KONTRAKTY FUTURES Charakterystyka kontraktów Rozliczanie kontraktów, depozyt zabezpieczający Stopa zwrotu z inwestycji w kontrakt Wartość kontraktu

Kontrakty futures Kontraktem typu futures jest umowa między dwoma podmiotami dotycząca dostawy określonej ilości towaru lub określonych aktywów w ustalonej chwili w przyszłości po ustalonej cenie lub też dokonania rozliczenia pieniężnego mającego na celu wyrównanie różnicy cen, w warunkach redukcji ryzyka niedotrzymania kontraktu przez obie strony. Kontrakt ma szczegółową specyfikację i jest przedmiotem obrotu giełdowego.

Futures / towarowe instrumenty bazowe Metale szlachetne i strategiczne Surowce energetyczne: ropa naftowa, paliwa, gaz Rośliny oleiste: ziarna, nasiona, włókna Artykuły spożywcze: cukier kawa, kakao

Futures / finansowe instrumenty bazowe Stopy procentowe Kursy wymiany walut Ceny obligacji Indeksy akcji Indeksy giełdowe

Dwie strony kontraktu futures Każdy inwestor może otworzyć jedną z dwóch pozycji na kontrakcie Pozycję długą (kupić kontrakt) Pozycję krótką (sprzedać kontrakt) Pozycję można Utrzymać do dnia wygaśnięcia (po czym następuje rozliczenie ) Wycofać się z rynku, zamykając pozycję (sprzedać jeśli kupił, kupić jeśli wcześniej sprzedał)

Futures/ Standaryzacja kontraktów towarowych Ustalony standard jakości Ustalona ilość towaru przypadająca na jeden kontrakt Określenie daty i miejsca dostawy (jedyna rzecz pozostająca do ustalenia to cena kontraktu ale ona ustalana jest na parkiecie giełdowym) Kontrakty forwards i futures na towary mają wiele podobieństw, różnice występują w możliwościach obrotu kontraktami, warunkach dostaw a przede wszystkim w metodach rozliczania i dystrybucji ryzyka inwestycyjnego

Futures / Charakterystyka kontraktów Obrót giełdowy (istnieje cena giełdowa kontraktu) Standaryzowane i publicznie znane specyfikacje kontraktów Znane ceny (kursy) kontraktów Uczestnicy rynku są anonimowi Określone godziny obrotu Pozycje łatwe do zamknięcia Brak konieczności dostawy fizycznej towaru Od każdej strony pobierany jest depozyt zabezpieczający przez instytucję rozliczającą kontrakt Bieżąca kompensacja zobowiązań i należności będąca konsekwencją wahań cen kontraktu Każda ze stron jest zabezpieczona przed ryzykiem niedotrzymania kontraktu przez drugą stronę

Rozliczenie kontraktu futures na towar (M. Ferlak „Instrumenty pochodne. Wprowadzenie”)

Rozliczenie kontraktu futures, faza 1, 2 (M Rozliczenie kontraktu futures, faza 1, 2 (M. Ferlak „Instrumenty pochodne. Wprowadzenie”)

Rozliczenie kontraktu futures, faza 3,4 (M Rozliczenie kontraktu futures, faza 3,4 (M. Ferlak „Instrumenty pochodne. Wprowadzenie”)

Rozliczenie kontraktu futures na towar Wartość depozytu zabezpieczającego zależy od zmienności historycznej ceny towaru (surowca). Jeżeli dla okresu półrocznego zmienność cen pewnego towaru wynosi 10%, to depozyt na półroczny kontrakt futures na ten towar winien wynosić 10% wartości kontraktu. Depozyt zabezpieczający każdego dnia po rozliczeniu winien wynieść wtedy 10% aktualnej wartości kontraktu. Depozyty są oddawane stronom po wywiązaniu się z kontraktu. Gdy jedna ze stron nie dotrzymuje umowy, depozyt tej strony jest przekazywany drugiej stronie kontraktu (po potrąceniu kosztów pośrednictwa).

Rozliczenie kontraktu futures W przypadku kontraktów terminowych notowanych na warszawskiej giełdzie regulowanie zobowiązań następuje wyłącznie w formie rozliczenia pieniężnego, mimo że kupno lub sprzedaż kontraktu oznacza zobowiązanie do dostawy lub odbioru instrumentu bazowego

Rozliczenie kontraktu futures na indeks giełdowy WIG 20 Kurs kontraktu na WIG20 oscyluje wokół poziomu indeksu WIG20 Załóżmy, że Inwestor zajmuje dziś pozycję długą na kontrakcie zaś kurs zamknięcia z poprzedniej sesji wyniósł 2500 pt. Wartość kontraktu to: kurs kontraktu*10 zł = 25 000 zł . Inwestor wnosi depozyt zabezpieczający w wysokości 5,00 % wartości kontraktu z poprzedniego zamknięcia, czyli 1250 zł. Jeżeli kurs kontraktu wzrośnie o 2% czyli wyniesie 2550, to zysk kwotowy inwestora wyniesie tyle, ile wynosi wzrost wartości kontraktu, czyli 2550*10 zł - 25000 zł = 500 zł. Zysk procentowy wyniesie (500/1250)*100% = 40% (20 - krotność zmiany procentowej kursu kontraktu, lewar=20) Do poprzedniego stanu depozytu dopisana jest kwota 500 zł. Nowa wartość depozytu wynosi 1750 zł, co stanowi 6,86% nowej wartości kontraktu – 25 500 zł. Depozyt może być zredukowany do kwoty równej 5% nowej wartości kontraktu. Inwestor może wyprowadzić kwotę 475 zł.

Rozliczenie kontraktu futures na indeks giełdowy WIG 20 Jeżeli kurs kontraktu spadnie o 2% o poziomu 2450, to kwota straty inwestora wyniesie tyle, ile wynosi utrata wartości kontraktu, czyli 25 000 zł - 2450*10 zł = 500 zł. Strata procentowa wyniesie (500 / 1250)*100% = 40% ( 20 - krotność zmiany procentowej kursu kontraktu, lewar = 20 ) Od poprzedniego stanu depozytu odjęta jest kwota 500 zł, Nowa wartość depozytu wynosi 750 zł, co stanowi 3,06% nowej wartości kontraktu (24 500 zł). Depozyt musi być uzupełniony do kwoty stanowiącej 5% nowej wartości kontraktu, czyli do kwoty 1225 zł. Należy dopłacić 475 zł. Uwaga 1. Wartość kontraktu zmienia się w ujęciu procentowym tak jak kurs kontraktu Uwaga 2. Zyski i straty inwestora zajmującego krótką pozycję są odwrotne do zajmującego pozycję długą

Efekt dźwigni finansowej w kontraktach futures (lewar) Rozliczenie dzienne ma na celu niedopuszczenie do sytuacji narastania długu do takiego rozmiaru, przy którym istniałoby ryzyko niewypłacalności jednej ze stron W przypadku kontraktów na WIG20 depozyt 5% oznacza, że każda zmiana kursu kontraktu oznacza dwudziestokrotnie większą zmianę procentową w portfelu inwestora

Rozliczenie kontraktu futures stopa zwrotu z inwestycji w kontrakt Zakładając brak reinwestycji uzyskiwanych wpływów z dziennego rozliczania kontraktu, stopa zwrotu R z inwestycji w kontrakt wyraża się wzorem: [(Dk + ΣNi - ΣDj) – Dp]/ Dp = R gdzie Dp depozyt początkowy, Dk depozyt końcowy Ni i-ta nadwyżka nad bieżącym koniecznym depozytem Dj j-ta dopłata do limitu depozytu

Rozliczenie kontraktu futures stopa zwrotu z inwestycji w kontrakt UWAGA. Przy założeniu braku reinwestycji uzyskiwanych wpływów z dziennego rozliczania stopa zwrotu R z inwestycji w kontrakt zależy tylko od kursów kontraktu w dniu otwarcia pozycji i w dniu zamknięcia pozycji na kontrakcie. Dla długiej pozycji: R = [(Kz –K0)/ K0]*L Kz - kurs zamknięcia pozycji K0 - kurs otwarcia pozycji L – wartość lewara finansowego kontraktu

Rozliczenie kontraktu futures na indeks giełdowy WIG 20 symulacja kursu: 0,3 x + 200 sin x + 2500

Zakładamy dzienne 2% spadki kursu kontraktu po dwóch dniach posiadacz długiej pozycji traci [(1200,50 - 940,50) –1250] / 1250 = -79,20% po trzech dniach -117,62 % po 10 dniach - 365,85 %

Rozliczenie kontraktu futures stopa zwrotu z inwestycji w kontrakt Uwaga. Jak pokazał powyższy przykład, stopa zwrotu z inwestycji w kontrakt może być ujemna i nie jest ograniczona z dołu. (do początkowej inwestycji można dopłacić wielokrotnie większą kwotę będącą sumą obowiązkowych dopłat do depozytu). Instrument ten jest więc nieporównanie bardziej niebezpieczny niż akcje, gdzie straty nie przekraczają 100% (bez krótkiej sprzedaży)

Rodzaje ryzyka inwestowania w kontrakty terminowe Ryzyko rynkowe – zmiany kursów potęgowane są przez efekt dźwigni finansowej (małe wahania kursów powodują duże procentowe zmiany wartości kontraktów) Ryzyko płynności – niska aktywność innych graczy może utrudniać zamknięcie pozycji, zwłaszcza kontraktów o odległym terminie wygaśnięcia Ryzyko makroekonomiczne – dotyczy kontraktów na waluty i wiąże się z wpływem polityki monetarnej na kształtowanie się kursów wymiany walut

Futures / Uczestnicy rynku Producenci i odbiorcy metali, surowców energetycznych, roślin oleistych, artykułów spożywczych Importerzy, eksporterzy Inwestorzy, zabezpieczający swoje pozycje na rynku kasowym - zajęcie równej co do wartości lecz przeciwnej w stosunku do pozycji na rynku kasowym (poz. długa na rynku kasowym (akcje) + krótka pozycja na kontrakcie na indeks) Spekulanci (wykorzystanie lewara finansowego) Zajęcie długiej pozycji w kontrakcie – przy przewidywanym wzroście jego ceny Zajęcie krótkiej pozycji w kontrakcie – przy przewidywanym spadku jego ceny Arbitrażyści Kupno i sprzedaż kontraktów wykorzystujące różnice cenowe między poszczególnymi rynkami lub giełdami

Cena dostawy. Wartość kontraktu futures Jeżeli w kontrakcie futures zawartym wczoraj z ceną dostawy K, dzisiejsza cena wykonania wynosi F (F>K) to właściciel długiej pozycji otrzymuje kwotę (F-K). Przed rozliczeniem kontrakt ma wartość dodanią Po rozliczeniu kontrakt ma wartość zero Gdyby dziś odbierał dostawę z ceną F, to faktycznie (uwzględniając rozliczenie) kosztowałaby go K. Gdyby zaś F < K, to właścicielowi długiej pozycji odejmuje się kwotę K- F. Przed rozliczeniem kontrakt ma wartość ujemną. Po rozliczeniu kontrakt ma wartość zero Gdyby inwestor dziś odbierał dostawę z ceną F, to faktycznie kosztowałaby go K.

Cena dostawy. Wartość kontraktu futures Gdyby do momentu wygaśnięcia kontraktu pozostawało wiele dni, którym towarzyszyłyby wahania ceny kontraktu zaś cena w dniu wygaśnięcia wyniosłaby F (F > K), to bilans wszystkich dziennych rozliczeń byłby równy F - K. Podobnie jak poprzednio, dostawa kosztowałaby posiadacza długiej pozycji wielkość K (ostatnia cena to F, ale uzyskana kwota to F- K)

Wartość kontraktu futures UWAGA. Wartość pozycji długiej na kontrakcie futures po każdym dziennym rozliczeniu wynosi zero. WNIOSEK. Wartość pozycji krótkiej na kontrakcie futures po każdym dziennym rozliczeniu wynosi zero.

Związek z oczekiwanymi cenami kasowymi Bieżąca cena kontraktu futures F z dostawą w chwili T jest równa wartości oczekiwanej ceny instrumentu bazowego (towaru) w dniu wygaśnięcia kontraktu: F = E(ST) Gdyby F < E(ST), to zastosowanie strategii t=0 Długa pozycja na kontrakcie t=T nabycie towaru po cenie F sprzedaż na rynku kasowym po cenie ST daje oczekiwaną wartość arbitrażowego zysku E(ST - F)= E(ST) – F >0 W przypadku F> E(ST), to zastosowanie strategii t=0 krótka pozycja na kontrakcie t=T zakup na rynku kasowym po cenie ST sprzedaż towaru po cenie F daje oczekiwaną wartość arbitrażowego zysku E(F -ST )= F -E(ST) >0

Literatura Kontrakty terminowe i opcje. Wprowadzenie J. Hull Warszawa 1997 Instrumenty pochodne – sympozjum matematyki finansowej. Kraków UJ 1997 Inwestycje K. Jajuga, T. Jajuga PWN 2008 Rynkowe instrumenty finansowe A. Sopoćko PWN 2005