Organizacja ratownictwa medycznego - podstawy prawne

Główne cele wdrażania zabiegów pierwszej pomocy ochrona ludzkiego życia ograniczanie skutków obrażeń lub choroby przygotowanie do dalszego postępowania lekarskiego

Kodeks Karny art. 162 § 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Kodeks Karny art. 162 § 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.

USTAWA z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym Art. 4. Kto zauważy osobę lub osoby znajdujące się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego lub jest świadkiem zdarzenia powodującego taki stan, w miarę posiadanych możliwości i umiejętności ma obowiązek niezwłocznego podjęcia działań zmierzających do skutecznego powiadomienia o tym zdarzeniu podmiotów ustawowo powołanych do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego.

Prawo cywilne (kodeks cywilny- Dz U Nr 16, póz. 93 z póz. zm Prawo cywilne (kodeks cywilny- Dz U Nr 16, póz. 93 z póz. zm. ) opisuje udzielanie pierwszej pomocy jako: „nie zlecone wykonanie zadania”. Art.. 757 mówi, że: „Kto w celu odwrócenia niebezpieczeństwa grożącego drugiemu ratuje jego dobro, może żądać od niego zwrotu uzasadnionych wydatków, chociażby jego działanie nie odnosiło skutku i jest odpowiedzialny tylko za winę umyślną lub rażące niedbalstwo”. Wykonawca, jak więc z tego wynika, nie zleconego zadania odpowiada za szkody powstałe w wyniku nie właściwie wykonanych czynności jedynie wówczas, gdy te szkody są następstwem rozmyślnego lub wyraźnie niedbałego wykonania zadania.

Świadek zdarzenia CPR – Centrum Powiadamiania Ratunkowego (dyspozytor medyczny)‏ Jednostka współpracująca z Systemem PRM ZRM – Zespół Ratownictwa Medycznego SOR – Szpitalny Oddział Ratunkowy Świadek zdarzenia → CPR → ZRM → SOR

USTAWA z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym Art. 5. 1. Osoba udzielająca pierwszej pomocy, kwalifikowanej pierwszej pomocy oraz podejmująca medyczne czynności ratunkowe korzysta z ochrony przewidzianej w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.2)) dla funkcjonariuszy publicznych. 2. Osoba, o której mowa w ust. 1, może poświęcić dobra osobiste innej osoby, inne niż życie lub zdrowie, a także dobra majątkowe w zakresie, w jakim jest to niezbędne dla ratowania życia lub zdrowia osoby znajdującej się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego.

Bezpieczeństwo własne, poszkodowanego, miejsca zdarzenia

Zestawy ratownicze, dezynfekcja sprzętu

ZESTAW Butla z tlenem Ssak przenośny Dren do tlenu i maska tlenowa Zestaw do intubacji Worek samorozprężalny z rezerwuarem Sprzęt pomocniczy

Sposoby wzbogacania oddechu tlenem Kaniula donosowa Maska twarzowa Maska twarzowa bezzwrotna Wentylacja dodatnim ciśnieniem Worek samorozprężalny Worek samorozprężalny - rurka intubacyjna Wentylator transportowy (FROPVD)

Elementy anatomii i fizjologii, ocena poszkodowanego, badanie wstępne oraz szczegółowe

UKŁAD KRĄŻENIA

ANATOMIA GÓRNYCH DRÓG ODDECHOWYCH Jama nosowo - gardłowa odchodzi po kątem prostym Język jest połączony z nagłośnią Ucisk na chrząstkę pierścieniowatą zamyka przełyk

Poszkodowany nieprzytomny Nie reaguje na bodźce z zewnątrz

Bezpieczeństwo ratownika jest priorytetem w działaniach! Oceń miejsce zdarzenia, wypadku Czy Jest Bezpiecznie? Bezpieczeństwo ratownika jest priorytetem w działaniach!

A B C A – (airway) czy drogi oddechowe są drożne B - (breathing) czy chory oddycha C – (circulation)‏ czy są oznaki krążenia

Oznaki krążenia Oddech – popatrz, posłuchaj, poczuj Kaszel Pacjent poruszył się

Co dalej …? Rozpoznanie zagrożenia Pacjent przytomny Pacjent nieprzytomny Oddycha Nie oddycha

Łańcuch przeżycia dostęp do medycznych służb ratunkowych wczesne wdrożenie podstawowych czynności ratowania życia wczesna defibrylacja w celu przywrócenia rytmu serca wczesne wdrożenie zaawansowanych czynności ratowania życia

Czy pacjent odpowiada? TAK (przytomny)‏ Szukaj ran i urazów Ponów ocenę świadomości Wezwij pomoc

Czy pacjent odpowiada? NIE (nieprzytomny)‏ Zawołaj o pomoc Udrożnij drogi odedchowe Sprawdź czy oddycha

Czy pacjent oddycha? NIE Zadzwoń 112 / 999

Co powiedzieć dyspozytorowi CPR Miejsce zdarzenia Co się stało Stan pacjenta (przytomny/nieprzytomny, oddycha tak/nie, alkohol tak/nie), znane okoliczności Jeżeli wypadek – ile poszkodowanych, w jakim stanie Swoje nazwisko i telefon Odpowiadaj na pytania dyspozytora spokojnie Wykonuj polecenia dyspozytora Nigdy pierwszy nie odkładaj słuchawki, poczekaj aż dyspozytor potwierdzi przyjęcie wezwania

Udrożnienie dróg oddechowych

UDROŻNIENIE DRÓG ODDECHOWYCH Uniesienie bródki Uniesienie żuchwy Zmodyfikowane wysunięcie żuchwy

Rękoczyn podwójny

Rękoczyn II (Esmarcha) 1. Odgięcie głowy do tyłu. 2. Przemieszczenie żuchwy ku przodowi tak, aby zęby żuchwy wysunęły się przed zęby szczęki. 3.Przyciśniecie żuchwy w uzyskanej jej nowej pozycji do szczęki przy utrzymanej pozycji odgięcia głowy.

Usunięcie ciał obcych z jamy ustnej tylko wtedy, gdy na pierwszy rzut oka widać ciała obce w jamie ustnej (np. wymiociny, sztuczne zęby, wodorosty, )

OCENA DROŻNOŚCI DRÓG ODDECHOWYCH Widzieć, słyszeć i czuć Słyszalny oddech świadczy o drożności dróg oddechowych Czy objętość oddechowa jest prawidłowa? Częstość i jakość oddechu Obecność lub brak szmerów oddechowych Pacjent agresywny i splątany jest niedotleniony, aż do wykluczenia niedotlenienia

BŁĘDY Nierozpoznanie: Potrzeby udrożnienia dróg oddechowych lub odessania Potrzeby wspomagania oddychania Nieprawidłowo założona rurka udrażniająca Przesunięcie się rurki udrażniającej

PODSUMOWANIE Anatomia i fizjologia Sprzęt do utrzymania drożności dróg oddechowych Ocena dróg oddechowych Udrażnianie dróg oddechowych Stabilizacja kręgosłupa szyjnego

Resuscytacja (dorosły, dziecko, niemowlę, noworodek, sytuacje szczególne)

Resuscytacja Resuscytacja – zespół czynności ratunkowych (oddech zastępczy, pośredni masaż serca, elektroterapia, farmakoterapia) mająca na celu utrzymanie lub przywrócenie transportu tlenu do tkanek, w wyniku których u poszkodowanego powróciła spontaniczna czynność serca i spontaniczna (lub wspomagana ) czynność oddechowa

Oceń bezpieczeństwo Oceń przytomność Wołaj o pomoc Udrożnij dr. oddechowe Oceń oddech Zadzwoń 112 2 oddechy ratownicze 30 uciśnięć

Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych Nie reaguje Zawołaj o pomoc Udrożnij drogi oddechowe Brak prawidłowego oddechu Oddech prawidłowy Zadzwoń pod 999 lub 112 Ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej 30 uciśnięć klatki piersiowej 2 oddechy ratownicze Regularnie oceniaj oddech

Udrożnienie dróg oddechowych Połóż dłoń na czole poszkodowanego Drugą dłoń oprzyj na częściach kostnych żuchwy Delikatnie odchyl głowę poszkodowanego do tyłu

Oceń oddychanie Popatrz na ruchy klatki piersiowej Posłuchaj strumienia powietrza Poczuj Czas trwania 10 sekund

Czy pacjent oddycha? NIE Wezwij ratownictwo medyczne 999/112 Wykonaj 30 uciśnięć klatki piersiowej

Pośredni masaż serca

Pośredni masaż serca 100/min 4-5 cm

Wykonaj dwa oddechy ratownicze Objętość 0,5 - 0,7 l Czas wdechu 1 sekunda

(Technika usta - usta)‏ Zaciśnij skrzydełka nosa pacjenta Podtrzymuj brodę Nabierz powietrza Zachowaj szczelność wdechu

(Technika usta - usta)‏ Wykonaj wdech Obserwuj uniesienie klp. Podtrzymuj brodę, “odłącz” usta, zwolnij skrzydełka nosa Obserwuj opadanie klp.

Oddychanie usta - nos Gdy oddychanie usta - usta jest trudne technicznie Duży uraz ust pacjenta Podtopiony Resuscytacja prowadzona przez dziecko Przyczyny estetyczne

Jeżeli klatka piersiowa nie unosi się Sprawdź zawartość jamy ustnej Popraw drożność dróg oddechowych Ponów powyższą próbę maksymalnie 2 razy

pośredni masaż serca + oddechy ratownicze Kontynuuj pośredni masaż serca + oddechy ratownicze 30 : 2 jeden ratownik dwóch ratowników

Prowadź resuscytację do: Przejęcia jej przez specjalistyczny zespół ratunkowy Pojawienia się oznak krążenia‏ Wyczerpania sił ratownika

Czy pacjent oddycha - TAK Czy jest przytomny - NIE Ułóż go w pozycji bezpiecznej Zadzwoń 112 lub 999 Ponawiaj ocenę co 1 min. Odwróć na drugi bok po 30 min.

Pozycja bezpieczna 1 ruch

Pozycja bezpieczna 2 ruch

Pozycja bezpieczna 3 ruch

Pozycja bezpieczna -ułożenie docelowe

Według wytycznych ERC 2005 dla BLS / ALS WIEK Niemowlę – poniżej 1 r.ż. Dziecko – 1 r.ż. do okresu pokwitania

Oddech usta - usta

Oddech usta – usta nos

Masaż serca u niemowląt 1/3 dolna część mostka

Masaż serca jedną ręką

Technika masażu klp u niemowląt i dzieci pojedynczy ratownik: dwa palce dwóch ratowników – dwa kciuki plus objęcie klatki piersiowej, sekwencja 30:2, drugi ratownik wykonuje oddechy ratownicze

BLS - odmienności Ciąża pozycja półboczna na lewym boku, wyższe niż normalnie ułożenie rąk podczas PMS, nie ma przeciwwskazań do AED

BLS ograniczony do pośrednigo masażu serca Brak umiejętności i / lub trudności wykonania sztucznego oddychania Sam PMS lepszy od braku BLS Zawsze spróbuj udrożnić drogi oddechowe Jak najszybciej wezwij pomoc specjalistyczną

BLS - odmienności Tonięcie unikamy wchodzenia do wody, wyciąganie z wody w pozycji poziomej, jak najszybciej oddechy ratownicze (przez 1 min), potem sprawdź oddech: jeżeli nie oddycha - w zależności od odległości od brzegu: < 5 min holowania – kontynuować oddechy podczas holowania > 5 min holowania – oddechy kolejna 1 min, potem holowanie bez oddechów

BLS - odmienności Tonięcie nie usuwać wody z dróg oddechowych, po wydobyciu z wody ocena oddechu, tętna (szkoleni) – jeżeli nie oddycha – natychmiast uciskanie klp, masaż w wodzie jest nieefektywny Jeżeli jest AED – dołączyć. Jeżeli pacjent w hipotermii < 30st – max 3 wyładowania, jeżeli temp > 30 st – BLS standardowy jeżeli wymioty – ułożenie na boku, przy przekręczaniu głowa, szyja i tułów w jednej linii

Uraz rdzenia kręgowego? Zachowaj wyjściowe położenie lub w jednej linii głowę, szyję i kl.p. Pomoc drugiego ratownika podczas udrażniania dróg oddechowych Udrożnienie d.o. poprzez wysunięcie żuchwy Minimalne odgięcie głowy, tylko jeśli konieczne

Najczęstsze błędy przy resuscytacji Uginanie łokci Za mocne lub za słabe uciśnięcia Błąd relaksacji Odrywanie rąk od klatki piersiowej Złe ułożenie dłoni na klatce piersiowej Za słabe lub za mocne wdechy Uciskanie z nieprawidłową częstotliwością

Zasady defibrylacji poszkodowanego metodą półautomatyczną i automatyczną

AED

AED zastosuj tak szybko jak to możliwe włącz aparat i podłącz elektrody; gdy jest więcej niż jeden ratownik, RKO powinna być prowadzona do chwili zakończenia tych działań, postępuj zgodnie z poleceniami głosowymi/wizualnymi, AED sam rozpozna czy defibrylacja jest wskazana

Rytm defibrylacyjny

AED jeżeli wyładowanie jest wskazane: upewnij się, że nikt nie dotyka poszkodowanego bezpieczeństwo ! naciśnij przycisk defibrylacji zgodnie z poleceniem (automatyczne AED samoistnie wykonuje wyładowanie), postępuj zgodnie z dalszymi poleceniami głosowymi/wizualnymi. Można stosować powyżej 1 r.ż.

Wstrząs Występuje w momencie dysproporcji między zapotrzebowaniem a zaopatrzeniem w tlen poszczególnych tkanek i narządów, zwykle na skutek ostrej niewydolności krążenia.

Wstrząs Objawy: - silne uczucie osłabienia - lęk, niepokój - bladość skóry - zimne poty - przyspieszony i płytki oddech - przyspieszone, słabo wyczuwalne tętno - utrata przytomności

Wstrząs hipowolemiczny Rodzaj wstrząsu będący wynikiem zbyt małej objętości krwi krążącej w naczyniach, która nie jest w stanie zaspokoić zapotrzebowania tkanek w tlen

Wstrząs hipowolemiczny Postępowanie: - stała kontrola ABC - jeśli to możliwe usunięcie przyczyny wstrząsu - pozycja przeciwwstrząsowa - zapobieganie utraty ciepła - wezwanie ZRM - wsparcie psychiczne - obserwacja do czasu przyjazdu ZRM

Wstrząs kardiogenny Niewydolność pracy serca jako pompy – niewydolność hemodynamiczna

Wstrząs kardiogenny Częste przyczyny: - zawał mięśnia sercowego - zaburzenia rytmu pracy serca - zator tętnicy płucnej Często dotyczy osób już leczonych z powodu chorób serca

- ułożenie w pozycji półsiedzącej - uspokojenie poszkodowanego Wstrząs kardiogenny Postępowanie: - stała kontrola ABC - ułożenie w pozycji półsiedzącej - uspokojenie poszkodowanego - wezwanie ZRM

Wstrząs kardiogenny W tym rodzaju wstrząsu nie zaleca się stosowania pozycji przeciwwstrząsowej (obciążenie serca)‏

Wstrząs anafilaktyczny Wstrząs anafilaktyczny jest ostrą, zagrażającą życiu reakcją alergiczną całego organizmu, występującą nagle po kontakcie z alergenem.

Wstrząs anafilaktyczny Przyczyny: - leki - preparaty krwi - jad owadów (szerszenie)

Wstrząs anafilaktyczny Objawy: - zaczerwienienie skóry, świąd, obrzęk - nudności, wymioty - niepokój - zawroty głowy - duszność związana z obrzękiem krtani i/lub skurczem oskrzeli - szybkie, słabo lub niewyczuwalne tętno - blada, zimna, spocona skóra - niepokój, zdezorientowanie - utrata przytomności

Wstrząs anafilaktyczny Postępowanie: - natychmiastowe przerwanie kontaktu z alergenem, - stała kontrola ABC - ułożenie poszkodowanego w odpowiedniej pozycji (przeciwwstrząsowej, bezpiecznej) zależnie od stanu pacjenta‏ - wezwanie ZRM - w przypadku ukąszenia w okolice gardła – podanie kostek lodu do ssania lub zimny napój do picia - podanie domięśniowo adrenaliny

Inne stany nagłe - drgawki, cukrzyca, zawał mięśnia sercowego, udar mózgowy, zatrucia, podtopienie

OZW OSTRY ZESPÓŁ WIEŃCOWY Zawał mięśnia sercowego - jest martwica pewnego obszaru mięśnia sercowego na wskutek niedotlenienia, które może być spowodowane zamknięciem światła naczynia wieńcowego

ozw

ozw Podstawowe czynniki ryzyka Nadciśnienie tętnicze Cukrzyca Otyłość Palenie tytoniu Podwyższony poziom tłuszczów we krwi

OZW Objawy: ból (różnicowanie)‏ zlewne poty duszność nudności, wymioty lęk, niepokój

ozw Postępowanie Kontrola ABC Wezwanie ZRM Pozycja półsiedząca (leżąca)‏ Maksymalne ograniczenie ruchów Nie podawać doustnie płynów ani pokarmów Rozluźnić ubranie Zapewnić dostęp powietrza Wsparcie psychiczne Monitorowanie do czasu przyjazdu karetki

OZW (plus inne stany zagrożenia życia)‏ Jeżeli stan „stabilny” - obserwuj do czasu przyjazdu ZRM Jeżeli stan chorego ulega pogorszeniu - Reaguj stosownie do sytuacji Jeżeli brak oznak krążenia - RKO Pamiętaj o AED jeżeli dostępne

Udar mózgu Nagłe ogniskowe lub uogólnione zaburzenie czynności mózgu > 24 godziny. Podział - udar niedokrwienny, - udar krwotoczny,

mózg

Unaczynienie mózgu

Udar mózgu Udar niedokrwienny (ok. 80%) – gwałtowne ograniczenie lub zatrzymanie dopływu krwi do mózgu Zakrzep tętniczy Zator Zapalenie naczyń Choroby krwi Zakrzepica żylna „mały rzut”

Udar mózgu Udar krwotoczny (ok. 15%) –przedostanie się krwi poza naczynie mózgowe i w konsekwencji destrukcja tkanki mózgowej w tym rejonie Nadciśnienie tętnicze (pękanie drobnych tętnic mózgowych)‏ Malformacje naczyniowe (tętniak, naczyniak i inne.)‏

Udar mózgu Objawy Opadnięty kącik ust Niedowład, najczęściej połowiczy Zaburzenia czucia Zaburzenia widzenia Zaburzenia mowy Zaburzenia równowagi, zawroty głowy

Udar mózgu Inne objawy Nagły, silny ból głowy Wymioty Zaburzenia świadomości Śpiączka Drgawki Zespół zaniedbywania

Udar mózgu Postępowanie Wezwanie ZRM Odpowiednia pozycja (leżąca, boczna) – ochrona przed zachłyśnięciem Nie podawać doustnie płynów ani pokarmów Wsparcie psychiczne (jeżeli potrzeba)‏ Monitorowanie do czasu przyjazdu karetki

Udar mózgu

Drgawki Choremu grozi niebezpieczeństwo zachłyśnięcia oraz urazu głowy. Postępowanie: - ocena ABC - zabezpieczenie głowy - odsunięcie od chorego niebezpiecznych przedmiotów - pozycja bezpieczna - kontrola parametrów życiowych - jeżeli potrzeba (pierwszy napad drgawek w życiu, miejsce publiczne, przedłużający się atak - wezwanie ZRM

Drgawki Nie wolno hamować drgawek ani wkładać osobie mającej atak niczego do ust !!!

Utrata przytomności Nieprzytomny – oddycha – pozycja bezpieczna Nieprzytomny – nie oddycha - RKO

Omdlenie Krótkotrwała utrata świadomości na skutek chwilowego niedoboru tlenu w mózgu Częste przyczyny: przebywanie w słabo wentylowanych pomieszczeniach zadziałanie silnych negatywnych bodźców np. widok krwi bardzo silny ból hiperwentylacja

Omdlenie Objawy poprzedzające: mroczki przed oczami zimny pot osłabienie blada skóra szum w uszach

Omdlenie Postępowanie zapewnić dostęp świeżego powietrza pozycja leżąca – kończyny dolne uniesione do góry monitorowanie parametrów życiowych jeżeli po kilku minutach brak poprawy – wezwać ZRM

Urazy mechaniczne i obrażenia - złamania, zwichnięcia, skręcenia, krwotoki, obrażenia klatki piersiowej, brzucha, kręgosłupa, głowy i kończyn

Poprawnie przeprowadzić wstępne badanie BTLS 2. Jak w ciągu 2 minut zakwalifikować chorego do kategorii „załaduj i jedź”, jeśli istnieje taka konieczność 3. Jak i kiedy zastosować główne interwencje terapeutyczne

OCENA MIEJSCA ZDARZENIA ZABEZPIECZENIE SIĘ PRZED PŁYNAMI USTROJOWYMI NA MIEJSCU CZY JESTEM BEZPIECZNY? CZY SĄ INNI POSZKODOWANI? CZY POTRZEBNA DODATKOWA POMOC? CZY BĘDZIE KONIECZNY FACHOWY SPRZĘT? JAKI JEST MECHANIZM URAZU? - ogólny - miejscowy - zagraża życiu poszkodowanego OCENA MIEJSCA ZDARZENIA

A B C WSTĘPNA OCENA DROGI ODDECHOWE ODDECH KRĄŻENIE JAKIE OGÓLNE WRANŻENIE SPRAWIA CHORY? STAN ŚWIADOMOŚCI (AVPU/PGBN) Powiedz np. Jestem ratownikiem. Co się stało? A B C DROGI ODDECHOWE ODDECH KRĄŻENIE

A DROGI ODDECHOWE B ODDECH C KRĄŻENIE CZY DROGI ODDECHOWE SĄ DROŻNE? CZY NIE MA W NICH WYDZIELINY? B ODDECH CZY CHORY ODDYCHA? JAKA JEST CZĘSTOTLIWOŚĆ I GŁĘBOKOŚĆ ODDECHÓW? Każdemu choremu z zaburzeniami oddychania, świadomości, objawami wstrząsu oraz z poważnymi obrażeniami ciała należy podać tlen. W przypadku hipowentylacji (liczba oddechów <12/min lub oddech bardzo płytki albo wysiłkowy) należy zlecić wspomaganie oddychania. Hiperwentylację stosuje się jedynie u głęboko nieprzytomnych chorych po urazach głowy, u których stwierdzono objawy wgłobienia. C KRĄŻENIE JAKA JEST CZĘSTOTLIWOŚĆ I JAKOŚĆ TĘTNA NA TĘTNICY PROMIENIOWEJ (jeśli tętno na tętnicy promieniowej jest niewyczuwalne, szukaj go na tętnicy szyjnej)? CZY STWIERDZA SIĘ OZNAKI ZEWNĘTRZNEGO KRWAWIENIA? JAKI JEST KOLOR, WILGOTNOŚĆ I UCIEPLENIE SKÓRY CHOREGO?

DECYZJA odma masywny krwotok CZY JEST SYTUACJA KRYTYCZNA? load and go! CZY ZACHODZI KONIECZNOŚĆ ZASTOSOWANIA INTERWENCJI TERAPEUTYCZNYCH? n.z.k odma masywny krwotok

SZYBKIE BADANIE URAZOWE

GŁOWA I SZYJA KLATKA PIERSIOWA BRZUCH MIEDNICA UDA PODUDZIA KOŃCZYNY GÓRNE PLECY

GŁOWA I SZYJA KLATKA PIERSIOWA Czy są widoczne rany? Jakie jest wypełnienie żył szyjnych? Czy tchawica znajduje się w linii środkowej? Czy stwierdza się tkliwość lub zniekształcenie obrysów szyi? KLATKA PIERSIOWA Czy jest symetryczna? Czy występują ruchy paradoksalne? Czy występują oznaki urazu tępego lub przenikającego? Czy są rany otwarte? Czy stwierdza się patologiczną ruchomość, bolesność, trzeszczenia żeber? Czy szmery oddechowe są słyszalne obustronnie i symetrycznie? Jeśli występuje osłabienie szmerów oddechowych, należy ocenić głos opukowy – czy jest on bębenkowy, czy stłumiony? Czy tony serca są prawidłowe, czy stłumione?

BRZUCH Czy są widoczne rany? Czy jest bolesny? Czy brzuch jest miękki, twardy, o zwiększonym obwodzie? MIEDNICA Czy są widoczne rany, zniekształcenie obrysów? Czy stwierdza się patologiczną ruchomość, bolesność trzeszczenia? UDA I PODUDZIA Czy są widoczne rany, obrzęki, zniekształcenie obrysów? Czy stwierdza się patologiczną ruchomość, bolesność, trzeszczenia? Czy chory może poruszać palcami stóp? KOŃCZYNY GÓRNE Czy chory może poruszać palcami rąk? PLECY (badanie wykonuje się podczas przenoszenia na deskę) Czy są zniekształcenia, stłuczenia, otarcia, rany penetrujące, oparzenia bolesność, rany cięte, obrzęk

DECYZJA CZY TRZEBA WYKONAĆ JAKIEŚ INTERWENCJE? CZY JEST SYTUACJA KRYTYCZNA? load and go! CZY TRZEBA WYKONAĆ JAKIEŚ INTERWENCJE?

PARAMETRY ŻYCIOWE Czy ciśnienie, tętno, częstotliwość oddechów są w normie? STAN ŚWIADOMOŚCI Świadomość ocenia się na tym etapie badania, jeśli stwierdza się zaburzenia świadomości; jeśli nie, badanie wykonuję się podczas badania szczegółowego! Czy źrenice są równe, reagują prawidłowo? Jaki jest stan świadomości w/g skali Glasgow? Czy stwierdza się oznaki wgłobienia (chory nieprzytomny, poszerzenie źrenicy, podwyższenie ciśnienia tętniczego, bradykardia, prężenia)? Czy chory ma identyfikatory medyczne (świadczące o przewlekłych chorobach)?

ŹRENICE

SKALA GLASGOW

WYWIAD (SAMPLE) Uzupełnić teraz jeśli nie został zrobiony wcześniej PARAMETRY ŻYCIOWE Jakie jest ciśnienie tętnicze, tętno i częstotliwość oddechów? BADANIE NEUROLOGICZNE Oceń stan świadomości Oznacz stężenie glukozy we krwi (tylko jeśli u chorego stwierdza się zaburzenia świadomości) Czy źrenice są równe i czy reagują prawidłowo na światło? Czy chory może ruszać palcami rąk i stóp? Czy chory czuje dotyk na palcach rąk i stóp? Jaki jest wynik oceny GCS?

GŁOWA Czy istnieją jakieś zniekształcenia, stłuczenia, otarcia, rany penetrujące, oparzenia, bolesność, rany cięte, obrzęk na twarzy i głowie? Czy widać krwiaki okularowe lub okolicy wyrostka sutkowatego (objaw Buttle’a)? Czy stwierdza się płynotok, krwotok z nosa lub ucha? Czy stwierdza się bladość, sinicę, nadmierną potliwość? DROGI ODDECHOWE Czy są drożne? Jeśli stwierdza się oparzenia twarzy, czy widoczne są ślady oparzenia jamy ustnej lub nosowej? ODDECH Jaka jest częstotliwość i głębokość oddechu chorego?

SZYJA Czy istnieją zniekształcenia, stłuczenia, otarcia, rany penetrujące, oparzenia, bolesność, rany cięte, obrzęk na szyi? Oceń wypełnienie żył szyjnych: prawidłowe, nadmiernie wypełnione lub zapadnięte? Czy tchawica znajduje się w linii środkowej? KRĄŻENIE Jaka jest częstotliwość i wypełnienie tętna? Jaki jest kolor, wilgotność i temperatura skóry (nawrót kapilarny u dzieci)? Czy wszystkie miejsca krwawienia zewnętrznego są prawidłowo zaopatrzone?

KLATKA PIERSIOWA Czy stwierdza się zniekształcenia, stłuczenia, otarcia, rany penetrujące, oparzenia, bolesność, rany cięte, obrzęk? Czy stwierdza się ruchy paradoksalne ścian klatko piersiowej lub otwarte rany? Osłuchaj klatkę piersiową – czy słyszalne są szmery oddechowe i czy są symetryczne Jeśli nie są symetryczne, jaki jest odgłos opukowy po stronie ściszenia? Czy tony serca są prawidłowe, czy stłumione? Jeśli chory jest zaintubowany, czy rurka dotchawicza jest umieszczona prawidłowo?

POSTĘPOWANIE W URAZACH GŁOWY Zabezpiecz kręgosłup szyjny Udrożnij i kontroluj drogi oddechowe Wentyluj około 15 oddechów/min. Zapobiegaj niedotlenieniu Hiperwentyluj tylko pacjenta z zespołem wgłobienia Śpiączka, CTK, oddech, bradykardia

Wstrząśnienie mózgu Objawy: krótkotrwała utrata przytomności - ból i zawroty głowy - nudności, wymioty - luka w pamięci

Wstrząśnienie mózgu Postępowanie: pozycja półleżąca z lekko uniesionym tułowiem / leżąca (inne obrażenia) kontrola parametrów życiowych Wezwanie ZRM zapobieganie zachłyśnięciu

Złamanie podstawy czaszki Objawy: wyciek krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego z nosa, ucha krwiaki okołooczodołowe ból głowy możliwe nagłe pogorszenie słuchu

Złamanie podstawy czaszki Postępowanie: kontrola podstawowych czynności życiowych nie tamować wyciekającej krwi unieruchomienie odcinka szyjnego kręgosłupa wezwanie ZRM

POSTĘPOWANIE Zanotuj wyniki obserwacji Utrzymuj odpowiednie krążenie Neurologiczne, GCS i źrenice Parametry życiowe Utrzymuj odpowiednie krążenie CTK skurczowe 110-120 Bezustannie obserwuj i notuj obserwacje Szybki transport

NIEBEZPIECZEŃSTWA I PROBLEMY Spodziewaj się urazu kręgosłupa szyjnego Zabezpiecz drogi oddechowe -zapobiegaj aspiracji Zapobiegaj niedotlenieniu Zapobiegaj wstrząsowi Płyny i.v. i spodnie p/wstrząsowe są OK

NIEBEZPIECZEŃSTWA I PROBLEMY Bądź przygotowany na wystąpienie drgaweki Szybko pogarszający się stan wymaga szybkiego leczenia w szpitalu Szukaj innych możliwych przyczyn zaburzeń stanu świadomości Hipoglikemia Alkohol Środki odurzające

PODSUMOWANIE Wykonaj badanie BTLS Zabezpiecz kręgosłup szyjny, drogi oddechowe i krążenie Często kontroluj parametry życiowe, źrenice, stan neurologiczny i GCS Szybki transport

URAZY KRĘGOSŁUPA

ZAGADNIENIA Anatomia i fizjologia kręgosłupa Przegląd urazów kręgosłupa Ocena stanu pacjenta Postępowanie w urazach kręgosłupa Problemy specyficzne dla urazów kręgosłupa

ANATOMIA KRĘGOSŁUPA I RDZENIA KRĘGOWEGO

ANATOMIA KRĘGOSŁUPA Wyrostek kolczysty Wyrostek poprzeczny Krąg Rdzeń kręgowy Krąg

KINETYKA TĘPEGO URAZU KRĘGOSŁUPA Nadmierne odgięcie Nadmierne przygięcie Kompresja Rotacja Rozciągnięcie Rozerwanie KINETYKA TĘPEGO URAZU KRĘGOSŁUPA

URAZ RDZENIA KRĘGOWEGO Pierwotny uraz rdzenia Uszkodzenie jest natychmiastowe i nieodwracalne Rdzeń zostaje przecięty, rozerwany, zgnieciony lub traci dopływ krwi Wtórny uraz rdzenia Uraz rdzenia rozwija się później z powodu: Niedotlenienia, obrzęku, niedociśnienia tętniczego, ucisku od obrzęku lub krwawienia dookoła rdzenia Prawidłowe postępowanie z poszkodowanym powinno zminimalizować uraz wtórny

OBJAWY URAZU RDZENIA KRĘGOWEGO Ból Miejscowo skurcz mięśni Niedowład lub paraliż Zaburzenia czucia

POSTĘPOWANIE PRZY PODEJRZENIU URAZU KRĘGOSŁUPA Wstępne badanie urazowe Zanotuj, na co się uskarża pacjent Zanotuj objawy uszkodzeń kręgosłupa z szybkiego badania urazowego Zawsze zakładaj obecność urazu kręgosłupa u poszkodowanego nieprzytomnego

OCENA OBJAWÓW NEUROLOGICZNYCH BADANIE SZCZEGÓŁOWE Pacjenci przytomni Czucie — dotknij palców rąk i nóg Motoryka — poproś pacjenta o poruszanie palcami Pacjenci nieprzytomni Mogą lokalizować ból przy uszczypnięciu palców rąk lub nóg Zanotuj i powtarzaj co 5 min.

Masz wątpliwości - unieruchom Masz wątpliwości - unieruchom

KONTROLA DRÓG ODDECHOWYCH A UNIERUCHOMIENIE KRĘGOSŁUPA Ustabilizuj w pozycji neutralnej Udrożnij i zabezpiecz drogi oddechowe - w razie potrzeby Załóż kołnierz szyjny Stabilizuj głowę dopóki pacjent nie jest w pełni unieruchomiony we właściwy sposób Jedna osoba zawsze musi być odpowiedzialna za drogi oddechowe W razie konieczności intubacji: stabilizacja ręczna w osi podczas procedury

NIEPRZYTOMNI PACJENCI URAZOWI W 15-20% PRZYPADKÓW MAJĄ URAZ KRĘGOSŁUPA

SYTUACJE NIETYPOWE Ratownictwo w ograniczonych przestrzeniach Ratownictwo wodne Pacjenci stojący i leżący na brzuchu Pacjenci pediatryczni Pacjenci w podeszłym wieku Pacjenci z dużą nadwagą

SYTUACJE NIETYPOWE Pacjenci w kaskach ochronnych Pacjenci z ranami szyi Pacjenci w stanie zagrożenia życia Szybkie wydobycie Pacjenci zdezorientowani, pobudzeni

KASKI Pacjenci w kaskach i naramiennikach (futbol amerykański) Usuwa się tylko część twarzową kasku Kaski motocyklowe Zazwyczaj powodują przygięcie szyi Konieczność usunięcia kasku dla udrożnienia dróg oddechowych Zdejmij kask przed umieszczeniem pacjenta na desce ortopedycznej

PODSUMOWANIE Ocena miejsca wypadku pod kątem diagnozy urazu kręgosłupa Manualne zabezpieczenie kręgosłupa szyjnego Badanie urazowe BTLS ABC Wywiad ukierunkowany na okoliczności urazu Zbadaj kark i plecy poszkodowanego Wskazane unieruchomienie kręgosłupa? Decyzje dotyczące transportu Krytyczne interwencje

URAZY KLATKI PIERSIOWEJ

ANATOMIA

OCENA PACJENTA: STANY ZAGRAŻAJĄCE ŻYCIU Niedrożność dróg oddechowych Otwarta odma opłucnej Odma prężna Masywny krwiak opłucnej Wiotka klatka piersiowa Tamponada osierdzia

STANY ZAGRAŻAJĄCE ŻYCIU KTÓRE SĄ NIEROZPOZNAWANE NA MIEJSCU ZDARZENIA Stłuczenie płuc Stłuczenie mięśnia sercowego Rozerwanie drzewa oskrzelowego Uraz przełyku Rozerwanie przepony Traumatyczne rozerwanie aorty

OTWARTA ODMA OPŁUCNEJ

ZAOPATRYWANIE OTWARTEJ ODMY Możesz użyć nieprzepuszczalnego materiału przyklejonego z trzech stron

ODMA PRĘŻNA (ZASTAWKOWA)

POSTĘPOWANIE W ODMIE PRĘŻNEJ Zapewnij drożność dróg oddechowych 100% tlen Odbarczenie odmy - jeśli wskazane Ładuj i jedź Dostęp i.v. podczas transportu Powiadom Izbę Przyjęć

WSKAZANIA DO ODBARCZENIA ODMY PRĘŻNEJ Odma prężna powodująca dekompensacje krążenia (należy stwierdzić co najmniej 2 z poniższych): Niewydolność oddechowa i sinica Utrata tętna na obwodzie (późny wstrząs) Pogarszający się stan świadomości

POSTĘPOWANIE W MASYWNYM KRWIAKU OPŁUCNEJ Zapewnij drożność dróg oddechowych 100% tlen Ładuj i jedź Dostęp IV podczas transportu Powiadom Izbę Przyjęć Obserwuj, czy nie rozwija się odma prężna

WIOTKA KLATKA PIERSIOWA

POSTĘPOWANIE W WIOTKIEJ KLATCE PIERSIOWEJ Zapewnij drożność dróg oddechowych 100% tlen Rozważ konieczność intubacji Ładuj i jedź Ustabilizuj wyłamane żebra Dostęp i.v. podczas transportu Monitoruj akcję serca Powiadom Izbę Przyjęć

POSTĘPOWANIE PRZY WBITYCH PRZEDMIOTACH Zapewnij drożność dróg oddechowych 100% tlen Ustabilizuj przedmiot Nie usuwaj! Ładuj i jedź Dostęp IV podczas transportu Obserwuj, czy nie rozwija się odma prężna lub krwiak opłucnowypłucnej

INNE URAZY KLATKI PIERSIOWEJ Traumatyczne rozerwanie aorty Spodziewane przy urazach z dużą prędkością Zazwyczaj śmierć na miejscu wypadku Stłuczenie mięśnia sercowego Objawy podobne do tamponady osierdzia Tępy uraz przedniej ściany klatki piersiowej Monitoruj akcję serca Urazy przełyku

INNE URAZY KLATKI PIERSIOWEJ Rozerwanie przepony Trudne do rozpoznania nawet w szpitalu Niekiedy mogą być słyszalne odgłosy perystaltyki w klatce piersiowej Stłuczenie płuc Często spotykany uraz klatki piersiowej Tępy uraz klatki piersiowej Duszność i sinica

PODSUMOWANIE Poprawne przeprowadzenie wstępnego BTLS pozwala na wykrycie większości urazów klatki Często sytuacja „Ładuj i jedź” Zapewnienie prawidłowego oddychania jest zawsze priorytetem Podaj 100% tlen Często powtarzane badanie dalsze

URAZY BRZUCHA

ZAGADNIENIA Anatomia Rodzaje urazów Ocena pacjenta z urazem brzucha Tępe Penetrujące Ocena pacjenta z urazem brzucha Postępowanie w urazie brzucha

ANATOMIA Trzy części Część podprzeponowa Część właściwa Przestrzeń zaotrzewnowa Krwawienie do tej przestrzeni nie powoduje napięcia powłok brzusznych

ANATOMIA Część podprzeponowa Brzuch właściwy

TĘPE URAZY BRZUCHA Śmiertelność 10-30% Współistnieją z urazami innych układów Krwawienia wewnętrzne mogą być bardzo obfite Tkliwość może nie występować podczas wczesnego badania Wczesne wystąpienie objawów sugeruje poważny uraz Obserwuj poszkodowanego w kierunku rozwijającego się wstrząsu

URAZY TĘPE POWODUJĄ Pęknięcie narządów miąższowych Krwotok Pęknięcie narządów jamistych Duże ryzyko zapalenia otrzewnej Uszkodzenie więzadeł narządów, naczyń krwionośnych i przyczepów krezki Złamania dolnych żeber wiążą się z dużym ryzykiem urazu wątroby lub śledziony

RANY PENETRUJĄCE Rany postrzałowe Rany kłute Wysoka śmiertelność (do 15%), w wyniku rozległych uszkodzeń tkanek wewnętrznych Rany kłute Śmiertelność 1-2% Wszystkie rany penetrujące brzucha powinny być zaopatrywane w szpitalu

RANY PENETRUJĄCE Przyczyny zgonów Wstrząs hipowolemiczny Urazy trzewi Posocznica i/lub zapalenie otrzewnej są późnymi przyczynami śmierci Tor penetracji przedmiotu może nie być widoczny przez ranę Rany kłute klatki piersiowej mogą penetrować do brzucha i odwrotnie Rany kłute pośladków w 50% przypadków powodują urazy wewnętrzne jamy brzusznej

OCENA MIEJSCA ZDARZENIA Niezwykle ważna Dowiedz się jaki jest Rodzaj urazu Kanał przebiegu rany Energia kinetyczna urazu Weź pod uwagę rodzaj broni/przedmiotu Odległość Użytą siłę OCENA MIEJSCA ZDARZENIA

OCENA PACJENTA WSTĘPNE BADANIE URAZOWE Ocena wstępna ABC Szybkie badanie urazowe Głowa, szyja, klatka piersiowa Brzuch Szukaj ran, otarć, stłuczeń Oceń obronę mięśniową, bolesność, wzdęcie

OCENA PACJENTA WSTĘPNE BADANIE URAZOWE Objawy urazu wewnętrznego zwykle rozwijają się późno Po przybyciu do szpitala Ból brzucha lub obrona mięśniowa występujące na miejscu zdarzenia sugerują poważny uraz Poszkodowani zagrożeni są rozwojem wstrząsu Rany penetrujące nadbrzusza mogą powodować urazy klatki piersiowej

POSTĘPOWANIE Postępuj adekwatnie do problemów rozpoznanych we wstępnym badaniu urazowym 100% tlen Przy obronie mięśniowej powłok brzusznych - „ładuj i jedź” Zaopatrz zranienia Załóż dwa duże dojścia i.v. podczas drogi przetaczaj 0,9% NaCl lub mleczan Ringera aby utrzymać CTK skurczowe 90-100

PODSUMOWANIE Druga z głównych przyczyn śmierci z powodu urazów, którym można zapobiec Większość zgonów jest spowodowana opóźnieniem udzielenia kwalifikowanej opieki Zwróć szczególną uwagę na mechanizm urazu Bądź podejrzliwy Ból brzucha = zagrożenie wstrząsem Rany penetrujące brzucha lub jego tkliwość oznaczają „ładuj i jedź”

URAZY KOŃCZYN

ZAGADNIENIA Stany zagrażające życiu a urazy kończyn Rodzaje urazów kończyn Ocena i postępowanie Ogólne Ocena utraty krwi Unieruchamianie Specyficzne urazy

PRIORYTETY W ZŁAMANIACH Złamania kończyn rzadko zagrażają życiu Wykonaj wstępne badanie urazowe, aby znaleźć urazy zagrażające życiu Nie pozwól, by poważne, lecz nie zagrażające życiu złamanie zbytnio skupiło twoją uwagę Obserwuj złamanie kończyny w kierunku poważnych krwawień

RODZAJE ZŁAMAŃ Otwarte Zamknięte Złamania mogą Odłam kości wystaje z rany Duże ryzyko infekcji Zamknięte Nie przerwana ciągłość skóry Złamania mogą Uszkodzić przylegające nerwy i naczynia Wywołać poważne krwawienie Krwawienie może być wewnętrzne

ZWICHNIĘCIA Deformacja stawu może być spowodowane złamaniem lub zwichnięciem Może spowodować upośledzenie funkcji nerwowo-naczyniowych kończyny Zawsze oceń Czucie obwodowe Obwodowe funkcje motoryczne Tętno na obwodzie i kolor skóry

RANY OTWARTE Zatrzymaj krwotok przez bezpośredni ucisk Sprawdź Opaska uciskowa rzadko jest konieczna Sprawdź Tętno Motorykę Czucie COURTESY ROY ALSON M.D.

WBITE CIAŁO OBCE Stabilizuj w zastanej pozycji Wyjątki Usunięcie może spowodować krwotok nie do opanowania Wyjątki Przedmiot w policzku Brak możliwości opanowania krwawienia przy pozostawionym przedmiocie

BADANIE Ocena miejsca zdarzenia Znajdź przyczynę aby postępować przyczynowo Wstępne badanie urazowe Złamanie miednicy lub dwóch kości udowych to sytuacja “ładuj i jedź” Zatamuj poważne krwawienia Wywiad może pomóc w zdiagnozowani u innych urazów

UTRATA KRWI W ZŁAMANIACH Miednica – 2500ml w każdym złamanym miejscu Może uszkodzić główne naczynia tworząc poważne krwotoki wewnętrzne Udo - 1500ml Złamania wieloodłamowe mogą wywołać krwawienie zagrażające życiu Krwotok może być wewnętrzny

BADANIE SZCZEGÓLOWE KONTROLUJ POD KĄTEM Oparzeń Bolesności Skaleczeń Obrzęku Deformacji Stłuczeń Otarć Penetracji OCEŃ RÓWNIEŻ TĘTNO, CZUCIE I MOTORYKĘ

POSTĘPOWANIE UNIERUCHAMIANIE - Obniża ból Zapobiega dalszym urazom Zmniejsza utratę krwi COURTESY DAVID EFFRON, M.D.

OGÓLNE ZASADY UNIERUCHAMIANIA Zranione miejsce powinno być widoczne Oceń i zanotuj tętno, czucie i motorykę przed i po unieruchomieniu Można zastosować lekki wyciąg złamanej kończyny Rany opatrz jałowo Unieś złamaną kończynę Unieruchom staw powyżej i poniżej miejsca urazu

OGÓLNE ZASADY UNIERUCHAMIANIA Nie wprowadzaj wystającego odłamu kostnego pod skórę Unieruchamianie możesz wykonać w drodze do szpitala W razie wątpliwości, unieruchom Nigdy nie opóźniaj transportu pacjenta w stanie krytycznym by unieruchamiać złamania

POSTĘPOWANIE PACJENCI “ŁADUJ I JEDŹ” Unieruchomienie kręgosłupa Długa deska ortopedyczna Kołnierz ortopedyczny Stabilizatory boczne głowy Odłóż unieruchamianie lżejszych złamań na czas transportu Deska ortopedyczna unieruchamia całego człowieka

POSTĘPOWANIE W SPECYFICZNYCH URAZACH ZŁAMANIA OBOJCZYKA Częsty uraz Załóż temblak i przybandażuj

URAZY RAMIENIA Zwichnięcie stawu barkowego Załóż temblak i przybandażuj Zwichnięcie ramienia Pod temblak podłóż poduszkę i przybandażuj Złamania

URAZY ŁOKCIA Złamanie lub zwichnięcie może wywołać uraz neuronaczyniowy Unieruchom w zastanej pozycji Transport do szpitala

URAZY PRZEDRAMIENIA I NADGARSTKA Sztywne unieruchomienie Ułóż dłoń w funkcjonalnej pozycji Szyna powietrzna Może utrudniać ocenę krążenia Poduszka

ZŁAMANE SZYJKI KOŚCI UDOWEJ Częste u starszych osób Niekiedy może utrzymać ciężar ciała Zdolność do chodzenia nie wyklucza złamania Noga jest często zrotowana zewnętrznie Ból może występować w kolanie Unieruchom do zdrowej nogi Użyj materaca próżniowego jeśli posiadasz

ZWICHNIĘCIE STAWU BIODROWEGO Nagły stan ortopedyczny Najczęściej zwichnięcie tylne Kolano zgięte, noga skrócona i zrotowana wewnętrznie Ostry ból przy próbie wyprostowania COURTESY ROY ALSON, M.D.

POSTĘPOWANIE W ZWICHNIĘCIU BIODROWEGO Unieruchom w wygodnym ułożeniu Sprawdź i zanotuj tętno na obwodzie, czucie i motorykę Transport do szpitala Szukaj urazów towarzyszących kolana

ZŁAMANIE UDA Spowodowany zadziałaniem dużej siły Duże ryzyko wystąpienia wstrząsu Możesz użyć szyny wyciągowej Szyna próżniowa lub pneumatyczna może być dobrym sposobem unieruchomienia COURTESY OF ROY ALSON M.D.

ZŁAMANIE LUB ZWICHNIĘCIE KOLANA Nagły stan ortopedyczny Często powoduje urazy naczyniowe Często występuje połączenie zwichnięcia z amputacją nogi

ZWICHNIĘCIE KOLANA POSTĘPOWANIE Poważne zwichnięcie z utratą tętna na obwodzie Zastosuj lekki wyciąg w linii nogi Jeżeli lekki wyciąg nie przywraca tętna Unieruchom w pozycji zastanej Transport do szpitala

ZŁAMANIE PODUDZIA Często złamania otwarte Możliwe obfite krwawienie Zaopatrz zranienia Zależnie od miejsca złamania Pod kolanem - sztywne unieruchomienie Niżej - Szyna powietrzna lub poduszka COURTESY OF ROY ALSON M.D.

URAZY STOPY LUB DŁONI Najczęściej w zakładach produkcyjnych Często kończy się inwalidztwem Rzadko zagrażające życiu Stopę unieruchom przy pomocy poduszki Dłoń unieruchom w pozycji neutralnej

PODSUMOWANIE Oceń mechanizm urazu Pamiętaj o priorytetach ABC w pierwszej kolejności Bądź przygotowany na wystąpienie wstrząsu Oceń i zanotuj tętno, czucie i motorykę

Pacjenci w stanie ciężkim Nie trać czasu na drobne unieruchamiania Unieruchom kręgosłup Pozostałe unieruchomienia zakładaj w czasie transportu Unieruchom staw powyżej i poniżej urazu Masz wątpliwości-unieruchom

URAZY U DZIECI

ZAGANIENIA Komunikacja z dziećmi i rodzicami Sprzęt potrzebny do pomocy dzieciom Ocena i leczenia Zapobieganie urazom

PODEJŚCIE DO PACJENTA PEDIATRYCZNEGO Bądź nastawiony pozytywnie i ostrożnie dobieraj słowa Wyjaśnij co robisz i dlaczego - Szczególnie opatrując dziecko Używaj sprzętu odpowiedniego dla dzieci Zawsze rób to, co jest najlepsze dla pacjenta

RODZICE Weź pod uwagę rodziców, kiedy leczysz dziecko Rozmawiaj z rodzicami i dzieckiem Bądź pewny swoich decyzji i postępuj profesjonalnie Również w zachowaniu i ubiorze Spróbuj zaangażować rodziców do opieki nad dzieckiem Postaraj się nie oddzielać dziecka od członków rodziny

OCENA Taka sama jak dla innych pacjentów urazowych Ocena miejsca zdarzenia Wstępne badanie urazowe Zabiegi ratujące życie i podjęcie decyzji o transporcie Badanie szczegółowe Dalsze badanie

OCENA MIEJSCA ZDARZENIA Upadki najczęściej mają wspólny mechanizm “uraz głowy” Wypadki komunikacyjne często powodują urazy wewnętrzne Podejrzewaj krzywdzenie dziecka jeśli: Historia nie odpowiada urazowi Długi czas pomiędzy urazem a wezwaniem Relacje ulegają zmianom

PRAWIDŁOWA CZĘSTOŚĆ ODECHU Noworodki 30-50 Niemowlaki 30-40 Dzieci starsze 20-30 Oddech >40/min sugeruje niewydolność oddechową (poza noworodkami)

PRAWIDŁOWA CZĘSTOŚĆ PRACY SERCA Noworodki 120-160 6 mc. - 1 roku 120-140 2 - 4 lat 100-110 5 - 8 lat 90-100 > 8 lat 80-100 Słaby, szybki puls z częstością >130 sugeruje wstrząs u wszystkich dzieci, poza noworodkami PRAWIDŁOWA CZĘSTOŚĆ PRACY SERCA

Pozycja neutralna - zwinięty ręcznik pod barkami Luksacja żuchwy Uzyskanie drożności przez usta Rurki nosowo gardłowe są za małe dla dzieci Gruszka do odsysania Noworodki oddychają przez nos Pediatryczny worek samorozprężalny Nie stosować bez zastawek ciśnieniowych Właściwa rozmiarem maska

OCENA KRĄŻENIA Poziom świadomości Akcja serca Ciśnienie krwi >130 sugeruje wstrząs u wszystkich dzieci z wyłączeniem noworodków Ciśnienie krwi < 80 sugeruje wstrząs u wszystkich z wyłączeniem noworodków Kolor skóry i jej wygląd

POSTĘPOWANIE WE WSTRZĄSIE Utrzymanie drożności dróg oddechowych, wraz ze stabilizacją kręgosłupa szyjnego Tlen - duży przepływ Zatamowanie krwotoków Szybki transport

URAZY KLATKI PIERSIOWEJ Złamania żeber i wiotka klatka piersiowa Odma opłucnowa i stłuczenie płuca występują wspólnie Objawy niewydolności oddechowej Tachypnöe (częstość >40) Chrząkanie Zaciąganie skrzydełek nosa Zaciąganie przestrzeni międzyżebrowych

URAZY KRĘGOSŁUPA Rzadko występują przed okresem młodzieńczym, ale katastrofalne w skutkach jeżeli do nich dojdzie Takie same zasady unieruchamiania, jak dla dorosłych Używaj podkładek pod barki, aby utrzymać szyję w pozycji neutralnej Kołnierz ortopedyczny nie jest konieczny jeśli głowa jest prawidłowo unieruchomiona

FOTELIKI SAMOCHODOWE Dziecko bez widocznych obrażeń, może być unieruchamiane i transportowane w foteliku Dziecko z obrażeniami powinno być z niego wyciągnięte, ustabilizowane i transportowane na desce ortopedycznej

Urazy chemiczne, termiczne, elektryczne i obrażenia, zagrożenia środowiskowe, akty terroru

Oparzenia Oparzenia są uszkodzeniami skóry i leżących pod nią tkanek poprzez działanie wysokiej temperatury, środka chemicznego lub prądu elektrycznego Oparzenia większych powierzchni ciała mają wpływ na cały organizm. Rozmiar uszkodzenia zależy od temperatury działającego czynnika, jego rodzaju i czasu działania.

POWIERZCHNIA OPARZENIA ( % powierzchni ciała, zasada 9 ) GŁOWA CAŁA TO: 18 % niemowlę 16 % dziecko 9 % dorosły Powierzchnia dłoni odpowiada w przybliżeniu oparzeniu 1% powierzchni ciała

Oparzenia termiczne Rozróżniamy 3 stopnie oparzenia: I – uszkodzeniu ulega tylko powierzchowna warstwa skóry (występuje zaczerwienienie i ból)‏ II – następuje uszkodzenie głębszych warstw tkanek (występuje rumień skóry, ból, obumarcie powierzchniowej warstwy skóry, tworzą się pęcherze pod naskórkiem)‏ III – zniszczeniu ulegają głębokie tkanki skóry (występują obumarłe tkanki (strup), które są śnieżnobiałe, bywają czasem brunatno-czarne, brak reakcji bólowej)

OPARZENIE I STOPNIA

OPARZENIE II STOPNIA

OPARZENIE III STOPNIA

Oparzenia Postępowanie: - usunięcie źródła oparzenia (profilaktyka !) - usunięcie odzieży (nie na siłę, jeżeli część garderoby przywarła do oparzonej powierzchni ciała – nie zdejmuj) - usunięcie odzieży, biżuterii (delikatnie, jeżeli możliwe)‏ - unikanie łączenia oparzonych palców ręki - schładzanie wodą miejsca oparzenia aż do ustąpienia bólu – 10 do 40 minut - założenie jałowego opatrunku - kontrola podstawowych czynności życiowych - wezwanie ZRM jeżeli potrzeba

Oparzenia WSKAZANIA DO HOSPITALIZACJI Oparzenia powyżej 10% powierzchni ciała Oparzenia twarzy, oczu lub uszu Oparzenia rąk lub stóp Oparzenia krocza Oparzenia prądem elektrycznym Oparzenia chemiczne Oparzenia dróg oddechowych Oparzenia przewodu pokarmowego Oparzenia u dzieci młodszych niż 1 rok Oparzenia u osób starszych niż 65 lat

EKSPOZYCJA NA WYSOKĄ TEMPERATURĘ Nie Zaczerwieniona skóra, wysoka temperatura ciała, zaburzenia świadomości ? Tak Przegrzanie Udar cieplny Wezwij natychmiastową pomoc medyczną Przenieść poszkodowanego w chłodne miejsce. Staraj się obniżyć jego temperaturę: usuń nadmiar odzieży, polewaj wodą, użyj wentylatora. Ułóż wygodnie i unieś nogi, podaj chłodne płyny do picia. Przenieś w chłodne miejsce, usuń nadmiar odzieży. Nie Tak Znaczna wilgotność (>75%) ? Owiń wilgotnym prześcieradłem i polewaj wodą Przykładaj lód (szyja, pachy, pachwiny). Wezwij pomoc medyczną. Przerwij chłodzenie po poprawie stanu świadomości.

OPARZENIA CHEMICZNE Substancja sucha ? Nie Tak Substancja żrąca (kwasowa, zasadowa, organiczna) ? Tak Oczyścić przed spłukaniem wodą Natychmiast spłukać wodą przez 20 min. Spłukać wodą przez 20 min. Zdjąć odzież i biżuterię. Zdjąć odzież i biżuterię. Nie próbować neutralizować. Nie próbować neutralizować. Wezwać pomoc medyczną.

Porażenie prądem elektrycznym Pamiętaj, aby ratując porażonego samemu nie zostać porażonym !!!

Ważne ! Nie dotykać poszkodowanego przed odłączeniem źródła prądu Prąd o wysokim napięciu może przechodzić po podłożu (prąd krokowy) w promieniu kilku metrów Pod linią wysokiego napięcia może powstać łuk elektryczny

Porażenie prądem elektrycznym Postępowanie: - bezpieczeństwo własne - odciąć źródło prądu - kontrola ABC - wezwać pogotowie ratunkowe i energetyczne - ocena oparzeń, zaopatrzenie ran - uspokojenie chorego Poszkodowany porażony prądem nie powinien wstawać i chodzić do czasu zbadania przez lekarza

Odmrożenia Uraz tkankowy spowodowany oddziaływaniem niskiej temperatury na powierzchnię ciała, w wyniku którego temperatura tkanek <0 st Na odmrożenia narażone są wystające części ciała, a sprzyja temu niska t emperatura lekkie i obcisłe ubranie oraz wilgoć

Odmrożenia stopnie odmrożenia: I - zaczerwienienie, obrzęk, silna bolesność skóry II - pęcherze na sino przekrwionej skórze III - tkanki na różnej przestrzeni ulegają obumarciu, głębokie krwiste pęcherze, barwa niebiesko czarna IV - całkowite zamarznięcie tkanek

Terroryzm Uderzać tam i wtedy gdy najmniej tego oczekują, w sposób, który stanowić będzie zaskoczenie. Znajomość „słabych punktów” stanowi element planowania zamachów. Celem terrorystów jest rozgłos i wynikający z niego zbiorowy strach.

Ugrupowania islamistyczne Cechy terroryzmu- Ugrupowania islamistyczne Akty terroru dokonywane bez uprzedzenia Celem jest „przypadkowy tłum”-efekt identyfikacji Wykorzystanie zsynchronizowanych ataków Brak możliwości rozwiązania „negocjacyjnego”-scenariusz zamknięty Mnogość ofiar, okrucieństwo i bezwzględność Terroryzm samobójczy

Z wykorzystaniem środków konwencjonalnych Materiałów wybuchowych Broni palnej Środków transportu innych Z wykorzystaniem środków niekonwencjonalnych Chemicznych Biologicznych Materiałów rozszczepialnych

Zamachy terrorystyczne na świecie W ostatnim dziesięcioleciu 90% ofiar zamachów zginęło na skutek wybuchów W okresie Intifady (od 15.09.2001) 5% z ponad 1600 zamachów dokonanych w Izraelu to ataki samobójcze W zamachach samobójczych śmierć poniosło 95% ofiar terroru w Izraelu

Skutki wybuchów-zabici % obiekty zamkn.

Skutki wybuchów-ciężko ranni ISS>16 % Obiekty zamkn.

Skutki zamachów-ofiary % 66% 21% 13%

Skutki psychologiczne c.d. Faza ostra Strach Panika Dezorientacja Niska przyswajalność komunikatów i poleceń

Taktyka działań ratowniczych - zdarzenie masowe, mnogie, pojedyncze, segregacja wstępna, karta udzielonej pomocy, logistyka

Panika Reakcja zbiorowa i indukowana, cechuje ją: Chęć ucieczki Lęk Poczucie nierealności sytuacji Utrata poczucia czasu Utrata wyczucia przestrzennego

Skutki medyczne Zdarzenia masowe Zdarzenia, w których liczba ofiar oraz rodzaj doznanych przez nie obrażeń, nie pozwalają na zapewnienie opieki zgodnej z przyjętym powszechnie standardem, przez jednostki ratownicze i placówki medyczne zabezpieczające rejon zdarzenia.

Zdarzenia masowe c.d. Prowadzenie działań ratowniczych, ewakuacyjnych i medycznych w zdarzeniu masowym wymaga ustalenia kolejności postępowania z poszkodowanymi czyli ich SEGREGACJI. Konieczne jest także ustalenie priorytetów działań medycznych. Celem jest uratowanie największej liczby osób, które rokują szansę przeżycia.

Ewakuacja ze strefy zagrożenia

Działania ratownicze W prowadzeniu działań ratowniczych po aktach terroru należy uwzględniać ryzyko wystąpienia ataków wtórnych. Działania muszą zostać poprzedzone właściwym rozpoznaniem terenu pod kątem ryzyka

Działania ratownicze Możliwość opóźnienia informacji o charakterze zdarzenia Brak pełnego rozpoznania zagrożeń (biol-chem-nukl) Przeciążenie systemu łączności

Etapy działań ratowniczych Etap I Segregacja poszkodowanych Procedury ratujące życie Ewakuacja (zgodnie z priorytetami) Dyslokacja poszkodowanych Opieka nad lżej rannymi Pomoc psychologiczna Etap II Identyfikacja i przechowanie zabitych i zmarłych Organizacja centrum informacji o ofiarach Wsparcie dla rodzin ofiar

Działania ratownicze-problemy Bagatelizowanie zagrożeń wtórnych Problem „decyzyjności” Brak segregacji i przepływu informacji o poszkodowanych Paraliż informacyjny (efekt wieży Babel) Brak jednolitości procedur postępowania Łatwość przemieszczania incydentu i jego skutków

Udzielanie kwalifikowanej pierwszej pomocy w sytuacjach symulowanych

Psychologiczne aspekty wsparcia poszkodowanych prowadzące: mgr Elżbieta Sideris mgr Bożena Paczuska-Jałowińska

Wydarzenia traumatyczne - definicja Zdarzenie traumatyczne to sytuacja w której narażone jest życie lub zdrowie człowieka. To sytuacja nagła, wstrząsająca, szokująca wywierająca negatywny wpływ na psychikę. To również wiadomość o nagłej i nienaturalnej śmierci bliskich nam osób lub źle rokująca diagnoza medyczna w stosunku do nas lub osób nam bliskich.

Rodzaje zdarzeń traumatycznych katastrofy naturalne (m.in. powodzie , huragany, trzęsienia ziemi ) katastrofy spowodowane przez człowieka (m.in. wypadki drogowe, kolejowe, lotnicze katastrofa przemysłowa, wypadki zbiorowe w miejscu pracy, ciężki śmiertelny wypadek w miejscu pracy)

Rodzaje zdarzeń traumatycznych przemoc : strukturalnie zorganizowaną przyjmująca formę wojny i torturowania więźniów. kryminalna: fizyczna, nadużycia seksualne, gwałty, napady, rozboje w tym przemoc w rodzinie) polityczna , związaną z próbami unieszkodliwienia lub zastraszenia przeciwnika( uprowadzenia, zabójstwa)

Kryzys psychologiczny

Kryzys psychologiczny jest: odczuwaniem lub doświadczaniem wydarzenia bądź sytuacji jako trudności nie do zniesienia, wyczerpującej indywidualne zasoby oraz naruszającej mechanizmy radzenia sobie z trudnościami.

Sytuacja kryzysowa swoim zasięgiem dotyka: osoby poszkodowane rodziny poszkodowanych ratowników społeczność lokalną pracowników administracji, instytucji lokalnych i organizacji decydentów

Psychologiczne warunki pracy osób ratujących życie odpowiedzialność za zdrowie i życie poszkodowanego; kontakt z ludzkim cierpieniem i bólem; presja czasu; konieczność dokonywania trudnych wyborów; połączenie sprzecznych ról i wymagań; Każdy wypadek bądź katastrofa przemysłowa jest następstwem zbioru różnych przyczyn i niesprzyjających czynników. Skutki jej uzależnione są od rodzaju, zakresu i charakteru konkretnych okoliczności.

Psychologiczne warunki pracy osób ratujących życie zmaganie się z oporem i pretensjami; zainteresowanie mediów; reakcje gapiów; radzenie sobie z emocjami poszkodowanych; radzenie sobie z własnymi emocjami

Skutki stresu traumatycznego W wyniku traumatycznych zdarzeń w psychice człowieka pozostaje niekorzystny ślad nazywany urazem psychicznym lub traumą.

Interwencje po zdarzeniu traumatycznym odreagowanie defusing rekonstrukcja- debriefing poradnictwo po zdarzeniu traumatycznym psychoterapia

Reasumując niezbędne jest jak najszybsze udzielanie wsparcia psychicznego osobom poszkodowanym, świadkom, ocalałym i pracownikom służb ratowniczych uczestniczącym w traumatycznym wydarzeniu; każdy dorosły powinien posiadać niezbędną wiedzę i umiejętności niesienia pomocy i wsparcia;