Kreta Cywilizacja Minojska

Klimat Krety jest ciepły i morski, wilgotny, osuszający się w sierpniu Wyspa ma 260 km długości i od 12 km do 60 km szerokości Od wschodu na zachód biegną łańcuchy górskie, najwyższe szczyty: Idi lub Psiloritis – 2456 m.n.p.m (w górach Ida, na płaskowyżu Nida znajduje się grota Idajska – gdzie miał być wychowany Zeus) Najżyźniejsza jest równina Messara w środkowej części wyspy

mapa

Pismo Artur Evans przygladając się znaleziskom w Mykenach pomyślał: przy tak skomplikowanej kulturze musiał istnieć jakiś sposób zapisu. I było tak rzeczywiście. Z ta różnicą, że pierwsi byli Kreteńczycy, a Mykeńczycy zapożyczyli od nich ten pomysł. W fazie początkowej było pismem obrazkowym – hieroglificznym: używane w okresie 2000 – 1700 p.n.e. Były to krótkie zapisy, na kamieniach naczyniach i glinianych pieczęciach a także na ich odciskach. Taki typ pisma znamy np. z dysku z Fajstos

Pismo linearne A Nazwę stworzył odkrywca Arthur Evans. Znaki hieroglificzne zostały sprowadzone do konturów. Pierwsze zapisy w piśmie linearnym A datuje się na 1750 lat p.n.e. Pismo to istniało również w formie pieczęci. Pisano na glinie ale głównie na materiałach nie trwałych. Pisano na ceramice i freskach. Występowało we wszystkich ośrodkach kultury minojskiej. Pismo zawiera nieznany języka. Nie zostało odczytanie. 45 znaków podobnych do lin. B. C.H.Gordon rozpoznał 11 słów z czego 11 podobnych do języka semickiego.

Pismo linearne B W okresie późnominojskim II (1450 – 1400 r. p.n.e.) miejsce pisma linearnego A zajmuje nowe pismo. Znaleziska wyłącznie z Knossos. Evans odkrył w pałacu w Knossos około 4000 tabliczek z tym pismem, datowanych na lata p.n.e., kiedy kulturę minojską współtworzyli Achajowie – lud z Grecji lądowej. Zostało odczytane przez Michaela Ventrisa – architekta i filologa klasycznego Johna Chadwicka – ich osiągnięcia były publikowane w latach 50-tych XX wieku. Pismo linearne B zawiera dialekt starogrecki. Grecy dopasowali pismo A do swoich potrzeb. Sprowadzili je również do swoich ośrodków w Grecji lądowej (Lin. B w Knossos do 1400, w Mykenach do 1275, w Pylos do 1200 l. p.n.e.)

SYLABARIUSZ Mykeński

Prosta algebra

Treść tabliczek z pismem lin. B. To zapisy księgowe. Krótkie notatki, które były umieszczane w koszach z tabliczką. Nie ma na nich dat, dotyczą 1 roku. Przypuszcza się, że to notatki do jakichś poważniejszych zapisów na materiale nietrwałym (pergamin?), który się nie zachował.

Chronologia Państw Minojskich i Greckich 2400 – 2000 p.n.e. okres wczesnominojski (WM) 2000 – 1600 p.n.e. okres średniominojski (ŚM) 1600 – 1400 p.n.e. okres poźnominojski (PM) 1400 – 1200 p.n.e. okres mykeński 1200 – 1000 p.n.e. okres wędrówki Dorów 1000 – 800 p.n.e. greckie czasy starożytne 800 – 600 p.n.e. greckie średniowiecze (okres kolonizacji)

2000 – 1700 l. p.n.e. okres starszych pałaców 1700 – 1400 l. p.n.e. okres młodszych pałaców Nawiedzały ich kataklizmy: około 1700 r. p.n.e. prawdopodobnie trzęsienie ziemi, około 1500 l. p.n.e. wybuch wulkanu na Terze (Zakhyntos) Po pierwszej katastrofie cywilizacja ze wzmożoną siłą odbudowuje się. Po drugiej katastrofie upada.

Około 2000 l. p.n.e. walczące do tej pory państewka kreteńskie zostają podporządkowane władzy centralnej z ośrodkiem w Knossos. Kreta była więc już 2000 l. p.n.e monarchią. Król nosił tytuł wanax i był wodzem naczelnym. W tradycji przetrwał jako legendarny Minos. Państwo – temenos (okręg kultowy). Władca na krecie miał pochodzenie Boskie: posiadał przydomki: zrodzony z Zeusa, drogi Zeusowi. W różnych częściach wyspy usadowione były miasta rezydencjonalne, w których urzędowali zależni od wanaxa władcy.

OŚRODKI WŁADZY NA KRECIE: Na wschód od Knossos: Mallia i większy ośrodek Zakros. Na południe: Phaistos (Fajstos) Na Zachodzie odkryto pałac prowincjonalny w Monastiraki.

Domy i pałace Układ pałac-miasto narodził się w XX wieku p.n.e. Pałace zostały zbudowane na terenach wcześniej zajmowanych przez wille. Wille (np. dom z Vasiliki, lub na planie elipsy w Chamaizi) z centralnym dziedzińcem były dla nich wzorem, później pałace stały się wzorem dla willi urzędników i możnych (wille minojskie w Knossos, Mallia). Domy zwykłych ludzi nie były okazałe.

Pałace były połączone z miastem. Wokół płacy były miasta, ich kształt był raczej bezplanowy (posiadały agorę). Przedmieścia łączyły się z terenami rolniczymi. Były otwarte; drogi prawie swobodnie wbiegały na centralny dziedziniec. Największy dziedziniec (było ich kilka) był zawsze zasadą dominującą w tej architekturze. Dziedziniec zapewniał dopływ światła i powietrza do pomieszczeń skupionych wokół. Konstruowano świetliki doprowadzające światło i powietrze. Posiadały system kanalizacji. Były wielopiętrowe, tworzyły je piętrowe tarasy.

Budowane na kamiennej przybudówce z cegły mułowej, konstrukcje wzmacniane były drewnem. Z czasem z podpór drewnianych wytworzył się system kolumn. Były budowane w malowniczym położeniu na wzniesieniach. Nie była to architektura monumentalna. Pałace były żywo malowane od początku. Później doszły do tego piękne naścienne Freski. Przedstawiały one życie codzienne: zabawy oraz procesje kultowe, często zwierzęta, w tym morskie.

Pałac w Knossos Wielość różnych pomieszczeń tworzy wrażenie labiryntowości. Pokoje gościnne były na piętrze. Główne wejście Dziedziniec Zachodnie wejście oficjalne Południowe propyleje

Część magazynowa Dziedziniec, brukowany, miejsce obrzędów kultowych, występów. Monumentalna klatka schodowa Pomieszczenia reprezentacyjne i kultowe Sala podwójnych siekier Megaron królowej

Pałac w Fajstos Część rezydencjalna, od strony północnej Magazyny, warsztaty Dziedziniec

Zajęcia codzienne - praca Rolnictwo: oliwa, zboże, owoce, wino, opium. Rzemieślnictwo: warsztaty rzemieślnicze: Kamieniarstwo – alabaster, ceramika, brąz – metalurgia, kość słoniowa, fajans, tekstylia – wytwórstwo barwnika: purpury Handel: targi. Eksport: naczynia, drewno, wełna (dużo owiec) Urzędnicy w pałacu: przy królu. Archiwa. Kapłani i Kapłanki.

Thellasokracja prawda i mit W okresie swojej świetności kultura minojska za sprawą swej silnej i dobrze rozwiniętej floty i doskonałych żeglarzy miała dominować nad morzem. Na to, że czuli się bezpiecznie wskazują otwarte pałace. Państwo miało czuwać nad bezpieczeństwem handlu na wyspie (system strażnic na traktach), oraz na morzu eliminując piratów. Bezpieczeństwo w handlu z takimi państwami jak Egipt oraz krajami egejskimi, przyniosło im wielkie bogactwo. Lecz w XIV wieku przejmują władze Achajowie i upadają osady kreteńskie – czy więc flota zawiodła? C. G. Starr: brak wyobrażeń floty w sztuce dowodzi o jej nikłym znaczeniu.

KULT Na wzgórzach – święty teren otaczano murem, składano ofiary i wota, figurki zwierząt, które hodowali, modele gliniane części ciała z prośba o uzdrowienie. Np. góra Jukas w pobliżu Knossos. W jaskiniach (Psychro, Ida) (rozkwit kultu l. p.n.e.) – składano różnego rodzaju wota – czczono stalaktyty, stalagmity. W pałacach – krypty z kolumnami, repozytoria, pomieszczenia z różnymi poziomami. Na dziedzińcu – stałe ołtarze, dziedzińce ze stopniami. Obudowywano źródła wody – prawdopodobnie je czczono. W domach – podobnie jak w pałacach tylko na mniejszą skalę Nie znamy Bóstw, ale odnaleziono nazwy własne Bóstw Greckich, które miały pochodzić z Krety.

Dominacja żeńskiego elementu boskiego. Bogini urodzaju, przyrody – dominująca (jak neolityczna matka). Wyobrażenia bóstw w postaciach: słupów, wolno stojących belek, kamieni. Symbole kultowe: podwójna siekiera, rogi. Składano bogom ofiary z żywności, ze zwierząt, wytworów człowieka. Do przywoływania służyły odpowiednie gesty: taniec indywidualny i zbiorowy, dęcie w trąby.