Profilaktyka zakażeń wirusowych krwiopochodnych Ewa Małolepsza

Przyczyną lęku jest ignorancja Seneka

Gdy rozum śpi, budzą się potwory

W jednostkach służby zdrowia zagraża transmisja krwiopochodna wirusów HBV HCV (HIV) ® EM 2003

„ Względy etyczne nie pozwalają lekarzowi odmówić leczenia pacjenta, którego choroba leży w zakresie kompetencji danego lekarza, z tego tylko powodu, że jest on [ HIV] seropozytywny. Tradycją Amerykańskiego Towarzystwa Lekarskiego od jego założenia w 1847 r jest, że < gdy wybucha epidemia, lekarz musi kontynuować swoją pracę nie zważając na zagrożenie własnego zdrowia >” THE COUNCIL ON ETHICAL AND JUDICAL AFFAIRS OF THE AMERICAN MEDICAL ASSOCIACION (1988 R) ® EM 2003

Częstość bezobjawowego przebiegu zakażeń HBV ok. 75% HCV ok Częstość bezobjawowego przebiegu zakażeń HBV ok. 75% HCV ok. 50% ® EM 2003

Zakaźność nosicieli HBV HIV ok. 100 000 000 Stężenie we krwi ok. 1 000 000 kom/ml <50 0,00004 ml Ilość krwi potrzebna 0,1 ml do zakażenia 100 Wskaźnik zakaźności 1 ® EM 2003

Przenoszenie zakażenia przez krew Okienko serologiczne HIV 22 dni HBV 59 dni HCV 82 dni (66 dni) ® EM 2003

Ryzyko potransfuzyjnego zakażenia wirusem HIV biorcy krwi Polska 1:1 000 000 Afryka Centralna 1:1 000 Ryzyko przetoczenia krwi niezgodnej grupowo 1: 150 000 ® EM 2003

Ryzyko transmisji wirusów po zakłuciu zakażoną igłą HBV / WZW B 10 – 30% HCV / WZW C 4% HIV / AIDS 0,3% ® EM 2003

Okoliczności zwiększające ryzyko transmisji wirusa HIV przy zakłuciu zakłucie głębokie 16,1% widoczna krew na narzędziu 5,2% igła prosto z żyły 5,1% AIDS terminalny 6,4% Profilaktyczne podanie zidowudiny (AZT, retrovir) zmniejsza ryzyko zakażenia o 80% ® EM 2003

NARAŻENIE ZAWODOWE PERSONELU MEDYCZNEGO NA ZAKAŻENIE HIV W USA (1988 r W kontakcie zawodowym z osobą HIV+ ryzyko zakażenia jest związane z: ukłuciem zakrwawioną igłą 80 % zranieniem narzędziami chirurgicznymi 8 % kontaktem krwi lub wydzieliny z uszkodzoną skórą 7 % z błoną śluzową 5 % ® EM 2003

Zawodowe zakażenia HIV w USA (1990 r.) Stwierdzono 26 przypadków zakażeń zawodowych wirusem HIV Zakłucie zakażonym narzędziem (najczęściej igłą) - 18 przypadków Kontakt materiału zakaźnego z uszkodzoną skórą lub śluzówką - 8 przypadków Stwierdzono też ponad 2000 zakłuć zakażonym narzędziem bez następowego przeniesienia infekcji ® EM 2003

Zawodowe zakażenia HIV we Włoszech (dane ze szpitali, lata 1986-1994) Zanotowano 1592 kontakty grożące transmisją wirusa, w tym: 960 zakłuć igłą 362 kontakty skórne 122 kontakty z raną 178 kontaktów śluzówkowych Do zakażenia doszło w 2 przypadkach (0,13%) ® EM 2003

Ryzyko zakażenia zawodowego HIV Znajomość stanu serologicznego (HIV+) osoby operowanej ZWIĘKSZA TRZYKROTNIE ryzyko skaleczenia się przez chirurga ® EM 2003

Przypadki zawodowych zakażeń HIV na świecie do 2001 r. Udokumentowane 94 Prawdopodobne 198 Większość zakażeń miała miejsce w USA. W Polsce – 0 przypadków. ® EM 2003

Udokumentowane lub prawdopodobne zakażenia HIV u pracowników medycznych do 30 czerwca 1998 (CDC 1998) Stanowisko Zakażenia udokumentowane Zakażenia prawdopodobne Pracownicy dentystyczni Technicy prosektoryjni Ratownictwo medyczne Pracownicy laboratoriów Pielęgniarki Lekarze nie zabiegowi Lekarze zabiegowi Technicy (dializa, chirurgia) Inni 1 19 22 6 3 2 12 16 33 11 5 42 Razem 54 133

ZASADY PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ KRWIOPOCHODNYCH Personel medyczny powinien znać pojęcie uniwersalnych środków zapobiegawczych (chroniących przed transmisją zakażeń krwiopochodnych) i stosować zasady profilaktyki zakażeń. ® EM 2003

ZASADY PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ KRWIOPOCHODNYCH Krew i inne płyny ustrojowe każdego pacjenta należy traktować jako przypuszczalnie zakażone i podejmować odpowiednie środki ostrożności. Zabiegi z narażeniem na kontakt z płynami ustrojowymi należy wykonywać w zabezpieczeniu ochronnym: fartuch maska rękawiczki gumowe (lateksowe) – zmieniane dla każdego pacjenta obuwie gumowe okulary ochronne (przesłona na twarz) ® EM 2003

ZASADY PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ KRWIOPOCHODNYCH Pokrywać opatrunkami wszelkie uszkodzenia skóry Próbki krwi i płynów ustrojowych transportować w szczelnie zamkniętych pojemnikach Nie pipetować ustnie ® EM 2003

ZASADY PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ KRWIOPOCHODNYCH Starannie uprzątać wszelkie przedmioty kłujące - należy je umieszczać w pojemnikach nieprzekłuwalnych, łatwych do spalenia Nie zakładać ponownie nakładki na igłę Nie odłączać ręcznie igły od strzykawki ® EM 2003

ZASADY PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ KRWIOPOCHODNYCH Zanieczyszczone powierzchnie pracy zmywać natychmiast wodą, a potem środkiem dezynfekującym (np. chloraminą) Odpady infekcyjne (waciki, gaziki itp.) muszą być spalane lub dezynfekowane przed usunięciem ze szpitala Krew i wydzieliny można usuwać do kanalizacji ® EM 2003

ZASADY PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ KRWIOPOCHODNYCH Bielizna szpitalna (zakrwawiona) powinna być wkładana przy łóżku chorego do worków nieprzemakalnych i w nich transportowana do pralni, gdzie podlega zwykłemu postępowaniu. Sprzęt medyczny, który miał kontakt z krwią i płynami ustrojowymi należy sterylizować po każdym użyciu u każdego pacjenta. Istnieje sterylizacja w niskiej temperaturze. ® EM 2003

ZASADY PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ KRWIOPOCHODNYCH Nie jest potrzebne (dla celów profilaktyki) badanie personelu i pacjentów w kierunku zakażeń HIV, HBV, HCV. Większość kontaktów pacjent – personel medyczny nie stwarza ryzyka transmisji krwiopochodnej (osłuchiwanie chorego, badanie dna oka, wykonywanie EKG, USG itp.) ® EM 2003

ZASADY PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ KRWIOPOCHODNYCH Skuteczność zasad profilaktyki zakażeń krwiopochodnych opiera się na wyrobieniu nawyków zachowania się personelu (rutyna), a nie na zachowywaniu środków ostrożności przy niektórych pacjentach (akcja). KAŻDY CHORY MOŻE BYĆ ZAKAŹNY ! NIGDY NIE BĘDZIEMY WIEDZIEĆ, KTÓRY PACJENT JEST ZAKAŻONY I CZYM. ® EM 2003

PRZEŻYWALNOŚĆ WIRUSA HIV Podchloryn sodowy 0,1% 15 min Podchloryn sodowy 10% 1 min Woda utleniona 6% 3 min Chlorheksydyna 1-5 min Aldehyd glutarowy 2% 10 min Alkohol etylowy 70% 1 min Temperatura 56 0 C 30 min W wyschniętej krwi do 3 dni (HBV 7 dni) W środowisku wodnym (temp.pokojowa) do 7 dni Wirus HIV nie jest wrażliwy na promienie ultrafioletowe (lampa bakteriobójcza) i na zamrażanie. ® EM 2003

Sterylizacja endoskopów (Lyon) 1. Manipulacje przy zlewie „brudnym” - przepłukanie endoskopu wodą z kranu - mycie szczoteczką i płynnym mydłem zewnątrz i wewnątrz (szczoteczka na długim drucie) razem z częścią optyczną - płukanie wodą z kranu 2. Sterylizacja Zanurzenie endoskopu wraz z częścią optyczną do płynu sterylizującego. Światło przewodu również powinno być wypełnione płynem Czas sterylizacji zależy od rodzaju użytego płynu np. KORSOLEX roztwór 10%: po 15 min ginie wirus HIV po 1 godz ginie wirus HBV po 2 godz giną sporydia 3. Manipulacje przy zlewie „czystym” - płukanie wodą (z kranu lub jałową) ® EM 2003

Skuteczność profilaktyki zakażeń wirusowych Wskaźnik zapadalności na wirusowe zapalenia wątroby w Polsce 1978 r 186,8/100 000 2009 r 15,8/100 000

PROFILAKTYKA POEKSPOZYCYJNA W SŁUŻBIE ZDROWIA Możliwość przeniesienia drogą krwi wirusa HBV wirusa HCV wirusa HIV ® EM 2003

PROFILAKTYKA POEKSPOZYCYJNA W SŁUŻBIE ZDROWIA 1. Zmyć materiał zakaźny - spojówka, śluzówka: przepłukać wielo- krotnie wodą (nawet z kranu) lub 0,9% NaCl - skóra: przepłukać wielokrotnie wodą, umyć wodą z mydłem, przemyć płynem odkażającym (alkohol 70, woda utleniona, itp.) - rana: pozwolić pokrwawić, przemyć wodą (jeśli jest - utlenioną). ® EM 2003

PROFILAKTYKA POEKSPOZYCYJNA W SŁUŻBIE ZDROWIA 2. Zapytać pacjenta, czy jest zakażony HBV, HCV albo HIV lub czy podejrzewa u siebie takie zakażenie. 3. Pobrać od pacjenta i od osoby narażonej krew na HBsAg, anty HCV i anty HIV. 4. Zgłosić incydent jako wypadek przy pracy. 5. W razie udowodnionego lub poważnie podejrzanego zakażenia u pacjenta rozpocząć profilaktykę swoistą. Uwaga: dla przeniknięcia wirusa HIV przez spojówkę/śluzówkę potrzeba ½ do 2 g ® EM 2003

PROFILAKTYKA POEKSPOZYCYJNA W SŁUŻBIE ZDROWIA HBV U osób szczepionych podać dawkę przypominającą szczepionki (jeśli minął rok od doszczepienia) U osób nieszczepionych rozpocząć cykl szczepień (0,1,6) i podać 1000 j surowicy anty- HBs. ® EM 2003

PROFILAKTYKA POEKSPOZYCYJNA W SŁUŻBIE ZDROWIA HIV Leki podawane przez 28 dni. Profilaktyka podstawowa ® EM 2003 Combivir 2x1 tabl Profilaktyka rozszerzona Combivir 2 x 1 tabl Kaletra 2 x 2 tabl Uwaga: jeśli w/w leki są niedostępne podajemy retrovir 2x250 mg.

Centers for Diseases Control (Atlanta) 1989 r Wśród pracowników służby zdrowia są 4802 osoby chore na AIDS (w tym 566 lekarzy) Około 5000 lekarzy jest zakażonych wirusem HIV ® EM 2003