Krew WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU Opracowanie: dr Joanna Szklarczyk

Prezentacja na temat: "Krew WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU Opracowanie: dr Joanna Szklarczyk"— Zapis prezentacji:

1 Krew WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU Opracowanie: dr Joanna Szklarczyk
dr Anna Leja-Szpak

2 elementy płynne (osocze) – 55%
erytrocyty leukocyty i płytki KREW elementy płynne (osocze) – 55% elementy stałe erytrocyty leukocyty trombocyty

3 OSOCZE

4 OSOCZE Woda (95%) Składniki organiczne Składniki nieorganiczne białka
składniki pozabiałkowe lipidy

5 Składniki nieorganiczne
Na + mmol/l K + 3,6 – 5,2 mmol/l Cl - 95 – 110 mmol/l Mg 2+ 1 mmol/l Ca 2+ 2,5 mmol/l HCO3- 25 mmol/l mmol/l (mEq/l)

6 Białka osocza 65 – 85 g/l albuminy – 37-53 g/l  ciśnienie onkotyczne
globuliny – (α1-2, β1-2, γ) g/l – immunoglobuliny  przeciwciała fibrynogen – 2-4 g/l  czynnik krzepnięcia

7 Globuliny – transport witamin, hormonów, b. żółciowych, metali
Albuminy 55,1% Globuliny 38,4 α1-globuliny 5,3% α2-globuliny 8,7% β-globuliny 13,4% γ-globuliny 11,0% Fibrynogen 6,5% Globuliny – transport witamin, hormonów, b. żółciowych, metali Np. alfa globuliny : ceruloplazmina, beta globuliny: transferryna szpiczak mnogi

8 Lipidy 5 - 8 g/l cholesterol fosfolipidy trójglicerydy
witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K) hormony steroidowe wolne kwasy tłuszczowe (FFA)

9 Lipoproteiny formy transportowe lipidów
chylomikrony (trójglicerydy wchłaniane w jelitach do naczyń chłonnych)   po posiłku lipoproteiny o dużej gęstości – HDL   miażdżyca lipoproteiny o pośredniej gęstości – IDL lipoproteiny o niskiej gęstości – LDL   miażdżyca lipoproteiny o bardzo małej gęstości - VLDL

10 Składniki pozabiałkowe
PRODUKTY PRZEMIANY WEGLOWODANÓW glukoza – 3,9 – 5,6 mmol/l kwas mlekowy – 0,4 – 1,7 mmol/l (mięśnie)

11 Składniki pozabiałkowe
PRODUKTY PRZEMIANY BIAŁEK aminokwasy amoniak – produkt rozpadu aminokwasów mocznik – produkt przemiany amoniaku

12 Składniki pozabiałkowe
PRODUKTY PRZEMIANY HEMU bilirubina

13 Składniki pozabiałkowe
PRODUKTY PRZEMIANY WEWNĄTRZKOMÓRKOWEJ kwas moczowy (rozpad DNA i RNA) kreatynina (rozpad kreatyny w mięśniach)

14

15 Linie rozwojowe krwinek

16 Erytrocyty (krwinki czerwone)

17 erytrocyt retikulocyt szpik kostny krew
komórka macierzysta pnia (CFU-E) proerytroblast erytroblast zasadochłonny erytroblast wielobarwliwy erytroblast kwasochłonny retikulocyt szpik kostny erytrocyt krew retikulocyty (0,5 – 1,5 %)

18 Erytrocyt Kształt: okrągły, dwuwklęsły dysk Wielkość: 7 – 9 μm
Brak jądra

19 Erytrocyty powstawanie: szpik kostny czas życia: ok. 120 dni
rozpad: śledziona, wątroba (układ siateczkowo-śródbłonkowy)

20 Erytrocyty (RBC) – wartości prawidłowe:
kobiety: 3,4 – 5,0 x 106/μl (3,4 – 5,0 mln/μl) mężczyźni: 4,3 – 5,9 x 106/μl (4,3 – 5,9 mln/μl)

21 ROLA ERYTROCYTÓW TRANSPORT TLENU WE KRWI Z PŁUC DO TKANEK
Tlen dostarczany z płuc Krwinki czerwone Cząsteczki hemoglobiny Tlen wiąże się z cząsteczkami hemoglobiny Tlen uwalniany do tkanek TRANSPORT TLENU WE KRWI Z PŁUC DO TKANEK

22 Czynniki regulujące erytropoezę
Erytropoetyna (EPO) wytwarzana w nerkach (85%) oraz wątrobie (15%)  prężności tlenu zwiększa wydzielanie EPO nerka kość erytrocyty erytropoetyna przepływ krwi

23 Czynniki regulujące erytropoezę
Erytropoetyna (EPO) wytwarzana w nerkach (85%) oraz wątrobie (15%)  prężności tlenu zwiększa wydzielanie EPO Jony żelaza – niezbędne do syntezy hemoglobiny Witamina B12, kwas foliowy Czynniki wzrostowe: interleukiny: Il-3, Il-9, Il czynnik wzrostowy neutrofilów i makrofagów Hormony tarczycowe: ↑ T3, ↑ T4 Hormony płciowe: ↑ androgeny,  metabolity estrogenów 7. Glikokortykosteroidy

24 Hemoglobina + HbA1 globina podjednostki hemu (Fe2+)
Skład: HbA % HbA ,5 % HbAF (płodowa) 0,5 % erytrocyt hemoglobina hem HbA1 globina + podjednostki hemu (Fe2+) 2 łańcuchy α + 2 łańcuchy β (α2, β2)

25 Hemoglobina (HGB) – wartości prawidłowe
kobiety: 12,0 – 15,0 g/dl mężczyźni: 13,6 – 17,0 g/dl

26 Hematokryt (HCT) – stosunek objętości erytrocytów do objętości pełnej krwi Wartości prawidłowe: kobiety: 33 – 43 % mężczyźni: 39 – 49 %

27  HCT  HCT  Liczby erytrocytów (utrata krwi, anemia)
 Ilości osocza (intensywne nawodnienie)  HCT  Ilości osocza (odwodnienie)  Liczby erytrocytów we krwi (czerwienica)  HCT

28 Wskaźniki czerwonokrwinkowe
MCV (mean cell volume) średnia objętość krwinki czerwonej 80 – 100 fl MCH (mean corpuscular hemoglobin) średnia masa hemoglobiny w krwince czerwonej 27 – 34 pg MCHC (mean corpuscular hemoglobin concentration) średnie stężenie hemoglobiny w krwince czerwonej 32 – 36 g/dl Wskaźniki są pomocne w diagnozowaniu niedokrwistości

29 Niedokrwistość (anemia)
zespół objawów chorobowych, w który stwierdza się niższe od normy wartości hemoglobiny i erytrocytów i ich następstw. Niedokrwistość spowodowana niedoborem żelaza Niedokrwistość spowodowana niedoborem kwasu foliowego i witaminy B12 3. Niedokrwistość spowodowana utratą krwi

30 Leukocyty (krwinki białe)

31 Leukocyty eozynofil neutrofil bazofil limfocyt monocyt GRANULOCYTY
AGRANULOCYTY GRANULOCYTY limfocyt monocyt neutrofil eozynofil bazofil

32 Granulocyty (1) Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile) 40 – 70 %
produkcja: szpik kostny budowa: jądro (pałeczkowate, segmentowe), ziarnistości w cytoplazmie występowanie: krew obwodowa swobodnie krążące przyścienne

33 Wzór Arnetha 5% 60% 20% 15% neutrofil o jądrze pałeczkowatym
segmentowym 5% 60% 20% 15% przesunięcie w lewo: przewaga młodych komórek przesunięcie w prawo: przewaga starszych komórek stany zapalne, choroby nowotworowe, białaczki

34 Granulocyty (1) Granulocyty obojętnochłonne – czynności:
przemieszczanie (chemotaksja, diapedeza) fagocytoza degranulacja wybuch tlenowy miejsce zapalenia

35 Komórki śródbłonka naczyniowego
CHEMOTAKSJA - ukierunkowane przemieszczanie się komórek (neutrofilów) wywoływane występowaniem substancji chemicznej (toksyny bakteryjne, interleukiny). Neutrofil Naczynie krwionośne Cząsteczki adhezyjne Lektyny Komórki śródbłonka naczyniowego ZAPALENIE

36 DIAPEDEZA – wyjście neutrofilów z naczynia krwionośnego
DEGRANULACJA – uwolnienie z ziarnistości cytoplazmatycznych (neutrofilów, bazofilów) do środowiska enzymów i aktywnych substancji

37 ZAPALENIE ROLOWANIE PRZYCZEPIANIE DIAPEDEZA MIGRACJA

38 FAGOCYTOZA – pochłanianie różnych cząstek (patogenów) ze środowiska zewnętrznego oraz ich trawienie wewnątrz komórki

39 WYBUCH TLENOWY – niszczenie mikroorganizmów poprzez wolne rodniki tlenowe wytwarzane przez neutrofile

40 Granulocyty (2) Granulocyty kwasochłonne (eozynofile) 0 - 4 %
produkcja: szpik kostny budowa: jądro okularowe, ziarnistości występowanie: krew obwodowa czynność: chemotaksja, diapedeza, fagocytoza Wzrost Choroby pasożytnicze, zakaźne, alergiczne, astma oskrzelowa, katar sienny

41 Granulocyty (3) Granulocyty zasadochłonne (bazofile) 0 - 1 %
produkcja: szpik kostny budowa: upakowane ziarnistości, często kryją jądro zawartość ziarnistości: histamina, heparyna Wzrost Stany alergiczne, przewlekły stan zapalny przewodu pokarmowego

42 Agranulocyty

43 Limfocyty T grasiczozależne
70% Limfocyty B szpikozależne 15% Limfocyty NK 15% Th (helper) = pomocnicze Ts = supresorowe Tc (cytotoxic) = cytotoksyczne

44 Limfocyty T grasiczozależne
produkcja: szpik kostny dojrzewanie: grasica (tymocyt) występowanie: krew obwodowa, węzły chłonne reakcja immunologiczna: typ komórkowy

45 Limfocyty T grasiczozależne
pomocnicze (Th) CD4 - wytwarzanie cytokin (IL-2, IL-4, IL-5, IL-6, IL-10) cytotoksyczne (Tc) CD8 - niszczenie komórek zawierających obce antygeny np. zakażone wirusem supresorowe (Ts) CD - hamują nadmierną aktywność limfocytów T

46 Limfocyty B szpikozależne CD19
produkcja: szpik kostny dojrzewanie: szpik kostny występowanie: krew obwodowa, węzły chłonne reakcja immunologiczna: typ humoralny rola : biosynteza przeciwciał (immunoglobulin, Ig)

47 Monocyty produkcja: szpik kostny czerwony rodzaje:
pula monocytów przyściennych (na śródbłonku naczyń krwionośnych) monocyty swobodnie krążące we krwi makrofagi tkankowe

48 Monocyty i makrofagi - rola
regulacja biosyntezy immunoglobulin działanie przeciwbakteryjne, przeciwpasożytnicze, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe usuwanie uszkodzonych tkanek rola w angiogenezie wytwarzanie czynników wzrostowych

49 Leukocyty – wartości prawidłowe
4 – 10 x 103/μl (4 – 10 tys./ μl) Wzór odsetkowy krwinek białych Schillinga rodzaje leukocytów względna liczba odsetkowa Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile) Granulocyty kwasochłonne (eozynofile) Granulocyty zasadochłonne (bazofile) 40 – 70 % 0 – 4 % 0 – 1 % Limfocyty Monocyty 22 – 44 % 2 – 7 %

50 Płytki krwi (trombocyty)

51 Etapy dojrzewania megakariocytu - trombocytów
hemocytoblast megakarioblast promegakariocyt megakariocyt trombocyty szpik kostny

52 Płytki krwi (trombocyty)
produkcja: szpik kostny czerwony fragmenty cytoplazmy oderwanej od megakariocytów wielkość: 1 – 2 μm rozpad: śledziona rola: udział w procesie krzepnięcia (tworzenie czopu) Wartości prawidłowe 140 – 400 x 103/μl

53 (Odczyn Biernackiego)
OB (Odczyn Biernackiego)

54 OB – miara szybkości opadania krwinek czerwonych w krwi wynaczynionej niekrzepnącej
Metoda Westergrena odczyt: po 1 godz. (2 godz.) rozcieńczenie 1 : 4 (1 część 3,8% cytrynianu sodu + 4 części krwi)

55 Czynniki wpływające na OB:
kształt, liczba i ładunek erytrocytów erytrocyty okrągłe, zwiększenie liczby erytrocytów, zwiększenie ładunku ujemnego  OB skład białek osocza (stosunek albumin do globulin)  OB zmniejszenie albumin, zwiększenie globulin wzrost fibrynogenu temperatura  OB podwyższenie temperatury stosunek zawartości lecytyny do cholesterolu  OB wzrost cholesterolu

56  OB Fizjologicznie: ciąża, połóg podczas miesiączki
środki antykoncepcyjne po obfitym posiłku po intensywnym wysiłku fizycznym osoby starsze hyperlipoproteinemia niedokrwistość  OB

57  OB  OB Patologicznie: stany zapalne nowotwory choroba reumatyczna
kolagenozy martwica tkanek szpiczak mnogi zespół nerczycowy gruźlica przewlekłe zapalenie wątroby kłębuszkowe zapalenie nerek  OB nadkrwistość nieprawidłowy kształt erytrocytów hipofibrynogemia alergie leki (salicylany, steroidy) duże dawki sterydów czerwienica prawdziwa  OB

58 OB – wartości prawidłowe:
Kobiety: 6 – 10 mm/godz. mężczyźni: 3 – 8 mm/godz. Oznaczenie szybie, proste, niedrogie, często stosowane ale nieswoiste (nie jest typowe dla określonego schorzenia)

59 Białka ostrej fazy surowica krwi
uwalniane (wątroba) pod wpływem Il-6 i Il-1 pobudzają fagocytozę ułatwiają eliminację patogenów funkcje nośnikowe (ceruloplazmina, haptoglobina) Przykłady: CRP (białko C-reaktywne) α1 antytrypsyna haptoglobina kwaśna α1 glikoproteina fibrynogen ceruloplazmina prokalcytonina

60 CRP – białko C-reaktywne
rola eliminacyjna wobec substancji toksycznych powstających podczas uszkodzenia tkanek wiąże obce składniki bakterii, grzybów, pasożytów aktywuje makrofagi i układ dopełniacza czas półtrwania 24 godziny pojawia się po godzinach od infekcji, po 48 godzinach osiąga maksimum stężenia , po kolejnych 48 godzinach maleje 60

61 CRP – białko C-reaktywne
wartości prawidłowe: < 5 mg/l Kiedy wykonujemy oznaczenia: ostre infekcje różnicowanie infekcji bakteryjnych i wirusowych przewlekły proces zapalny podejrzenie procesu nowotworowego miażdżyca, incydenty naczyniowe, ryzyko zawału monitorowanie efektów leczenia 61

62 hsCRP – (high sensivity CRP)
CRP ultraczuły wczesny i precyzyjny wskaźnik diagnostyczny wysoka czułość i swoistość oznaczenia wskaźnik ryzyka sercowo-naczyniowego < 1,1 mg/l niskie ryzyko 1,1 – 3 mg/l umiarkowane ryzyko > 3,0 mg/l podwyższone ryzyko

63 Prokalcytonina Czuły i swoisty marker stanów zapalnych pochodzenia infekcyjnego Wartości fizjologiczne 0,1-0,7 ng/ml W z zależności od nasilenia procesu zapalnego poziom PCT może wzrosnąć nawet 1000 krotnie ponad normę Wysoka swoistość w stosunku do zakażeń bakteryjnych Użyteczne zwłaszcza w różnicowaniu etiologi zespołów uogólnionej reakcji zapalnej SIRS (Systemic Inflammation Response Syndrome)

64 KONIEC