1

2 Światowy ład informatyczny. Wybrane zagadnienia Kulturoznawstwo, studia stacjonarne i niestacjonarne 2 Wykłady (zdalne) w roku akademickim 2006/2007

3 Informacja o prowadzącym zajęcia: 3 Doc. dr habil. Andrzej Kocikowski Wydział Nauk Społecznych UAM ul. Szamarzewskiego 89 Pracownia Komunikacji Multimedialnej WNS UAM (nowy budynek dydaktyczny, p. 6) Instytut Kulturoznawstwa UAM (budynek AB, pokój 22 i 21) tel.: (61) (p. 6, bud. E), (61) (sekretariat Instytutu). Dyżur (tradycyjny): poniedziałek, 11: :00, wskazana sobota i niedziela zjazdowa. Elektroniczny (IRC): piątek, 11: :30. Korespondencja elektroniczna:

4 Wykład nr 3 4 Przypominanie umiejętności liczenia... To i owo o cyfryzacji produkcji wydawniczej oraz sprawach pochodnych. WPROWADZENIE (2) OPRACOWANIE GRAFICZNE (ZDJĘCIA, FOTOGRAFIE I INNE MATERIAŁY ILUSTRACYJNE): MGR WOJCIECH PUPPEL, PKM WNS UAM

5 5 Wykład nr 3 Nowinki: 25 października 1969 r.: - University of California Los Angeles (UCLA); - University of California Santa Barbara (UCSB); - Stanford Research International (SRI) Menlo Park; - University of Utah, UTAH

6 6 Wykład nr 3 Założenia pierwsze (1): Koszty: 1. opracowanie redakcyjne (15 ark. x 80,-)1200,00 2. redakcja techniczna (15 ark. x 40,-) 600,00 3. skład i łamania (15 ark. x 120,-) korekta (15 ark. x 60,-) 900,00 5. projekt i przygotowanie techniczne okładki 600,00 6. naświetlenie (220 stron x 6,-)1320,00 7. montaże, blachy offsetowe (55 x 20,-)1100,00 8. papier (230 kg x 4,30) 989,00 9. karton (100 ark. x 0,80) 80, druk1100, introligatornia i oprawa1000, lakierowanie okładki 90, koszty ogólnowydawnicze 15%1617,00 Razem koszty , zysk 10%1239,00 RAZEM KOSZT WYDANIA ,00

7 7 Wykład nr 3 Założenia pierwsze (2): (... ) przeciętna publikacja naukowa jest książką w formacie między B5 i A5, zawierającą od 12 do 25 tzw. arkuszy wydawniczych (... ) przykładowa książka liczy stron, waży 0,5 kg i w trzecim wymiarze (grubość) ma około 15 mm (... ) książka liczy sobie około znaków (tj. 450 stron maszynopisu) (... ) przeciętny nakład przykładowej książki, to egzemplarzy w abstrakcyjnej dużej uczelni wyższej przygotowywanych jest każdego roku 500 takich publikacji. Przyjmujemy jednocześnie, iż abstrakcyjnych dużych uczelni wyższych jest Zakładamy dalej, iż 10 egzemplarzy z nakładu każdego tytułu stanąć musi na półkach wszystkich 5 uczelnianych bibliotek.

8 8 Wykład nr 3

9 9 (... ) zapis na nośniku cyfrowym czystych 1800 znaków (1 strona maszynopisu) wymaga przestrzeni 1,75 kB, a przy uwzględnieniu podstawowych elementów formatowania tekstu (kursywa i inne wyróżnienia, cechy akapitu etc.) potrzeba 2,0 kB. (... ) nasza przykładowa książka zajmuje przeto przestrzeń 900 kB(ajtową). (... ) po zapisaniu na nośniku cyfrowym w wersji najprostszej (... ) tworzy plik o wielkości 1 MB (jednego megabajta). aby zapisać 1800 znaków w formacie HTML potrzeba od 2,0 d0 3,0 kB w zależności od przyjętego sposobu przygotowywania plików (... ) przeciętny plik HTML zawierający jedną stronę maszynopisu z pełnym formatowaniem ma wielkość 2,5 kB. Ten sam plik w formacie RTF potrzebuje 8 kB, zaś w najbardziej przestrzenio- żernym PDF - 20 kB. Założenia pierwsze (3):

10 Wykład nr 3 Założenia drugie (1) (... ) dwa nośniki danych mają znaczenie na dzisiejszym etapie rozwoju technologii cyfrowych. (... ) - nośnik magnetyczny - wykorzystywany w urządzeniach, z których najbardziej znane, to stacje dysków elastycznych (dyskietek) oraz (... ) tzw. stacje dysków twardych. Nośnik drugi - "optyczny", wykorzystywany jest w urządzeniach nazywanych napędami CD [ROM] (... ) do których wkładamy wymienną plastikową płytę (dysk) z zapisanymi danymi; odczyt danych odbywa się poprzez przetwornik opto-elektroniczny stąd popularne określenie - "optyczny".. dostęp do danych może być lokalny lub/i zdalny. Dostęp lokalny jest cechą każdego komputera praktycznie od jego narodzin.

11 Wykład nr 3

12 Wykład nr 3 Założenia drugie (2) Dostęp zdalny wymaga (... ) infrastruktury sieciowej. Istotną cechą dostępu zdalnego jest to, iż odbiorca danych (klient) zasiada przed ekranem swojego PC i łączy się poprzez sieć z innym komputerem, który jest dostarczycielem - nadawcą danych (serwer). W trybie określonym przez administratora nadawcy, odbiorca uzyskuje dostęp do danych umieszczonych najczęściej na dysku twardym serwera. W ten sposób, mimo wielkiej niejednokrotnie odległości dzielącej komputer nadawcy i odbiorcy ten ostatni może w dogodnym dla siebie czasie (i właściwie miejscu) korzystać z zasobów komputera odległego. Kluczową cechą dostępu zdalnego jest to, że znaczna liczna odbiorców może korzystać z tych samych danych jednocześnie. W zależności od przyjętych rozwiązań sprzętowych i softwarowych, ta sama publikacja - jeden egzemplarz przykładowej kc - może być czytana jednocześnie i niezależnie przez 1000 osób rozsianych po całym Świecie.

13 Wykład nr 3 Wnioski pierwsze (1): Roczna produkcja (... ) wydawnictwa, to egzemplarzy przykładowych książek. Wszystkie wydawnictwa wytwarzają w ciągu roku egzemplarzy. Przeciętny nakład (300 egz.) przykładowej książki pochłania 150 kg papieru. Taka sama ilość zawarta jest w 60 ryzach popularnego papieru biurowego produkcja roczna każdego z pięciu wydawnictw wymaga w związku z powyższym kg (75 ton), zaś wszystkie wydawnictwa zużywają rocznie kg, czyli 375 ton papieru To odpowiednik 150 tysięcy ryz papieru biurowego. Gdyby te ryzy ułożyć jedna na drugiej powstałby stos o wysokości 7500 metrów (słownie: 7,5 tysiąca metrów). Po 5 latach pracy każde z przykładowych wydawnictw naukowych zadrukowuje 375 ton papieru ( egz.), zaś wszystkie razem osiągają rezultat 1875 ton ( egz.). To ekwiwalent 750 tysięcy ryz papieru biurowego, które ułożone jedna na drugiej tworzą stos o wysokości 37,5 km

m m m Wykład nr 3 14

15 Wykład nr 3 Gdyby cały nakład jednej przykładowej książki ułożyć w taki sposób, jak zwykle czynią to bibliotekarze w swoich magazynach, to otrzymalibyśmy rząd o długości 4,5 m. Produkcja roczna jednego tylko wydawnictwa naukowego utworzy rząd o długości 2250 m. Produkcja roczna wszystkich przykładowych wydawnictw, to rząd książek o długości metrów (11,25 km) Nieco poniżej tej wysokości latają rejsowe samoloty pasażerskie (porównaj poprzedni slajd). na półki każdej z uczelnianych bibliotek trafia książek rocznie. Ułożone w podany przed chwilą sposób utworzą rząd o długości 375 metrów. Łącznie, dla wszystkich bibliotek, otrzymujemy rząd książek ( sztuk) o długości 1875 metrów. Wnioski pierwsze (2): 15

16 Wykład nr 3 Przy założeniu, iż regał biblioteczny jest 7 półkowy (podwójna szerokość) (... ) każda z uczelnianych bibliotek musi dysponować regałem o długości około 27 m; przy regałach o pojedynczej szerokości wynik mnożymy przez 2 (około 54 metry, 7 półkowego regału). (... ) na każdym z nich spoczywa ciężar kg. W każdej z uczelnianych bibliotek jest już wtedy przykładowych książek, co daje wynik łączny (dla wszystkich bibliotek) egzemplarzy. Każda z bibliotek potrzebuje w związku z tym (po 5 latach) 135 metrów bieżących 7 półkowego regału (podwójna szerokość) lub 270 metrów bieżących 7 półkowego regału o pojedynczej szerokości; na każdym regale spoczywa ciężar kg (62,5 ton!!!) Wnioski pierwsze (3): 16

17 Wykład nr 3 Jeden przeciętny dorosły słoń afrykański waży 7 ton 17

18 Wykład nr 3 10 przeciętnych słoni afrykańskich waży 70 ton. 10 losowo wybranych słoni afrykańskich może ważyć 62,5 tony. 18

19 Wykład nr 3 Roczna produkcja przykładowego wydawnictwa przy przeliczeniu cyfrowym, to 0,5 do 10 GB danych. Wszystkie przykładowe wydawnictwa wytwarzają w ciągu roku od 2,5 do 50 GB danych. Druga grupa wniosków (1): 1 MB to przestrzeń zajęta przez przeciętną książkę akademicką przy formatowaniu najprostszym. 20 MB danych to format PDF, zaś 2,5 MB (format HTML). Jeden dysk optyczny CD może pomieścić 35 przeciętnych kc w formacie PDF, 280 kc w formacie HTML i 700 książek w formacie tekstowym. Na dysku DVD zapisać można prawie połowę całorocznej produkcji przykładowego wydawnictwa cyfrowego (...) Na przeciętnym dysku twardym zapisać można jednoroczną produkcję wszystkich wydawnictw cyfrowych (format PDF), zaś dysk o pojemności 250 GB pomieści wszystkie tytuły kc wydane w ciągu 5 lat. 19

20 Wykład nr 3 Druga grupa wniosków (2): Gdyby 5 letnią produkcję wszystkich wydawnictw, tj tytułów udostępnić zdalnie w wersji cyfrowej zaoszczędzono by 1875 ton papieru. Przykładowe biblioteki nie musiałyby zakupić - każda metrów bieżących 7 półkowego regału o pojedynczej głębokości oraz martwić się, czy stropy pomieszczeń magazynowych wytrzymają dodatkowy ciężar równy wadze 10 dorosłych słoni afrykańskich. (...) przykładowy regał zajmuje netto prawie 65 m2 powierzchni magazynowej, zatem powierzchnia brutto dla rozważanego przypadku, to praktycznie 130 m2 przy magazynowaniu tradycyjnym. Nietradycyjny system magazynowania oszczędza powierzchnię magazynowa netto i brutto, jednakowoż radykalnie zwiększa nakłady inwestycyjne. 20

21 Wykład nr 3 Trzecia grupa wniosków (1): Niezapisana płyta CD-R (średnica 12 cm) kosztuje 1 zł brutto. Etui (slim - grub. 5,3 mm) do płyty kosztuje niecałe 30 groszy (brutto). Nadruk kolorowy na płycie przy zamówieniu do 50 sztuk pożera 2,5 zł. Razem wszystko to kosztuje jakieś 5,5 złotego brutto. Koszt zapisania danych na płycie jest znikomy, ale załóżmy, iż wszystko razem (...) mieści się w 6 złotych brutto. Tyle - powtórzmy - kosztuje wyprodukowanie jednego egzemplarza z przykładowego nakładu kc w tej części kosztów ogółem, która dla kp rozpoczyna się wraz z przekazaniem wszystkich materiałów do drukarni. Wyprodukowanie jednego egzemplarza kp tej samej pozycji pochłania w odnośnym zakresie od zł. Kompletna - wedle przedstawionego wykazu - płyta CD-ROM (w etui) jest prostopadłościanem o rozmiarach 142 mm x 124 mm x 5,3 mm i waży 65 gram. Cały, 300 egzemplarzowy nakład, po ułożeniu rzędem na regale w taki sam sposób, w jaki układane są książki zajmuje 160 cm i waży 19,5 kg. 21

22 Wykład nr 3 Trzecia grupa wniosków (2): Nie-zapisany dysk DVD-R (średnica 12 cm) kosztuje 5 zł brutto. Pozostałe elementy (etui, nadruk, wkład do etui etc.) pozostają niezmienione czyli takie same jak przy CD-ROMIE. Wszystko razem kosztuje jakieś 15 złotych brutto. Za tę cenę otrzymujemy jednak nośnik, na którym zapisać można prawie połowę całorocznej produkcji każdego z przykładowych wydawnictw, tj. 225 tytułów kc (format PDF). Gabaryty płyty DVD są identyczne z gabarytami CD, zatem z punktu widzenia potrzeb magazynowych (...) sytuacja nie ulega zmianie: 160 cm i 19,5 kg. Jednakowoż, na każdym krążku zapisanych ("wydrukowanych") jest 225 do 250 tytułów, co w wymiarze finansowym daje wskaźnik 6 groszy za tytuł. To tylko 50% więcej, niż wyliczyliśmy dla najlepszego z dostępnych urządzeń, mianowicie dysków twardych o pojemności tytułów (250 GB). 22

23 Wykład nr 3 Czwarta grupa wniosków (1): Z (... ) kalkulacji finansowej wynika, iż wydanie przeciętnej publikacji naukowej tyle, że w nakładzie 500 egz. kosztuje 13,5 tys. złotych. Od (... ) naświetlania rozpoczyna się ta część kosztów, które są specyficzne dla książki papierowej; jest tego 8,4 tys. złotych. (... ), iż 1 egz. z tego konkretnego nakładu, tylko dlatego, że wykonano go w formie papierowej kosztuje około 17 złotych (16,8). Plus (... ) pozostałe koszty, (...). Łącznie: 27 złotych za egzemplarz (... ).finansowej 23

24 Wykład nr 3 Czwarta grupa wniosków (1): (... ) nakład nie każdej książki akademickiej jest tak wysoki (założyliśmy 300) (... ) można je składać oszczędniej (...) lecz nie zawsze jest to możliwe (np. często dochodzą rozmaite ilustracje, w tym barwne fotografie), (... ) prawdopodobne jest, iż w koszcie nakładu jednego przeciętnego tytułu przynajmniej 6,5 tys. złotych to koszt technologii, czyli wydania papierowego. 6,5 tys. złotych przy jednym tytule, to już tys. przy 500 tytułach rocznie. Jeśli wydawnictw jest 5 (co założono), to rocznie można zaoszczędzić tys. złotych (słownie: szesnaście milionów dwieście pięćdziesiąt tysięcy złotych). 24

25 Na tym regale umieszczono około 1000 książek 25

26 Zapełniamy, zapełniamy, zapełniamy... 26

27 Oto regał biblioteczny... 27

28 Zapełniamy, zapełniamy, zapełniamy... 28

29 Na regale bibliotecznym można stawiać także płyty DVD 29

30 Teraz widać to lepiej 30

31 Można położyć też tytułów... Dysk twardy 250 GB 31

32 10,5 cm 15 cm 3,5 cm Gabaryty dysku twardego 32

33 Wykład nr 3 Wykaz literatury uzupełniającej listę bazową: Castells, Manuel (2003), Galaktyka Internetu; Kocikowski, Andrzej (2002), Cyfryzacja wydawnictw (...), [Czytaj...];Czytaj...

34 Wykład nr 3 W związku z wykładem nr 3 pojawić się mogą - m. in. - następujące kwestie egzaminacyjne: 1. Jaką przestrzeń (w kB) zajmuje jedna strona maszynopisu w formacie *.PDF? 2. Ile papieru (w kg) pochłania przeciętny nakład publikacji akademickiej (wykład nr 3)? 3. Jaką wysokość miałby stos papieru zużytego na wydrukowanie wszystkich przykładowych publikacji akademickich w ciągu 5 lat (wykład nr 3)? 4. Jaką pojemność winien mieć dysk twardy, aby pomieścić przykładową, pięcioletnią akademicką produkcję wydawniczą (wedle wykłady nr 3)? Wprowadzenie (2): Przypominanie umiejętności liczenia... (...) o cyfryzacji produkcji wydawniczej (...).

35 Koniec sekcji

36 UZUPEŁNIENIA

37

38 To jest ostatni slajd prezentacji