Korona Królestwa Polskiego na przełomie XIV i XV wieku.

Andegawenowie na tronie Polski Kazimierz Wielki zmarł w 1370 r. nie posiadając męskiego potomka. W tej sytuacji zgodnie z umową tron Polski przeszedł w ręce węgierskiej dynastii Andegawenów, a dokładnie Ludwika Węgierskiego. W jego imieniu w Polsce rządziła jego matka – Elżbieta Łokietkówna oraz wierny mu książę Władysław Opolczyk.

Ludwik Węgierski na tronie polskim Ludwik panował w Polsce do 1382 r. , ale podobnie jak Kazimierz nie miał męskiego potomka, ale chciał zapewnić prawo do tronu swoim dzieciom. W związku z tym zdecydował się nadać polskiemu rycerstwu przywilej w Koszycach w 1374 roku, który zwalniał rycerzy od podatku – poradlnego, poza 2 groszami z łana kmiecego. W zamian rycerstwo miało poprzeć kandydaturę córki Ludwika – Jadwigi na tron Polski.

Geneza unii polsko - litewskiej W 1384 Jadwiga przyjechała do Polski i została koronowana na króla Polski. Miała wtedy 11 lat. Zaręczona już wtedy była z księciem austriackim, ale możnowładcy polscy nie chcieli się zgodzić na panowanie Habsburgów, dlatego postanowili oddać jej rękę Jagielle – księciu litewskiemu. Małżeństwo wzmocnione zostało unią polsko –litewską.

Przyczyny unii Polski z Litwą Wspólny konflikt z zakonem krzyżackim; Litwa liczyła na pomoc Polski w walce z rosnącym w siłę księstwem Moskiewskim; Kościołowi polskiemu unia dawała szanse na rozszerzenie wpływów na tereny Litwy; Chrzest Litwy z inicjatywy Polski odsuwała od niej zagrożenie krwawej chrystianizacji przez Krzyżaków; Umocnienie pozycji księcia litewskiego w Litwie; Wprowadzenie wzorców zachodnich do Litwy;

Unia w Krewie - 1385 W 1385 r. został zawarty w Krewie układ o unii obu państw Jagiełło zgodził się na przyłączenie Litwy do Korony, przyjęcie chrztu oraz zawarcie małżeństwa z Jadwigą i objęcie tronu Polski; Obiecał też odzyskanie utraconych ziem. Władysław Jagiełło panował w Polsce od 1386 do 1434 roku.

Akt Unii w Krewie 1385

Skutki unii. Utworzenie biskupstwa wileńskiego dla Litwy; Przywilej Jagiełły dla bojarów o swobodnym dziedziczeniu ziemi; Trudności w połączeniu dwóch odrębnych organizmów państwowych – Korony i Litwy; Litewskie dążenia do zachowania odrębności – na czele tego ruchu stał stryjeczny brat Jagiełły – Witold; spór zakończono w 1401 r. układem wileńsko – radomskim, w którym uznano odrębność Wlk. Księstwa Litewskiego na czele z wlk. Księceim litewskim – Witoldem.

Stosunki polsko - krzyżackie Politykę Polski i Litwy jednoczyła walka z zakonem krzyżackim jednocześnie rok w rok rosnącym w siłę. Obydwie strony zmierzały do rozwikłania konfliktu – wojny. Zwolennikiem takiego rozwiązania był wielki mistrz krzyżacki – Ulryk von Jungingen.

Wielka wojna z Zakonem Wielka wojna rozpoczęła się powstaniem rozpoczętym na Żmudzi i najazdem Krzyżaków na ziemię dobrzyńską w 1409 r. Okazało się jednak że obie strony nie są zbyt przygotowane do wojny, więc walki wstrzymano i dano sobie czas na ściągnięcie sojuszniczych sił. Wojna na nowo wybuchła w 1410 r. Władysław Jagiełło zdecydował się na wielką otwartą wojnę, dlatego wojska skierował na Malbork – stolicę Krzyżaków.

Zamek w Malborku

Bitwa pod Grunwaldem Do decydującego starcia doszło 15 lipca 1410 r. pod Grunwaldem, a bitwa zakończyła się ogromnym zwycięstwem strony polsko –litewskiej, którego jednak w pełni nie wykorzystano. Siły Polski i Litwy ruszyły na Malbork, ale stolica krzyżacka zdołała się obronić.

Bitwa pod Grunwaldem wg Jana Matejki

Bitwa pod Grunwaldem wg M. Bielskiego

Pokój w Toruniu 1411 Przegrany Zakon Krzyżacki musiał zgodzić się na podpisanie pokoju, który jednak nie był współmierny do zwycięstwa: Krzyżacy oddali Żmudź i zapłacić Litwie odszkodowanie; Polska nie odzyskała Pomorza Gdańskiego;

Dalsze losy Krzyżaków Wojny z Krzyżakami wybuchały jeszcze kilkakrotnie – w 1414, 1419, 1422, 1431; Spory o ziemię z Krzyżakami próbowano rozwiązać również pokojowo, m.in. Na soborze w Konstancji w 1415 roku, gdzie w imieniu Polski przemawiał Paweł Włodkowic – profesor uniwersytetu w Krakowie potępiający krwawą metodę chrystianizacji.

Unia w Horodle 1413 W 1413 r. miedzy Polską i Litwą zawarto kolejną unię, w Horodle, która wzmacniała pozycję wielkiego księcia litewskiego – mianował go król Polski za zgoda rady koronnej i rady litewskiej; Na Litwie wprowadzono urzędy wojewodów i kasztelanów, utrzymano odrębność obu państw, nadano nowe przywileje katolickim bojarom, ale umocniono unię w Krewie osobą władcy oraz upodobnieniem systemu politycznego.

Akt Unii w Horodle z 1413 r.

Polityka wewnętrzna Jagiełły Panowanie Władysława Jagiełły wiąże się z koniecznością rozwiązania kilku wewnętrznych problemów państwa, m.in.: Ułożeniem stosunków władca – Kościół; Udziałem możnych w rządzeniu państwem; Dążeniem rycerstwa do uzyskania przywilejów; Polityka dynastyczna Jagiellona;

Polityka wewnętrzna Jagiełły Konflikt z Kościołem został zażegnany nowymi terenami w Litwie oraz powołaniem nowego stanowiska w Kościele – prymasa. Powodzeniem zakończyła się również próba wskrzeszenia Uniwersytetu w Krakowie – wpierał on chrystianizację Litwy. Rozkwit tej uczelni nastąpił, gdy na jej czele stanął biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki.

Polityka wewnętrzna Jagiełły Król musiał liczyć się ze zdaniem możnowładców (bo to im zawdzięczał koronę Polski), musiał również dbać o ich przychylność – szczególnie gdy starał się o dziedziczenie tronu lub udział w wojnach, dlatego zdecydował się nadać rycerstwu szereg przywilejów, m.in. piotrkowskiego, czerwińskiego, wartckiego i jedlneńsko – krakowskiego.

Elekcyjność tronu Władysław Jagiełło długo nie mógł doczekać się męskiego potomka, dopiero z czwartego małżeństwa z Zofią Holszańską narodziło się dwóch synów: Władysław (1424) i Kazimierz (1427). Pojawił się problem ponieważ Jadwiga, dzięki której Władysław został królem, zmarła. Jego panowanie zaś musiała zatwierdzić rada królewska, co też się stało. Ale w wyniku tego tron Polski stał się elekcyjny(czyli wybieralny) a nie dziedziczny.

Elekcyjność tronu Żaden z synów Władysława nie mógł automatycznie po jego śmierci przejąć po nim tronu. Za każdym razem potrzebna była na to zgoda rady królewskiej. Od chwili narodzin synów Władysław Jagiełło starał się zapewnić im tron dziedziczny, czego rezultatem było nadanie przywileju jedlneńsko –krakowskiego. Nie zakończyło się to sukcesem, bo jeszcze w 1434 w chwili śmierci Jagiełły tron nadal był elekcyjny.

KONIEC