Kobiety i mężczyźni w kulturze żydowskiej

Życie żydowskie

Życie żydowskie Niektórzy twierdzą, że Żydami są wyłącznie chasydzi, ze swoimi charakterystycznymi pejsami, w długich czarnych płaszczach i w czarnych kapeluszach. W rzeczywistości jednak okazuje się, że judaizm przybrał wiele różnorodnych form, a nawet małoreligijni spośród Żydów zachowują pewne obrzędy (np. obrzezanie).     Obok ortodoksów i Żydów konserwatywnych (masorti), żyją Żydzi reformowani i liberalni, którzy kładą nacisk na etyczne zasady judaizmu, uważając surowe nakazy i zakazy Tory za inspirację, a nie obowiązek. Mniejszością religijną są Żydzi mesjańscy, którzy najczęściej znajdują swoje miejsce w którymś z wielu odłamów chrześcijaństwa. Są i zsekularyzowani Żydzi, którzy oddają się humanizmowi, całkowicie odrzucając autorytet Tanach.

Życie żydowskie Esencją judaizmu jest przestrzeganie Prawa żydowskiego (halacha), które reguluje życie wyznawcy judaizmu tak szczegółowo, że trudno oddzielić wyznawanie religii od zajęć doczesnych. Jego podstawą jest Tora, zinterpretowana w części halachicznej Talmudu. Talmud dzieli halachę na 613 przykazań (micwot): 248 nakazów i 365 zakazów, które obejmują każdy aspekt życia, od interesów po sypialnię, od urodzin po dzieła miłosierdzia. Dla większości współczesnych Żydów, nakazy Tory nie są już prawdziwymi nakazami religijnymi, lecz tylko tradycją. Nawet religijni Żydzi nie przestrzegają wszystkich religijnych nakazów, choć zachowują niektóre z nich.

Życie żydowskie Najbardziej ortodoksyjni Żydzi nazywani są chasydami (lub heradim). Można ich bardzo łatwo rozpoznać po ubraniu. Mężczyźni noszą czarne kapelusze, zastępowane w szabat przez wspaniałe futrzane czapki. Zakładają białe koszule bez krawata i czarne chałaty, noszą brody oraz krótkie włosy z pejsami (peyot). Kobiety zawsze ubierają się skromnie i najczęściej w czarnym kolorze. Mężatki noszą na głowie chusty lub kapelusze. Niektóre zakładają peruki, które uważane są za nakrycie głowy.

Życie żydowskie Zwykle sądzi się, że każdy Żyd nosi jarmułkę (kipę albo kapel), czyli małą czapeczkę przykrywającą głowę mężczyzny. W rzeczywistości jednak, Żydzi zakładają jarmułki najczęściej w synagogach. Żydzi po wiekowych doświadczeniach, nie lubią ujawniać swojej pobożności i nawet mieszkając w Izraelu, nie obnoszą się ze swoją religijnością. Jest to jednak najbardziej widoczna oznaka pobożności i przywiązania do tradycji. Rodzaj jarmułki pomaga także często określić, do jakiej grupy religijnej lub politycznej ktoś się zalicza. Ortodoksyjni Żydzi noszą czarne welwetowe mycki pod czarnymi kapeluszami. Podczas szabatu chasydzi zakładają futrzane kapelusze (shtreimel). Ogromna szydełkowa mycka, często w kolorze białym, wskazuje na chasydów lub którąś z grup ortodoksyjnych - może także wskazywać na skrajnie prawicowych osadników w Izraelu.

Życie żydowskie Umiarkowanie zaangażowani w politykę ortodoksi noszą zazwyczaj gładkie, dzianinowe mycki w spokojnych kolorach (najczęściej odcienie brązu). Członkowie ruchu Mizrachi noszą niewielkie dzianinowe jarmułki, chyba wyłącznie w celu odróżnienia ich od Arabów. Prawicowych religijnych Żydów z partii Mafdal można rozpoznać po bardzo kolorowych myckach, z wielobarwnymi wzorami na brzegach. Takie jarmułki często noszą żydowscy osadnicy. Różnorodność mycek jest dużo większa i nie sposób je wszystkie opisać.

KOBIETY ŻYDOWSKIE Kobiety żydowskie były drobnej i delikatnej budowy, w ogromnej większości brunetkami. Z chwilą wyjścia za mąż miały obowiązek golenia głowy w związku z czym prawie każda z nich nosiła perukę. Strój ich, w przeciwieństwie do mężczyzn, praktycznie nie różnił się od ubioru kobiet polskich, z tym jednak, że dominował w nich także kolor czarny.

MĘŻCZYŹNI Kilkakrotnie w sprawie stroju wypowiadał się Sejm Żydowski, m.in. zabraniał kobietom noszenia drogich ozdób i biżuterii. Obowiązujący w XVIII w. strój męski został zachowany, z niewielkimi modyfikacjami, przez grupy chasydzkie przez następne dwa stulecia. Codziennym ubraniem wierzchnim był chałat [arab. chalit], nazywany w języku jid. kapote. Forma i krój przypominały szlachecki żupan, wzorowany na strojach tureckich.

MĘŻCZYŹNI W XVIII w. kolorystyka chałatu była zróżnicowana, na kresach południowych szyte były z materiałów w drobne pionowe paski, w XIX w. przyjął się kolor czarny, co miało symbolizować żałobę po zburzeniu Świątyni Jerozolimskiej. Chłopcy oraz dorośli chasydzi nosili zakładany pod koszulę lub zamiast koszuli tałes kutn [hebr. talit katan = mały tałes] rodzaj kamizelki z białego płótna nie zszytej po bokach, z przodu zdobionej tak jak tałes, granatowymi lub czarnymi pasami, z przymocowanymi na rogach cyces – frędzlami, które należało wypuścić na wierzch spodni.

MĘŻCZYŹNI Pod wpływem osiemnastowiecznej mody spodnie chasydów były krótkie, do kolan. Strój męski uzupełniały czarne lub białe wełniane pończochy oraz buty – długie z cholewami lub tureckie kapce bez pięt. Głowę mężczyźni przykrywali małą czapeczką, jarmułką, na którą zakładano jeszcze czapkę lub kapelusz o kształcie zależnym od wpływu lokalnej mody. W dni świąteczne noszono sztrejml [jid.], czapki z szerokim rondem z futra lisiego lub sobolego, wzorowane na pol. kołpaku.