy kooperować w ujęciu kosztów materiałów Sztuk M bezp w € Kalkulacja doliczeniowa Rachunek kosztów procesu M poś = 25% M PKS = 150€/zlecenie MGK MK razem €/sztukę 1 4 5 150 154 154,00 10 40 50 190 19,00 200 250 350 7,00 100 400 500 550 5,50 600 750 5,00 2.000 2.500 2.150 4,30 1.000 4.000 5.000 4.150 4,15

Produkować czy kooperować w ujęciu kosztów materiałów Koszty materiałowe w €/sztukę 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 kalkulacja z rachunkiem kosztów procesu kalkulacja doliczeniowa za dużo za mało Rozliczone koszty 0 200 400 600 800 1.000 wielkość zlecenia

Produkować czy kooperować - przykład Przedsiębiorstwo posiada obrabiarkę sterowaną numerycznie, której zdolności produkcyjne pozwalają na produkcję miesięczną w wysokości 250 szt. komponentu do produkowanego wyrobu w tym przedsiębiorstwie.  Przeciętne zapotrzebowanie na komponent wynosi 100 szt. na miesiąc.  Jednostkowy pełny koszt wytworzenia komponentu kształtuje się na poziomie 30 zł za szt. W tym czasie przedsiębiorstwo otrzymało wycenę (ofertę) od kooperanta na produkcję ww. komponentu w cenie po 20 zł. za szt. – co jak prosty rachunek wskazuje powinno obniżyć koszty produkcji o 1 000 zł ( 30 zł * 100 szt. – 20 zł. * 100 szt. = 1 000 zł) w skali miesiąca.

Produkować czy kooperować - przykład Oferta została przyjęta przez Zarząd na okres 12 miesięcy. Po pewnym czasie, oprócz rachunku kosztów pełnych, wprowadzono w przedsiębiorstwie rachunek kosztów zmiennych. Analiza kosztów, przeprowadzona wg nowej struktury informacyjnej wykazała, że jednostkowe koszty zmienne wytworzenia części składowej wynosiłyby 16 złotych za szt., a zatem byłyby mniejsze niż cena ofertowa dostawcy. Stwierdzona nieefektywność poprzedniej decyzji stanowiła podstawę wycofania dalszych zamówień u kooperanta i wznowienie własnej produkcji (decyzja korygująca).   Czy słusznie????? Przeprowadź dowód

Produkować czy kooperować - przykład Decyzje krótko terminowe. Nie wykorzystanie zdolności produkcyjnych. Produkcja własna Zlecenie do kooperanta Koszty zmienne części (na rok) 16 zł * 1200 szt. = 19 200 zł 20zł * 1 200 szt. = 24 000 zł (+) koszty stałe w skali roku 1400 zł * 12 m-cy = 16 800 zł (30 zl – 16 zl = 14 zl na szt czyli na 100 szt = 1400 zl) (+) jak obok t.j. 16 800 zł (=) Razem koszty = 36 000 zł (=) 40 800 zł Koszty utraconych korzyści (40800 – 36 000 = 4 800 zł)

Porównawczy rachunek kosztów Porównawczy rachunek kosztów jest gospodarczym postępowaniem rachunkowym, za pomocą którego zostaje ustalone, która z co najmniej dwóch alternatyw jest bardziej ekonomiczna   Porównawczy rachunek kosztów jest wstępną, ogólną metodą w podejmowaniu decyzji gospodarczych i odpowiada m.in. za następujące pytania: ·      Czy dana inwestycja ma być przeprowadzona czy też nie? ·      Czy produkt ma być produkowany czy zlecany do kooperacji ? ·      Jakimi środkami zakładowymi ma być zrealizowana produkcja pracy 1 lub 2? ·      Czy ma być rozpoczęta produkcja nowego wyrobu czy tez nie? ·      Który z przebiegów w ujęciu procesów pracy jest bardziej korzystny?

Porównawczy rachunek kosztów - założenia W danym czasookresie obrachunkowym wyprodukowana będzie określona ilość. Za pomocą porównawczego rachunku kosztów ustala się, jakimi dostępnymi środkami, przy najniższych kosztach, ilość ta może być wyprodukowana. W porównawczym rachunku kosztów występują zarówno koszty stałe jak i zmienne. Proporcja tych kosztów może być różna. Koszty, które niewiele różnią się między sobą nie muszą być brane pod uwagę przy ustalaniu kosztów porównywalnych.

Porównawczy rachunek kosztów - przykład Poniższe dane zestawiono w celu podjęcia decyzji, do jakiej wielkości zlecenia (ilość krytyczna) opłacalna jest produkcja własna, a kiedy należy zlecić do kooperacji i wykorzystać atuty małej firmy i jej niskich kosztów. Warianty Określenie Jednostka Kooperacja Produkcja własna Czas jednostkowy te1 min/szt 32 14 Stawka płacy produkcyjnej €/godz 10,50 Narzut pośrednich kosztów przerobu % 65 Koszty stałe € - 1 700,-

Porównawczy rachunek kosztów – przykład Kfb Kfa KvA KvB

Porównawczy rachunek kosztów - przykład Koszty w € na rok 5 000 – 4 000 – 327 3 000 – 2 000 – 1 000 – 100 200 300 400 500 Sztuk na rok Wykonanie zlecenia poniżej 327 sztuk będzie opłacalna kooperacja, a dla zlecenia powyżej 327 sztuk opłaca się samodzielnie produkować

Optymalny plan produkcji i sprzedaży – produkcja wieloasortymentowa ANALIZA SYTUACJI: W krótkim okresie czasu przedsiębiorstwo dysponuje ograniczonymi zdolnościami produkcyjnymi. Przy planowaniu struktury produkcji i sprzedaży, przedsiębiorstwo dąży do pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych w celu osiągnięcia maksymalnego wyniku operacyjnego. Koszty stałe są ukształtowane przez posiadane zdolności produkcyjne i nie są istotne przy układaniu optymalnej struktury produkcji. Przedsiębiorstwo może w pełni wykorzystywać zdolności produkcyjne – nie ma „wąskich gardeł”. Brak ograniczeń w zakupie czynników produkcji i sprzedaży wyrobów.

Optymalny plan produkcji i sprzedaży – produkcja wieloasortymentowa METODA: Ułożenie optymalnego planu produkcyjnego i planu sprzedaży jest możliwe w oparciu o następujące metody: a) zysk jednostkowy (rachunek kosztów pełnych), b) kryterium marży brutto (rachunek kosztów zmiennych), DEFINICJA: Jednostkowa marża brutto jako nadwyżka nad kosztami zmiennymi czy indywidualnymi wyrobu, tworzy w warunkach pełnego (lub niepełnego) wykorzystania zdolności produkcyjnych i przy danych cenach właściwą podstawę (kryterium) do układania optymalnego programu produkcji i sprzedaży lub wyboru efektywnego rozwiązania technologicznego do realizacji produkcji

Optymalny plan produkcji i sprzedaży – produkcja wieloasortymentowa TEZA: Plany zabudowane przy wykorzystaniu kryterium marży brutto pozwalają przedsiębiorstwu na osiągnięcie większego poziomu zysku, niż gdyby ocena rentowności asortymentów była dokonywane na podstawie zysku jednostkowego.

Przykład II – optymalny plan produkcji i sprzedaży – produkcja wieloasortymentowa W planie produkcji i sprzedaży przedsiębiorstwa znajdują się produkty: A, B, C, D, E, F. Przy pełnym wykorzystaniu mocy wytwórczych, produkcja poszczególnych wyrobów wynosi: A (szt./okres) B (szt./okres) C (szt./okres) D (szt./okres) E (szt./okres) F (szt./okres) 5 000 2 000 4 000 6 000 3 000 1 000 Badania rynku wykazały, że przedsiębiorstwo mogłoby sprzedać następujące ilości poszczególnych wyrobów: A (szt./okres) B (szt./okres) C (szt./okres) D (szt./okres) E (szt./okres) F (szt./okres) 7 000 3 000 5 500 8 000 4 500 2 000

Przykład II – optymalny plan produkcji i sprzedaży – produkcja wieloasortymentowa Zdolności produkcyjne przedsiębiorstwa są określone w umownych jednostkach wytwórczych. Przedsiębiorstwo dysponuje zdolnościami produkcyjnymi na poziomie 62 500 umownych jednostek wytwórczych. Do wytworzenia poszczególnych wyrobów są zużywane następujące ilości tych jednostek: A (j.w./szt.) B C D E F 2 3 1 4 6 0,5 Koszty zmienny na jednostkę poszczególnych wyrobów wynoszą: A (zł./szt.) B C D E F 40 60 50 80 30 70

Przykład II – optymalny plan produkcji i sprzedaży – produkcja wieloasortymentowa Całkowite koszty stałe wynikające z analizy rocznej (wyznaczonej na podstawie rachunku kosztów pełnych) stanowią w całości koszty ogólne, a wskaźnik kosztów ogólnych wynosi 20% względem kosztów zmiennych na jednostkę. Natomiast ceny sprzedaży dla poszczególnych wyrobów kształtują się następująco: A (zł./szt.) B C D E F 50 80 65 102 55

Przykład II – optymalny plan produkcji i sprzedaży – produkcja wieloasortymentowa Planowanie produkcji i sprzedaży zapewniającej maksymalny zysk przy zastosowaniu kosztów pełnych kształtuje się następująco: Wyrób Koszt zmienny na jedn. (zł) Koszty ogólne 20% (zł) Jednostkowy koszt własny (zł) Jednostkowy dochód netto (zł) Jednostkowy zysk (zł) Zużycie umownych j.w. na wyrób Zysk na umowną j.w. (zł) A 40 8 48 50 +2 2 +1 B 60 12 72 80 +8 3 +2,67 C 10 65 +5 1 D 16 96 102 +6 4 +1,5 E 30 6 36 55 +19 +3,17 F 70 14 84 -4 0,5 -8

Przykład II – optymalny plan produkcji i sprzedaży – produkcja wieloasortymentowa Na podstawie obliczonego poziomu zysku jednostkowego wytwarzanych asortymentów ustalono kolejność wprowadzania wyrobów (C, E, B, D, A, F) do planu produkcji oraz zbudowano plan produkcji i sprzedaży maksymalizując kwotę zysku : Wyrób Planowana ilość wyrobów (szt.) Zużycie umownych jednostek wytwórczych na wyrób Planowane zużycie jednostek wytwórczych C 5 500 1 E 4 500 6 27 000 B 3 000 3 9 000 D 5 250 4 21 000 A 2 F 0,5 62 500

Przykład II – optymalny plan produkcji i sprzedaży – produkcja wieloasortymentowa Planowanie produkcji i sprzedaży zapewniającej maksymalny zysk przy zastosowaniu rachunku kosztów zmiennych, kształtuje się następująco: Wyrób Koszt zmienny na jedn. (zł) Jednostkowy dochód netto (zł) Jednostkowa marża brutto (zł) Zużycie umownych j.w. na wyrób Marża brutto na umowną j.w. (zł) A 40 50 10 2 5 B 60 80 20 3 6,67 C 65 15 1 D 102 22 4 5,50 E 30 55 25 6 4,17 F 70 0,5

Przykład II – optymalny plan produkcji i sprzedaży – produkcja wieloasortymentowa Na podstawie obliczonej marży brutto wytwarzanych asortymentów ustalono kolejność wprowadzania wyrobów (F, C, B, D, A, E) do planu produkcji oraz zbudowano plan produkcji i sprzedaży maksymalizując kwotę zysku : Wyrób Planowana ilość wyrobów (szt.) Zużycie umownych jednostek wytwórczych na wyrób Planowane zużycie jednostek wytwórczych F 2 000 0,5 1 000 C 5 500 1 B 3 000 3 9 000 D 8 000 4 32 000 A 7 000 2 14 000 E 167 6 62 500

Wniosek Wyrób Planowana ilość wyrobów (szt.) Zużycie umownych jednostek wytwórczych na wyrób Planowane zużycie jednostek wytwórczych C 5 500 1 E 4 500 6 27 000 B 3 000 3 9 000 D 5 250 4 21 000 A 2 F 0,5 62 500 Wyrób Planowana ilość wyrobów (szt.) Zużycie umownych jednostek wytwórczych na wyrób Planowane zużycie jednostek wytwórczych F 2 000 0,5 1 000 C 5 500 1 B 3 000 3 9 000 D 8 000 4 32 000 A 7 000 2 14 000 E 167 6 62 500

Metoda kosztów zmiennych Metoda kosztów pełnych Wniosek do przykładu Metoda kosztów zmiennych Metoda kosztów pełnych 180 675,00 ? 138 500,00 Zysk Zysk

Wniosek Właściwa kalkulacja jest podstawowym kryterium ekonomicznych decyzji przedsiębiorstwa