ODZNAKA PAMIĄTKOWA WKU W BIELSKU-BIAŁEJ Opracował: mjr Jacek ZAWADA 01.03.2011r.

Historia Od 1920 r. w garnizonie Bielsko i garnizonie Biała stacjonował 3 Pułk Strzelców Podhalańskich, biorący udział w wojnie polsko-bolszewickiej i wojnie obronnej Polski 1939

Historia 3 Pułk Strzelców Podhalańskich (3 pspodh.) – oddział piechoty Armii Polskiej we Francji i Wojska Polskiego II RP.

Formowanie Pułk powstał w rejonie miasta Sens we Francji. Z ochotników z byłych armii: austriackiej, niemieckiej i rosyjskiej oraz ochotników ze Stanów Zjednoczonych, Francji, Holandii i Australii. 21 kwietnia 1919, sformowano 2. Pułk Instrukcyjny Grenadierów - Woltyżerów. W skład pułku weszły trzy bataliony każdy po 3 kompanie strzeleckie, jedna kompania ciężkich karabinów maszynowych, kompania techniczna i pluton telefoniczny.

Formowanie W dniu powstania pułku jego dowódcą został oficer armii francuskiej płk Plandè. Dowódcami batalionów, kompanii i plutonów byli również oficerowie francuscy a od czerwca funkcje te pełnili już Polacy, zaś oficerowie francuscy sprawowali tylko funkcje doradcze. Polscy oficerowie i podoficerowie rekrutowali się z byłych armii zaborczych i z Armii Hallera.

Formowanie Ekwipunek żołnierzy odpowiadał wzorom armii francuskiej. Mundury były koloru błękitnego (lazurowego) zaś rogatywki kroju polskiego. Uzbrojenie podstawowe stanowiły karabiny Lebell, karabinki Berthier, ręczne karabiny maszynowe Chauchat, ciężkie karabiny maszynowe Hotchkiss i działka piechoty. Sprzęt saperski i telefoniczny był nowy, zaś tabory pułk otrzymał od 402. pułku piechoty francuskiej.

Formowanie Od 21 maja 1919 rozpoczęło się przebazowanie pułku do Polski i trwało do 6 czerwca, nowym miejscem stacjonowania był rejon Płocka. Pułk kilkakrotnie zmieniał numerację i nazwę: •od 21 kwietnia 1919 - 2 Pułk Instrukcyjny Granadierów - Woltyżerów; •od 19 lipca 1919 - 14 Pułk Strzelców Pieszych; •od 24 września 1919 - 151 Pułk Strzelców Kresowych; •od 30 października 1919 - 3 Pułk Strzelców Podhalańskich. Okres pomiędzy 6 czerwca 1919 a 13 stycznia 1920 był wykorzystany na szkolenie żołnierzy i prowadzenie prac przygotowawczych do działań na Pomorzu.

Formowanie Pułk wszedł w skład Grupy Taktycznej gen. Pruszyńskiego z zadaniem wzięcia udziału w zajmowaniu Pomorza. W dniu 13 stycznia 1920 r. rozpoczął marsz koncentracyjny w kierunku Bielsk - Sierpc - Osiek - Brodnica. Dawną granicę niemiecką przekroczył 18 stycznia koło Brodnicy i osiągnął linię Łasin - Święte - Krotoszyn. Na linii tej pozostaje do 20 lutego spełniając powierzone mu obowiązki. Delegacja pułku z chorągwią, 10 lutego 1920 r, bierze udział w Pucku w uroczystościach objęcia Bałtyku przez Rzeczpospolitą Polską. Po wykonaniu zadań, z Jabłonowa 21 lutego, pułk został transportem kolejowym przebazowany do Warszawy, gdzie do 10 marca pełnił służbę garnizonową a następnie, pozostawiając mały oddział w mieście, został przesunięty w rejon Biała - Kozy - Hałcnów - Lipnik, wchodząc w skład Dywizji Górskiej (ówczesna nazwa).

Udział w wojnie polsko-bolszewickiej 31 maja 1920 zostaje skierowany na front ukraiński (ówczesna nazwa) do dyspozycji dowódcy frontu gen. Listowskiego w sytuacji, w której armia Budionnego przełamała linię frontu między Samhorodkiem a Ozierną i Śnieżną. Pułk po osiągnięciu miasteczka Żmerynka otrzymał rozkaz natychmiastowego odejścia do Koziatyna i współuczestniczenia w jego obronie, gdyż leżał on na linii marszu oddziałów Budionnego. Ponieważ nieprzyjaciel zmienił kierunek marszu (na Żytomierz), dowódca 2. Brygady Górskiej płk Wacław Fara nakazał pułkowi 14 czerwca odwrót na linię rzeki Słucz, którą pododdziały osiągnęły 19 czerwca. Walki obronne na linii rzeki trwały do 25 czerwca po czym pułk, transportem kolejowym, został skierowany w rejon rzeki Ptycz do dyspozycji Frontu Poleskiego. Walki, o charakterze obrony lokalnej, w tym rejonie trwały do 10 lipca. Mimo wielokrotnych ataków nieprzyjaciela pułk nie tylko utrzymał zajmowane pozycje, ale wypadami hamował aktywność przeciwnika.

Udział w wojnie polsko-bolszewickiej Wobec niepomyślnej dla naszych wojsk sytuacji na południu i północy, rozkazem dowódcy Frontu Poleskiego, pułk rozpoczął odwrót w kierunku na Łuniniec. Został równocześnie podporządkowany 14. Dywizji Piechoty. W dniu 19 lipca skutecznie bronił stacji kolejowej Dziatłowicze, po czym kontynuował marsz w kierunku na Parachońsk, wchodząc w skład 1. Brygady Górskiej. Następnie 26 lipca walczył pod wsią Lachowicze a 6 sierpnia pod Kostomłotami, gdzie nie tylko odparł natarcie nieprzyjaciela, ale w kontrnatarciu odrzucił go za Bug. W ciągu dalszego odwrotu stacza walki w rejonie Kodeń - Radzyń - Borki - Serock - Firlej. Naczelny Wódz Marszałek Józef Piłsudski w dniu 14 sierpnia 1920 r dokonał przeglądu pułku a trzy dni później ruszył on do zwycięskiej ofensywy. Przez Kock - Tulczyn - Łuków - Krześlin - Jabłonnę - Gronne - Suraż - Horoszcz, 29 sierpnia, zajmując Sokółkę.

Udział w wojnie polsko-bolszewickiej W celu przygotowania ataku na Grodno wchodzi do Kuźnicy, biorąc do niewoli 490. jeńców i zdobywając znaczną ilość broni i amunicji. Walki o Grodno rozpoczęły się 20 września uderzeniem na Zaśpicze i Klimówkę. Grodna broniły trzy pułki piechoty sowieckiej i pomimo ogromnej determinacji polskich żołnierzy nie udało się wejść do miasta, wobec czego pododdziały 2. Brygady Górskiej zostały przegrupowane a pułk natarł na Bobiki - Odelsk, który zajął 23 września. Następnie uderzył na Indurę i po czterodniowych walkach oraz dwukrotnym ataku na bagnety zajął miasteczko, po czym rozpoczął marsz pościgowy. Pod Komotowem przeprawił się przez Niemen i wespół z 4. Pułkiem Strzelców Podhalańskich stoczył pod Obuchowiczami ciężkie walki z przeważającymi siłami wroga, cofającymi się z Grodna. W pościgu za nieprzyjacielem, przez: Kotrę - Szczuczyn - Piaskowce - Walewkę - Dołmatowszczyznę - Suchowicze - Lidę - Oszmianę stanął w miejscowości Szupran, gdzie z chwilą zawieszenia broni objął służbę graniczną z zadaniem ochrony linii kolejowej Soły - Mołodeczno. Pozostał w tej służbie do 24 listopada 1920.

Udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1 grudnia 1920 wrócił w rejon miast Bielsko i Biała i do 1 lipca 1922 pełnił służbę ochrony granicy górnośląskiej. W dniu 2 lipca 1922 został przeniesiony na Górny Śląsk do Rybnika (po oficjalnym włączeniu miasta do Polski) i pozostał tam do 17 sierpnia 1922.

Dowódcy pułku płk Plandè (oficer armii francuskiej) - od 21 kwietnia 1919 ppłk Gonneau (oficer armii francuskiej) - od 25 października 1919 kpt. Jeske (p.o.) - 1919 ppłk Ludwik Okniński - 16 listopada 1919 - 30 czerwca 1922 ppłk Franciszek Wagner - od 2 lipca 1922 ppłk Karol Roman Zagórski - od 5 maja 1927 - do 1935 płk Józef Giza - 1935 - 1938 ppłk Julian Czubryt - 1938 - 1939

Historia 9 lipca 1919, gen. Józef Haller, wręczył dowódcy jednostki płk Plandè chorągiew ufundowaną przez Komitet Pań Polskich we Francji. 7 maja 1927 Prezydent RP zatwierdził wzór chorągwi 3 pspodh. 3 października 1927, w Bielsku, Ignacy Mościcki wręczył dowódcy pułku sztandar ufundowany przez społeczeństwo Bielska i Białej.

ODZNAKA 3 PUŁKU STRZELCÓW PODHALAŃSKICH W BIELSKU-BIAŁEJ Z 1920 ROKU.

Korpusówka podhalańczyków

Zdjęcia odznak

Zdjęcia odznak

Dyplom odznaki

Dom oficerski

Budynek dawnych koszar

Bibliografia Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1990 ISBN-83-211-1104-1; "JEDNODNIÓWKA 3. PUŁKU STRZELCÓW PODHALAŃSKICH" wydana z okazji wręczenia chorągwi przez Pana Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Dr. Ignacego Mościckiego 3 października 1927 roku w Bielsku, nakładem Korpusu Oficerskiego 3. Pułku Strzelców Podhalańskim w Bielsku; W. Moś, 3 pułk strzelców podhalańskich, Wyd. Ajaks, Pruszków 1992 r., s. 15. (wykaz dowódców); Dz. Pers. MSWojsk., nr 14 z 5.5.27 r.; Dziennik Rozkazów M.S.Wojsk. z 1927, nr 17, poz. 187.

ODZNAKA WOJSKOWEJ KOMENDY UZUPEŁNIEŃ W BIELSKU-BIAŁEJ W K U 19 19

19 19 W K U

Zatwierdzona Decyzją Nr 40/MON z dnia 14.02.2011r. odznaka pamiątkowa WKU w Bielsku-Białej