o nowych technologiach w nauce i o nowym komunikacji naukowej sposobie Nauka w dobie XXI wieku Rzecz o nowych technologiach w nauce i o nowym komunikacji naukowej sposobie 2

Rozwój nauki na przestrzeni wieków XX - XXI w. Komputery Internet Odkrycia geograf. Rozwój miast i gospodarki do XIX w. Pismo 3000 lat p.n.e. Ciekawość świata prehistoria Epoka przednaukowa

Kolejny etap w rozwoju komunikacji elektronicznej, Web 2.0 serwisy internetowe (powstałe po 2001 r.), w których działaniu podstawową rolę odgrywa treść generowana przez użytkowników danego serwisu Kolejny etap w rozwoju komunikacji elektronicznej, charakteryzujący się atrybutami: - rozszerzony dostęp do informacji - społeczności tworzące się wokół nich 4

Nauka 2.0 Wiedza, doświadczenie Internet

w komunikacji naukowej Epoka zmian w komunikacji naukowej

Początek komunikacji w nauce Wiek XVII W Anglii, Niemczech, Francji i we Włoszech rozwinęła się sieć klubów i towarzystw naukowych, które wydawały pierwsze czasopisma naukowe W 1665 r. ukazały się: fran. Journal de Scavans (późniejszy Journal des Savants) ang. Philosophical Transactions wydawane przez Royal Society of London (czasopismo ukazuje się do dzisiaj)‏

w komunikacji naukowej? Co spowodowało zmiany w komunikacji naukowej? Kryzys czasopism W latach 1986-2002 w USA ceny czasopism wzrosły o 227%. Budżety bibliotek nie nadążają za wzrostem cen i nowymi czasopismami. Instytucje finansujące badania naukowe płacą ponownie za dostęp do opublikowanych wyników u komercyjnych wydawców. Monopolizacja rynku wydawniczego.

Zawiadomienie o odkryciu jest taką samą integralną częścią odkrycia Naukowcy piszą teksty do prestiżowych tytułów, tylko niewiele osób może to przeczytać. Zawiadomienie o odkryciu jest taką samą integralną częścią odkrycia jak samo odkrycie.

Co spowodowało zmiany w komunikacji naukowej? Ukryty (Głęboki)‏ internet (ang. Invisible, Deep Web) Jego zasoby są 500 razy większe niż widoczna jego zawartość. „Nawet najlepszy mikroskop nie przyczyni się do rozwoju nauki, gdy się go trzyma w szafie” Galileusz

Otwarty dostęp do wiedzy naukowej Open Access Otwarty dostęp do wiedzy naukowej polega na dążeniu do bezpłatnego dla odbiorcy (niekoniecznie dla autora lub wydawcy) udostępniania publikacji naukowych w Internecie 11

Zasoby Open Access obejmują: Teksty recenzowane, głównie w naukowych czasopismach elektronicznych, publikowane wg tradycyjnej procedury (wersja autorska, recenzja, poprawki, publikacja)‏. Materiały recenzowane (lub nie) w repezytoriach instytucjonalnych i archiwach dziedzinowych, udostępniane przez samo-publikację (self-achiving)‏. 12

mają wydawcy czasopism i autorzy tekstów Jakie korzyści mają wydawcy czasopism i autorzy tekstów z rezygnacji opłat? Ich materiały są częściej: - czytane, - wykorzystywane, - cytowane. I tworzą otwarty społeczny zasób wiedzy.

Czy nastąpi koniec druku? Ograniczanie roli publikacji drukowanych. Masowa digitalizacja publikacji drukowanych. Koniec tradycyjnej roli pracowników informacji, którzy stają się wydawcami. Zanik granic między publikowaniem, zarządzaniem informacją, tworzeniem systemów, usługami informacyjnymi. Druki staną się „niewidzialne”: czego nie ma w Internecie, tego nie ma w ogóle!

Open Access w Polsce Nie ma obowiązku upubliczniania artykułów z badań finansowanych ze środków publicznych. Wydawanych jest ok. 1200 czasopism naukowych, z których ok. 42 % otrzymuje bezpośrednie dofinansowanie ze środków publicznych. Tylko ok. 20 tytułów publikuje artykuły wykorzystując jakąś formę otwartego dostępu, a zatem stopień otwartości polskich publikacji naukowych jest bardzo niski. Są plany zmian w przepisach dotyczących przyznawania grantów i finansowania badań, w których ma być zapis o konieczności upubliczniania artykułów końcowych.

Na „Konferencji Rektorów Uniwersytetów Polskich” zaproponowano: zmiany w modelu wydawniczym: „legacy model” Autorzy piszą wydawcy wydają czytelnicy kupują „kreacja partycypacyjna” Innowacyjność książki – zintegrowany proces, łączący manuskrypt z komentarzami użytkowników, mediów, linkami, załącznikami audio i video I zaapelowano o powołanie Koalicji na Rzecz Otwartej Nauki

Nauka 2.0 Nauka następna Nauka nowoczesna Nauka Otwarta

otwarte dzienniki laboratoryjne Open Access Journals „Otwarte” publikacji Open Notebook Science otwarte dzienniki laboratoryjne Kamery wideo w laboratorium Journal of Vizualized Experiments www.jove.com Nowe czasopismo naukowe, indeksowane w światowym systemie literatury biologicznej i medycznej PubMed

Współpraca to podstawa Bazy danych medycznych Nauka 2.0 daje możliwość współpracy naukowców na całym świecie przez internet. Przykłady: Wikipedia Redagowana przez internautów może się śmiało mierzyć z najlepszymi encyklopediami układanymi przez uznanych ekspertów. Bazy danych medycznych gromadzone w sieci już teraz pozwalają lekarzom i naukowcom na badanie chorób, z którymi dotychczas nie można było sobie poradzić. 19

http://boinc.berkeley.edu/ OpenWetWare system wykorzystujący oprogramowanie wiki, przystosowany do potrzeb biologów http://boinc.berkeley.edu/ Otwarte oprogramowanie dla ochotników chcących wspomóc projekty naukowe

Sieciowy superkomputer – uśpiona moc w internecie Projekt Rosetta@home Sieciowy superkomputer – uśpiona moc w internecie W sierpniu b.r. w projekcie uczestniczyło ok. 90 tys. ochotników, a ich połączona moc obliczeniowa osiągnęła 66 teraflopów (66 bln operacji / sec). Dla porównania najmocniejszy superkomputer świata RoadRunner liczy z szybkością 1 petaflopa, czyli 20 razy szybciej. 21

Foldit – sieciowa gra komputerowa Rozwiązywanie trójwymiarowych zagadek geometrycznych, polegających na dopasowywaniu różnych struktur białkowych Dzięki inteligencji zbiorowej można rozwiązać problemy, z którymi nie radzą sobie komputery pozbawione wyobraźni przestrzennej. 22

Projekt Seti@home http://setiathome.berkeley.edu/ Astronomowie poszukujący śladów życia w kosmosie zaprosili internautów do analizy sygnałów z radioteleskopów. 23

Projekt „climate prediction” http://climateprediction.net

„nowej” komunikacji naukowej Wybrane cechy „nowej” komunikacji naukowej Łatwość i szybkość publikowania Natychmiastowość dostępu Powszechny dostęp Nieformalny charakter – skutkujący obniżeniem barier w komunikacji naukowej: językowych, społecznych i innych Zwiększenie roli wspólnoty uczonych, „kolektywny umysł”

Zalety „nowej” komunikacji naukowej Błyskawiczne upowszechnianie opinii jak i odkryć naukowych, bez przechodzenia tradycyjnego, często długotrwałego procesu publikacji w czasopismach. Dyskusje i wymiany poglądów w czasie rzeczywistym, prowadzące do szybszego rozwoju i podniesienia jakości badań. Zwiększenie interdyscyplinarności nauki. Włączanie się do dyskusji studentów, amatorów, laików, czasami oferujących świeże spojrzenie na „stare” problemy. Wzmożenie społecznej kontroli, m.in. łatwiejsze „wychwytywanie” plagiatów.

Wady „nowej” komunikacji naukowej Rozpowszechnianie nieprzemyślanych, niesprawdzonych, a nawet fałszywych czy niebezpiecznych treści. Pojawianie się wypowiedzi bezwartościowych pod względem merytorycznym, zbyt emocjonalnych czy wręcz obraźliwych. Upublicznienie konfliktów osobistych.

Podsumowanie Można zaobserwować postępującą formalizację i profesjonalizację wielu usług i zasobów internetowych, tzn. narzędzia i serwisy WWW, które powstały w celach rozrywkowych szybko „poważnieją” i zaczynają znajdować zastosowania w biznesie, polityce, nauce (np. blogi, YouTube, SecondLife). Ta profesjonalizacja jest stosunkowo słabo widoczna w polskim Internecie, natomiast zupełnie wyraźna w światowej Sieci. 28

Open Access Narzędzia, usługi, zasoby Przykłady – przydatne w kontekście komunikacji naukowej Archiwa i repozytoria; biblioteki cyfrowe: · jednodziedzinowe (np. E-LIS)‏ · wielodziedzinowe (np. Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa)‏ Cogprints http://cogprints.org/ · Computing Research Repository http://arxiv.org/corr/home · Domena internetowych repozytoriów wiedzy http://dir.icm.edu.pl/dirw · DLIST Digital Library of Information Science and Technology http://dlist.sir.arizona.edu/ · E-LIS http://eprints.rclis.org/ · Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa http://kpbc.umk.pl/dlibra Inne archiwa i repozytoria można znaleźć między innymi poprzez: · Directory of World Repositories: Top 200 Repositories http://www.webometrics.info/top200_rep.asp · OpenDOAR the Directory of Open Access Repositories http://www.opendoar.org/ · ROAR Registry of Open Access Repositories http://roar.eprints.org/ 29

Open Access – c.d. Czasopisma elektroniczne Repozytoria materiałów Naukowe i fachowe czasopisma online można odnaleźć przez katalogi: · DOAJ Directory of Open Access Journals http://www.doaj.org/ · Naukowe i fachowe polskie czasopisma elektroniczne http://www.bg.us.edu.pl/bazy/czasopisma/ · Pełnotekstowe czasopisma elektroniczne w wolnym dostępie http://www.bj.uj.edu.pl/~krosniak/Open_Access_1.htm Repozytoria materiałów multimedialnych · ResearchChannel http://www.researchchannel.org/ Zawiera nagrania referatów, wykładów etc., na przykład: http://content.digitalwell.washington.edu/msr/external_release_talks_12_05_ 2005/13145/lecture.htm Dedykowane serwisy wyszukiwawcze zasobów Open Access · Google Scholar http://scholar.google.com/ (nie tylko Open Access)‏, Google Book Search, Yahoo! Search Subscriptions, The European Library World Cat · OAlster http://www.oaister.org/ · Scirus http://www.scirus.com/srsapp/ 30

Web 2.0 Blogosfera Profesjonalne i naukowe: Blogi (Weblogi)‏ Profesjonalne i naukowe: · Biblioteka 2.0 http://blog.biblioteka20.pl/ · BOA Blog o Open Access http://boa.icm.edu.pl/ · Information Research – ideas and debate http://inforesearch. blogspot.com/ · Peter Suber, Open Access News http://www.earlham.edu/~peters/fos/fosblog.html · Philosophy of Information http://www.philosophyofinformation.net/blog/ Serwisy agregujące informacje z blogów, wyszukiwarki weblogów Ogólne: · Google Blog Search http://blogsearch.google.com/ · Technorati: http://www.technorati.com/ (przeszukuje takŜe inne zasoby Web 2.0)‏ Naukowe: · Research Blogging http://researchblogging.org/ 31

Web 2.0 Dyskusje internetowe Chat, komunikatory, SMS Instant messaging Ogólne: · http://www.meebo.com/ Fora, grupy i listy dyskusyjne Naukowe i profesjonalne dyskusje internetowe moŜna znaleźć m.in. poprzez serwisy WWW: · CataList, the official catalog of LISTSERV® lists http://www.lsoft.com/lists/listref.html · Gazeta.pl Usenet http://usenet.gazeta.pl/ · Google Grupy dyskusyjne http://groups.google.pl/ · Onet.pl Niusy http://niusy.onet.pl/katalog.html · Yahoo! Group http://groups.yahoo.com/ 32

· Wikipedia http://pl.wikipedia.org/ WEB 2.0 NARZĘDZIA WSPÓŁPRACY, WSPÓŁTWORZENIA DOKUMENTÓW I PUBLIKACJI Oparte na technologii wiki Ogólne: · Wikipedia http://pl.wikipedia.org/ · Wiktionary http://www.wiktionary.org/ Naukowe: · Scholarpedia http://www.scholarpedia.org/ Zawiera artykuły recenzowane. Inne · Dokumenty Google http://docs.google.com · Zoho http://zoho.com/ RSS Ogólne: Google Reader http://reader.google.com SERWISY TYPU PYTANIE-ODPOWIEDŹ Q & A SITES Ogólne: · AllExperts Questions and Answers http://www.allexperts.co · WikiAnswers Q & A Community http://wiki.answers.com/ 33

· YouTube http://www.youtube.com/ SHARING SITES / COMMUNITIES Serwisy WWW mające na celu „dzielenie się” z innymi, tj. (samo)publikację, upowszechnianie różnego typu materiałów Filmy, nagrania audio i video etc. Audio and Video Sharing Sites Ogólne: · YouTube http://www.youtube.com/ Przykłady wypowiedzi fachowych i naukowych: · Centrum Informacji Biznesowej i Europejskiej http://www.youtube.com/watch?v=IenQWHwg820 · Chris McManus on open access to scientific research articles http://www.youtube.com/watch?v=fgc52Ygf2H4 Fotografie Photo Sharing Sites · Flickr – Photo Sharing http://flickr.com/ Przykład: http://flickr.com/photos/pingnews/435955203/ Prezentacje multimedialne · SlideShare: http://www.slideshare.net/ 34

SPOŁECZNOŚCIOWE SERWISY PORZĄDKUJĄCE ZASOBY INTERNETU Bookmarking and Tagging, Social bookmarking sites, Online reference management Serwisy porządkujące zasoby Internetu: - polecane serwisy WWW (linki)‏ - tagi - folksonomie Ogólne (dzielenie się odnośnikami do polecanych stron WWW = sharing bookmarks): · del.icio.us social bookmarking: http://del.icio.us/ Przykład polecanego adresu: http://www.collegedegree.com/library/financial-aid/25-useful-socialnetworking- tools-for-librarians · Wykop.pl http://www.wykop.pl/ Przykład polecanego linku: http://www.wykop.pl/ramka/47686/po-razpierwszy- w-historii-sfilmowano-elektron Naukowe: · Bibsonomy http://www.bibsonomy.org/ 7 · CiteULike http://www.citeulike.org/ · Connotea: Free online reference management for all researchers, clinicians and scientists http://www.connotea.org/ Dzielenie się odnośnikami do polecanych stron WWW oraz tekstów online = sharing bookmarks and bibliographies, online reference managemen 35