Problem adaptacji kulturowej procedur diagnostycznych Anna Słysz Instytut Psychologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Podejścia do analizy wpływu kultury na proces diagnozowania 1) nomotetyczne (etic approach): należy poszukiwać pojęć ogólnych, ponieważ pojęcia lokalne (specyficzne) są realizacją w danej kulturze kategorii uniwersalnej; 2) idiograficzne (emic approach): należy bazować na pojęciach wypracowanych przez daną społeczność, ponieważ kultura stanowi integralną część ludzkich zachowań (Hornowska, Paluchowski, 2004).

Implikacje podejścia nomotetycznego Uzasadnienie dla adaptacji narzędzi diagnostycznych, przenoszonych z jednej kultury do drugiej. Uzasadnienie dla stosowania „ponadkulturowych” teorii psychologicznych oraz technik terapeutycznych. Usankcjonowanie roli badań ilościowych.

Procedura adaptacji kulturowej Zastępowanie treści specyficznych dla kultury, z której test pochodzi, treściami specyficznymi dla kultury, do której test jest adoptowany. Etapy (Hornowska, Paluchowski, 2004):  analiza konstruktu teoretycznego  tłumaczenie wprost ze źródła  tłumaczenia odwrotne  badania jakościowe i ilościowe  ostateczna wersja docelowa  analiza psychometryczna.

Rodzaje równoważności adaptowanych narzędzi według Drwala (1995) równoważność fasadowa (np. graficzna testu, instrukcja); równoważność psychometryczna (np. korelacja między wersjami); równoważność funkcjonalna (przydatność do tych samych celów); równoważność tłumaczenia (np. treść pytań, stopień trudności słów); równoważność rekonstrukcji (np. sposoby sprawdzania rzetelności i trafności, rodzaje norm).

Międzynarodowe klasyfikacje zaburzeń psychicznych W Klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-IV (1994) uwzględniono wpływ kultury na badanie i diagnozę. W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 brakuje odrębnych kategorii dla zaburzeń specyficznych kulturowo.

Implikacje podejścia idiograficznego Niezgoda na wprowadzanie obcych kulturowo narzędzi diagnostycznych, teorii czy klasyfikacji zaburzeń. Poszukiwanie specyficznych kulturowo czynników etiologicznych. Rola badań jakościowych (np. badanie mitu jako nośnika wartości, jakie nadaje i odbiera rzeczom człowiek; por. Pankalla, 2005).

Perspektywa kulturowa diagnozy klinicznej (1) Motywacja do działań autodestrukcyjnych Inkowie: nacinali skórę i nawiercali czaszkę, by wypuścić demona; w Chinach: okaleczenie stóp – realizacja ideału piękna; Histeria od starożytności do XIX wieku – postrzegana jako efekt wędrującej po ciele macicy.

Perspektywa kulturowa diagnozy klinicznej (2) Unikające zaburzenie osobowości w kulturach indywidualistycznych – obawa człowieka, że nie zachowa się zgodnie z własnym ideałem ego; w kulturach kolektywistycznych – obawa, by nikogo nie urazić swoim zachowaniem.

Próby uwzględniania obu perspektyw Poszukiwanie wspólnych sensów konstruktów teoretycznych  operacjonalizacja konstruktu (derived etic; Berry, 1969, 1989). Metodologia teorii ugruntowanej (grounded theory; Strauss, Glaser, 1967, za: Konecki, 2000).

Perspektywa zastosowania metodologii teorii ugruntowanej w badaniach międzykulturowych Specyficznym celem teorii ugruntowanej (grounded theory) – jako strategii badań jakościowych – jest odkrywanie teorii na bazie danych empirycznych, odnoszącej się do nowego obszaru (Strauss, Glaser, 1967, za: Konecki, 2000).

Cechy formalne teorii ugruntowanej (Glaser, Strauss, 1967, za: Konecki, 2000, Malewski, 1998): minimum prekonceptualizacji badań; możliwość modyfikacji budowanych teorii; możliwość odniesienia do innych obszarów badawczych (transcending); myślenie analityczne, „sytuacyjne” w odniesieniu do motywów działań ludzkich, ściśle związanych z kontekstem działań; dopasowanie do rzeczywistości (fit); istotność (relevant); precyzyjnie określony zakres treściowy.

Projekt badań wiążących badania jakościowe i ilościowe

Badanie ludzi jest jak badanie jabłka. Można poznawać to, co się chce, ujmując to w liczby,i wiedzieć wszystko o masie jabłka i jak ono spada, ale wciąż nie wiedzieć, dlaczego jest ono tak smaczne (Feynman, 1982, za: Bartosz, 1995, s. 52).

Dziękuję za uwagę!