Skład odsetkowy krwinek białych. Ćwicznie 4. Skład odsetkowy krwinek białych. Zaburzenia jakościowe dotyczące krwinek białych. Dr hab. Jerzy Galas Dr Katarzyna Knapczyk-Stwora

Krwinki białe (leukocyty) 4,0-10,0 tys/µl krwi Leukocytoza > 10tys/µl (szkarlatyna, stany pokrwotoczne, pooperacyjne, nowotwory, po lekach, eter, chloroform, chinina), fizjologicznie (ciąża, po jedzeniu, wysiłku fizycznym, gorącej kąpieli) Leukocytopenia < 4 tys/µl (zakażenia wirusowe, bakteryjne lub pasożytnicze, niedoczynność szpiku, zatrucia benzenem, aniliną)

Krwinki białe pełnią funkcję obronną w organizmie Cechują je zjawiska: Diapedeza – zdolność do migracji przez śródbłonek naczyń włosowatych do otaczających tkanek (szybkość migracji ok. 1mm/h). Chemotaksja – przyciąganie neutrofilii w kierunku ogniska infekcji. Czynnikiem chemotaktycznym jest limfokinina. Fagocytoza – zjawisko polegające na wychwytywaniu i wchłanianiu drobnych cząsteczek organicznych (w tym także bakterii, pierwotniaków, grzybów, wirusów)

neutrofil limfocyt eozynofil bazofil monocyt GRANULOCYTY AGRANULOCYTY

? Komórka macierzysta Megakariocyt Eozynofil Progenitorowa komórka Limf TC Limf TH Eozynofil Progenitorowa komórka limfoidalna ? Neutrofil Progenitorowa komórka mieloidalna Limf B Bazofil Mastocyt Limfocyt „zabójca” Makrofag Monocyt Komórka dendrytyczna prezentująca antygen Plazmocyt

Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile) Stanowią 40-70 % wszystkich krwinek białych średnica 12µm Zasadniczą funkcją jest niszczenie drobnoustrojów Słabo widoczne różowe ziarnistości zawierają: mieloperoksydazę, hydrolazę, elastazę, kolagenazę, fosfatazę zasadową Neutrofile (nazywane też mikrofagami, mikrocytami) wykazują zjawiska diapedezy, chemotaksji i fagocytozy.

Neutrocytoza (wzrost liczby neutrofili) – zespoły hematologiczne: białaczka szpikowa, mielomonocytowa, choroby nowotworowe, czerwienica, mielofibroza, ostre krwawienia wewnętrzne; -ostre infekcje: bakteryjne (pneumokoki, meningokoki- bakterie rozmnażające się poza komórkowo), streptokoki; grzybice; wirusowe (półpasiec, choroba H-M, wścieklizna, ospa prawdziwa i wietrzna, riketsje, dur); pasożyty: przywra wątrobowa, tasiemce; inne: zawał serca, zapalenie naczyń krwionośnych, oparzenia, martwica tkanek; zaburzenia metaboliczne: mocznica, kwasica, skaza moczanowa, zatrucia, rzucawka; terapia kortykosteroidowa; - fizjologiczne: II-ga połowa ciąży, połóg, strach ( sytuacja stresowa u niemowląt – „neutrofilia krzyku silnego bólu, kolki”) Neutrocytopenia (spadek liczby neutrofili)- zespół hematologiczny: niedokrwistość złośliwa, stany po chemio- i radioterapii; -choroby infekcyjne: bruceloza, toksoplazmoza, żółtaczka, różyczka, grypa, odra, malaria; inne: marskość wątroby polekowa np. leki przeciwbólowe (pabialgina, apap, gardan, veramid, piramidon, nurofen)

WZÓR ARNETHA % przesunięcie w lewo przesunięcie w prawo więcej stadiów młodocianych więcej form starszych

Granulocyty zasadochłonne (bazofile) Stanowią 0,3-0,5% wszystkich krwinek białych Średnica 10-12µm Wykazują morfologiczne podobieństwo do mastocytów (mastocyty mają niesegmentowane jądro, mogą się dzielić). Liczne granatowe ziarnistości (zawierają kwaśne polisacharydy chłonące barwniki zasadowe), ponadto zawierają: histaminę, heparynę, czynniki stymulujące płytki krwi i eozynofile, kwas hialuronowy, dehydrogenazy i diaforazy (NADPH, NADH), serotonina, substancja wolno reagująca SRS (powoduje obkurczenie mięśni gładkich i zwężenie oskrzeli co daje objawy dychawicy oskrzelowej) Bazofile nie wykazują fagocytozy ale mogą migrować do tkanek. Biorą udział w reakcji anafilaktycznej (I typ odpowiedzi immunologicznej) poprzez uwalnianie mediatorów reakcji tj. histaminy i SRS-A. Odbywa się to przy udziale przeciwciał klasy IgE tzw. reaginin. Ponadto biorą udział w reakcjach alergicznych oraz w zapaleniach.

Bazocytoza (wzrost liczby bazofili) – niedoczynność tarczycy, uczulenia na leki (np. estrogeny), pokarmy, zakażenia (różyczka, gruźlica, ospa, grypa), młodociane reumatoidalne zapalenie stawów i zapalenie bocznych zatok nosa, nowotwory układu krwiotwórczego; fizjologicznie: odchylenie od wartości prawidłowych w przebiegu cyklu miesiączkowego (obserwuje się dwukrotny wzrost w okresie okołoowulacyjnym i menstruacyjnym) Bazopenia (spadek liczby bazofili) – po lekach (adrenalinie, hormonach tarczycy, glikokortykoidach, progesteronie w ciąży, ACTH), zawał mięśnia sercowego, anafilaksja, pokrzywka, stany poradiacyjne

Granulocyty kwasochłonne (eozynofile) Stanowią 2-4% wszystkich krwinek białych Średnica 12-15 µm Jądro dwupłatowe (okularowe) ceglastoczerwone ziarnistości (chłoną barwnik kwaśny-eozynę), w ziarnistościach: peroksydaza, histaminaza, RNA-za, DNA-za Eozynofile wykazują słabe właściwości fagocytujące i diapedezy Funkcja: Rozkładanie histaminy, zmniejszenie efektów działania serotoniny i bradykininy, fagocytują głównie kompleksy antygen-przeciwciało i inne obce białka co ma duże znaczenie w procesach immunologicznych z powodu braku lizozymu i fagocytyny. Zawierają białko zasadowe (MBP), które działa helmintotoksycznie i bakteriobójczo. Proporcjonalnie do zwiększenia liczby bazofili we krwi rośnie liczba eozynofili (histamina stymuluje uwalnianie eozynofilii ze szpiku), których rola polega na neutralizacji mediatorów reakcji anafilaktycznej. Eozynocyty produkują prostaglandyny, pełniące rolę inhibitora uwalnianej histaminy.

Eozynocytoza (wzrost ilości eozynofili): - alergiczne (astma, dychawica oskrzelowa, gorączka sienna, pokrzywka, obrzęk uczuleniowy, leki np. złoto -choroby infekcyjne: szkarlatyna, pląsawica -choroby pasożytnicze (glista ludzka, tasiemiec, włośnica, zakażenie tęgoryjcem, bąblowcem, lambliozą), -choroby skóry: łuszczyca, egzema, rybia łuska, opryszczkowe zapalenie skóry, świerzb, świerzbiączka -choroby nowotworowe: białaczka szpikowa, rak szyjki macicy, ziarnica złośliwa -inne: sarkoidoza, reumatyzm, guzkowe zapalenie tętnic, rumień wielopostaciowy Eozynopenia (spadek ilości eozynofili): ostre zakażenia (dur brzuszny, czerwonka), steroidy nadnerczy

Limfocyty Stanowią 20-40% wszystkich krwinek białych Średnica 7-10µm (limfocyty małe i duże) Krew zawiera heterogenną populację limfocytów z których 60-80% to limfocyty T, 10-12% limfocyty B. Limfocyty T uczestniczą w reakcjach typu komórkowego, procesach obronnych skierowanych przeciwko niektórym wirusom, grzybom, bakteriom Gram-; w reakcjach odrzucania przeszczepów, reakcjach nadwrażliwości późnej. Limfocyty B odpowiadają za reakcje immunologiczne typu humoralnego (odporność uwarunkowana obecnością przeciwciał m.in. jako prekursory plazmocytów syntetyzujących immunoglobuliny czyli białka o aktywności przeciwciał. Limfocyty słabo fagocytują, a wykazują zdolności do migracji przez śródbłonki naczyń.

Limfocyt T i B widoczny w mikroskopie skaningowym (SEM)

Limfocyty B szpikozależne Limfocyty T grasiczozależne odpowiedź humoralna- tworzenie immunoglobulin odpowiedź komórkowa- niszczenie obcych komórek Limfocyty B szpikozależne Limfocyty T grasiczozależne

Przyczyny limfocytozy Ostre infekcje różyczka, krztusiec, zapalenie ślinianki przyusznej, mononukleoza zakaźna, ostra limfocytoza infekcyjna Przewlekłe infekcje gruźlica, bruceloza, wirusowe zapalenie wątroby, kiła Nadczynność tarczycy Palenie tytoniu Przewlekła białaczka limfatyczna Inne białaczki limfatyczne i chłoniaki Limfocytoza ziarnista

Mononukleoza – infekcja wirusem Epsteina Barr`a (EBV) Rozmaz krwi pacjenta z mononukleozą zakaźną ukazujący reaktywne (atypowe) limfocyty. Migdałki zajęte w mononukleozie

Różyczka (łac.rubella) Wirus różyczki w elektronowym mikroskopie transmisyjnym. Dochodzi do niego drogą kropelkową. Okres wylęgania wynosi od 2–3 tygodni, a 7 dni przed wystąpieniem wysypki zaczyna się okres zaraźliwości, który kończy się 3-5 dni po wystąpieniu wysypki. Choroba powoduje trwałą odporność Różyczkowa wysypka na brzuchu

Monocyty Stanowią 4-8% wszystkich krwinek białych Średnica 20µm Makrofagi są komórkami pochodzącymi ze szpiku, stadium we krwi obwodowej to monocyty. Są bardzo ruchliwe, wykazują silne zjawiska chemotaksji, fagocytozy. Makrofagi mają liczne lizosomy zawierające enzymy hydrolityczne, kwaśna fosfatazę, lipazę, RNA-zę, DNA-zę, łatwo trawią sfagocytowane bakterie, grzyby. Makrofagi fagocytują i zabijają fakultatywne i obligatoryjne pasożyty wewnątrzkomórkowe: Mycobacterium, Listeria, Toxoplazmoza i wirusy.

Wydzielają interferon, prostaglandynę, interleukinę i lizozym. Wykazują zjawisko pinocytozy: pochłaniania polisacharydów, białek, przeciwciał, peptydów, nukleotydów, fikolu, inuliny, dekstranu. Odgrywają ważną rolę w przenoszeniu żelaza z krwi do erytroblastów szpiku. Uczestniczą w reakcjach immunologicznych typu komórkowego i humoralnego.

Monocytoza (wzrost liczby monocytów) - gruźlica, świnka, mononukleoza, rak jajnika, jądra, żołądka.

A – neutrofil B – eozynofil C – bazofil D – monocyt E - limfocyt

Literatura: Ćwiczenia z fizjologii zwierząt pod redakcją M. Pytasza (zeszyt 3 płyny ustrojowe) 2. Podstawowe badania laboratoryjne, badania hematologiczne H. Bomski 3. Hematologia K. Janicki 4. Fizjologia krwi, wybrane zagadnienia red. Z. Dąbrowski 5. Histologia Ostrowski rozdział 9: Krew i limfa (Włodarski)