Malwina Śniadała Anna Przydatek Monika Gorzkowicz TEMPERAMENT 1

SPIS TREŚCI Temperament – definicja Historia ( Hipokrates, Galen) Biologiczna teoria temperamentu Teoria Pawłowa Regulacyjna teoria temperamentu (wg Jana Strelau’a) Hans Jurgen Eysenck Temperament a praca marzeń SPIS TREŚCI

Temperament – to podstawowe, względnie stałe czasowo cechy osobowości, które manifestują się w formalnej charakterystyce zachowania. Cechy te występują już we wczesnym dzieciństwie i są wspólne dla człowieka i zwierząt. Temperament podlega zmianom zachodzącym pod wpływem dojrzewania i starzenia się oraz niektórych czynników środowiskowych - zespół dziedziczonych cech osobowości, zdeterminowanych genetycznie i ujawniających się już w pierwszym roku życia człowieka. Tak rozumiany temperament stanowi podstawę kształtowania się i rozwoju osobowości -

Badaniami temperamentu zajmowali się m.in. Hipokrates, Galen, Iwan Pawłow, Jan Strelau, Hans Eysenck, Arnold Buss, Robert Plomin, Ernest Kretschmer, William Sheldon.

HISTORIA Historię temperamentu rozpoczął grecki filozof i lekarz Hipokrates, opisując zdrowie jako stan zależny od czterech soków ( płynów, ”humorów”)organizmu : krwi, flegmy, żółci czarnej i żółtej. Pół tysiąca lat później kolejny grecki lekarz Galen, powiązał przewagę jednego z soków w organizmie z określonymi sposobami zachowań i w ten sposób wyodrębnił pierwszą typologię temperamentu. Sangwinik ( łac. sangius – krew ) = wesoły i aktywny  Choleryk ( grec. chole – żółć ) = pobudliwy Melancholik ( grec. melas chole – czarna żółć ) = smutny  Flegmantyk ( grec. phlegma – flegma ) = apatyczny, ospały

Biologiczna teoria temperamentu PEN Osobowość to trwała organizacja : sfery poznawczej (inteligencja), woluntarnej (charakter), afektywnej (temperament) i somatycznej (konstytucja ciała). Temperament to sposób wyrażania emocji, jest częścią składową charakteru, czyli systemu świadomych dążeń w zachowaniu. Struktura osobowości składa się z trzech niezależnych czynników: Psychotyczności Ekstawersji Neurotyczności. 6

Immanuel Kant przedstawił swoją koncepcję temperamentu w wydanej w roku 1798 Antropologii. Zdaniem autora na biologiczne podstawy temperamentu składają się konstytucja cielesna oraz zestaw zaproponowanych przez Galena humorów. Na temperament jako zjawisko psychologiczne składa się szereg cech psychicznych uwarunkowanych składem krwi. O tym, do jakiego typu temperamentu zalicza się dana jednostka, decydują dwie właściwości krwi: 1. łatwość bądź trudność jej krzepnięcia 2. temperatura (krew chłodna lub ciepła) Korzystając z nazw zaproponowanych przez Galena, Kant wyróżnił cztery typy temperamentu. Za podstawę podziału przyjął dwa kryteria: 1. energia życiowa, która waha się w granicach pobudliwy- ospały 2. dominująca charakterystyka zachowania (emocje versus działanie) W dwóch temperamentach- sangwinicznym i melancholicznym- dominują uczucia. Kant podkreśla, że istnieją tylko cztery proste temperamenty, odpowiednio do czterech figur sylogistycznych. Nie ma więc temperamentów złożonych (np. sangwiniczno-cholerycznego)‏

8

Melancholik – to osoba o pesymistycznym, lękowym negatywnym podejściu do przyszłości, życia, samego siebie, a także codziennych spraw. Choleryk – to osoba pobudliwa, przejawiająca tendencje do ciągłego niezadowolenia i agresji. Charakteryzuje ją silne przeżywanie emocji oraz duża energia życiowa i aktywność. Sangwinik – to osoba o najbardziej ustabilizowanym typie charakteru, o optymistycznym podejściu do życia, otwarta na relacje interpersonalne, towarzyska, beztroska. Flegmatyk – to osoba zrównoważona emocjonalnie o wysokim poziomie samokontroli, w relacjach interpersonalnych najczęściej nieufna i chłodna.

Towarzyski sangwinik - ekstrawertyk, rozmowny, optymista. Świat wewnętrzny: Dar przyciągania do siebie ludzi Gadatliwy, narrator, dusza towarzystwa Ma poczucie humoru, wesoły i spontaniczny Pamięć do kolorów Umacnia kontakt ze słuchaczami przez dotyk Emocjonalny i wylewny, entuzjastyczny i ekspresywny Ciekawy Urodzony aktor Prostoduszny Żyje dniem dzisiejszym Zmienność usposobienia Szczerość serca Ciągle jak dziecko W pracy : Pracuje ochotniczo Inicjuje nowe formy aktywności Sprawia bardzo dobre wrażenie Twórczy i barwny Tryska energią i entuzjazmem Rozpoczyna w efektowny sposób Pobudza innych do współpracy Oczarowuje współpracowników

Perfekcyjny melancholik- introwertyk, myśliciel, pesymista Świat wewnętrzny Głęboki i skłonny do rozmyślań Analityczny Poważny i zdeterminowany Ma zadatki na geniusza Utalentowany i twórczy Muzykalny, przejawia zdolności artystyczne Filozofujący i poetyczny Wyczulony na piękno Wrażliwy na potrzeby innych Skłonny do poświęceń Sumienny Idealista W pracy Podporządkowuje się regulaminom Perfekcjonista o wysokich wymaganiach Docenia wagę szczegółów Wytrwały i dokładny Uporządkowany i zorganizowany Schludny i czysty Oszczędny Łatwo dostrzega problem Znajduje twórcze rozwiązanie Musi dokończyć, co zaczął Lubi wykresy , schematy, wykazy i liczby

Energetyczny choleryk- ekstrawertyk, człowiek czynu, optymista W pracy Ukierunkowany na cel Ogarnia całokształt Dobry organizator Dostrzega praktyczne rozwiązania Szybki w działaniu Rozdziela pracę Kładzie nacisk na wydajność Realizuje cele Dodaje innym bodźca Opozycja pobudza go do działania Świat wewnętrzny Urodzony przywódca Dynamiczny i aktywny Nieodparta potrzeba zmian Musi korygować błędy Silna wola i zdecydowanie Nie ulega wzruszeniom Trudno go zniechęcić Niezależny i samowystarczalny Wzbudza zaufanie Wszystkim pokieruje

Spokojny flegmatyk - introwertyk, obserwator, pesymista W pracy Kompetentny i solidny Spokojny i zgodny Ma zdolności administracyjne Pośredniczy w rozwiązywaniu problemów Unika konfliktów Dobrze znosi naciski Znajduje proste wyjście Świat wewnętrzny Powściągliwy Niewymagający i beztroski Spokojny, chłodny, opanowany Cierpliwy, zrównoważony Cichy, a przy tym dowcipny Życzliwy i uprzejmy Emocje skrywa głęboko Pogodzony z życiem Uniwersalny

Iwan Pawłow Rosyjski fizjolog, laureat Nagrody Nobla z medycyny w 1904 roku. Pawłow wykonał serię doświadczeń, których celem była obserwacja zachowań u psów. Badając fizjologię wydzielania śliny stwierdził, że psy wydzielają ślinę nie tylko w trakcie posiłku, ale także w reakcji na bodziec, który posiłek poprzedzał. Jedzenie, powodujące ślinienie nazwano pierwotnym bodźcem kluczowym, a dzwonek bądź lampkę bodźcem obojętnym. W wyniku stałego towarzyszenia bodźców obojętnych bodźcom kluczowym następowało przekształcenie bodźców obojętnych we wtórne bodźce kluczowe. Zjawisko to Pawłow nazwał odruchem warunkowym, w odróżnieniu do wrodzonego odruchu bezwarunkowego czyli ślinienia się na pierwotny bodziec (pokarm).Dalsze badania doprowadziły do odkrycia praw nabywania odruchów warunkowych. 14.09.1849 – 27.02.1936 14

Odruch ślinienia się na dźwięk dzwonka Odruch ślinienia się na widok pokarmu to odruch bezwarunkowy, ponieważ pojawia się samoistnie. Odruch ślinienia się na dźwięk dzwonka to odruch warunkowy, ponieważ warunkiem jego pojawienia się jest wcześniejsze skojarzenie dźwięku dzwonka z podawaniem posiłku. 15

Pawłow przeprowadzał zabiegi chirurgiczne na mózgu zwierząt, ustalając związek poszczególnych ośrodków w mózgu z reakcją zwierzęcia na bodźce, uczeniem się przez nie odruchów. Badając sposoby reagowania zwierząt na bodźce, określił niektóre przyczyny powstawania nerwic u zwierząt. 16

Pawłow zajmował się także działalnością układu nerwowego jako całości Pawłow zajmował się także działalnością układu nerwowego jako całości. Na podstawie swoich badań określił cztery rodzaje układu nerwowego jako fizjologiczną podstawę typologii temperamentów Hipokratesa – Galena. .Kryteriami służącymi wyodrębnianiu tych rodzajów były: siła układu nerwowego, jego zrównoważenie oraz siła procesów pobudzania/hamowania. Wyróżnił: Melancholika - o słabym układzie nerwowym Choleryka - charakteryzującego się silnym układem nerwowym i brakiem równowagi między procesami pobudzania i hamowania Flegmatyka - z silnym układem nerwowym, charakteryzującego się równowagą między słabymi procesami hamowania i pobudzania Sangwinika - mającego silny układ nerwowy, charakteryzujący się równowagą między silnie zaznaczającymi się procesami hamowania i pobudzenia.

Pawłow był jednym z przedstawicieli nurtu behawiorystycznego Pawłow był jednym z przedstawicieli nurtu behawiorystycznego. Celem behawiorystów jest zrozumienie , jak poszczególne bodźce środowiska kontrolują określone reakcje człowieka. BODZIEC REAKCJA wygłaszanie przemówienia czerwienienie się przyjęcie luki pamięciowe randka milczenie rozmowa kwalifikacyjna unikanie kontaktu wzrokowego 18

Jan Strelau polski psycholog znany w skali międzynarodowej ze swoich badań nad temperamentem jego kariera naukowa związana była z Uniwersytetem Warszawskim i Szkołą Wyższą Psychologii Społecznej. otrzymał m.in. nagrodę Fundacji Humboldta (1990) i Towarzystwa Maxa Plancka (1992) za wybitne osiągnięcia w zakresie badań nad osobowością nagroda Fundacji na rzecz nauki Polskiej w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych ur. 30.05.1391 19

Regulacyjna Teoria Temperamentu (wg Jana Strelau’a)‏ Koncentruje się na formalnych aspektach zachowania obejmujących Charakterystykę energetyczną (E) i temporalną (T), na które składają się takie cechy jak : wrażliwość sensoryczna, reaktywność emocjonalna, wytrzymałość i aktywność (E) oraz żwawość i persewatywność (T). Do ich pomiaru służy inwentarz Formalna Charakterystyka Zachowania –Kwestionariusz Temperamentu ( FCZ-KT ) skonstruowany przez niego i Bogdana Zawadzkiego. FCZ-KT został zaadaptowany do wielu wersji językowych, podobnie jak Kwestionariusz Temperamentu rozpowszechniony za granicą jako Strelau Temperament Inventory (STI). Badania prowadzone w ramach RTT koncentrują się na funkcjonalnej roli temperamentu w procesie adaptacji, ze szczególnym uwzględnieniem funkcjonowania człowieka w warunkach trudnych ( stresowych ) i jego znaczeniu jako jednego z czynników wpływających na zaburzenia w zachowaniu. W ramach licznych badań prowadzonych w paradygmacie genetyki zachowania Strelau i jego współpracownicy wskazali, że za różnice indywidualne w cechach temperamentu w około 40% odpowiada czynnik genetyczny, co podkreśla rolę środowiska, w tym głównie środowiska specyficznego( dla każdego członka rodziny) w kształtowaniu cech temperamentu.

CECHY FORMALNE - dotyczą sposobu wyrażania się treści CECHY FORMALNE - dotyczą sposobu wyrażania się treści. Każde zachowanie przebiega w określony sposób i z tego punktu widzenia zachodzą różnice indywidualne. CECHY WZGLĘDNIE STAŁE - w porównaniu z innymi właściwościami psychicznymi temperament należy do zjawisk najbardziej stałych; - temperament może się zmieniać wraz z rozwojem osobniczym: zmiany te mają charakter progresywny (okres dojrzewania) lub regresywny (okres starzenia się); - temperament może ulec zmianom będącym wynikiem silnych bądź długotrwałych oddziaływań środowiska fizycznego i społecznego. 21

CECHY PIERWOTNIE BIOLOGICZNIE ZDETERMINOWANE cechy temperamentalne są wynikiem ewolucji biologicznej i występują nie tylko u człowieka, ale i w świecie zwierzęcym; jednostka od urodzenia ma właściwy sobie temperament, zdeterminowany mechanizmem fizjologicznym, kształtującym się w okresie życia płodowego, na podłożu wyposażenia genetycznego 22

PODSTAWOWE CECHY TEMPERAMENTALNE POZIOM ENERGETYCZNY ZACHOWANIA Wszystkie te cechy, które są wyznaczane różnicami indywidualnymi w mechanizmach fizjologicznych odpowiedzialnych za poziom energetyczny organizmu, tzn. za nagromadzenie, jak i rozładowanie zmagazynowanej energii 23

WRAŻLIWOŚĆ SENSORYCZNA REAKTYWNOŚĆ EMOCJONALNA tendencja do intensywnego reagowania na bodźce wywołujące emocje, wyrażająca się w dużej wrażliwości i niskiej odporności emocjonalnej. WYTRZYMAŁOŚĆ zdolność do adekwatnego reagowania w sytuacjach wymagających długotrwałej lub wysoko stymulującej aktywności i/lub w warunkach silnej stymulacji zewnętrznej. WRAŻLIWOŚĆ SENSORYCZNA zdolność reagowania na bodźce zmysłowe o małej wartości stymulacyjnej. 24

ŻWAWOŚĆ - tendencja do szybkiego reagowania, do utrzymywania wysokiego tempa aktywności i do łatwej zmiany z jednego zachowania (reakcji) w inne, odpowiednio do zmian w otoczeniu. PERSEWERATYWNOŚĆ - tendencja do kontynuowania i powtarzania zachowań po zaprzestaniu działania bodźca (sytuacji), które to zachowanie wywołał

Hans Eysenck Angielski psycholog. Badacz i teoretyk osobowości. Prowadził badania nad strukturą osobowości metodą analizy czynnikowej. Posługując się metodami eksperymentalnymi wskazał na neurotyczność i dychotomię introwersji – ekstrawersji ( do których potem dołączył psychotyczność) jako podstawowe wymiary osobowości. Autor prac z zakresu psychopatologii i psychoterapii. Jeden z twórców systemu terapii behawioralnej, krytyk psychoanalizy. 04.03.1916 – 04.09.1997

EKSTRAWERSJA-INTROWERSJA Ekstrawersja oznacza cechę osobowości polegającą na tendencji do kierowania swojej percepcji i działań ku otoczeniu. Jest to zainteresowanie światem zewnętrznym, Introwersja oznacza cechę osobowości polegającą na tendencji do kierowania swojej percepcji i działań do wewnątrz (na samego siebie) z jednoczesnym zmniejszonym zainteresowaniem i aktywnością skierowanymi na świat zewnętrzny. 27

Introwertyk Ekstrawertyk Osoba towarzyska, posiadająca wiele przyjaciół. W życiu kieruje się emocjami, jest impulsywny. Uwielbia zmiany . Lubi cały czas coś robić, być w ruchu. Jest aktywny. Jest optymistycznie nastawiony w stosunku do przyszłości. Jest agresywny, łatwo wpada w gniew. Jest powściągliwy, ceni własne towarzystwo i spokój. Ma stałe grono przyjaciół, podczas ich wyboru jest bardzo ostrożny. W działaniu kieruje się rozsądkiem. Lubi uporządkowany tryb życia. Jest osobą sumienną, która wywiązuje się z przyjętych zobowiązań. 28

PSYCHOTYCZNOŚĆ Osoby z wysokimi wynikami w skali psychotyzmu: są zimne, bezosobowe, nieufne i nieszczęśliwe, nie potrafią współczuć. są samotne, nigdzie nie zadomowione mają urojenia prześladowcze, niekiedy bawią się kosztem innych osób i przejawiają zupełny zanik uczuć, potrafią być okrutne i nieludzkie. 29

(wrażliwość emocjonalna, chwiejność emocjonalna)‏ NEUROTYZM (wrażliwość emocjonalna, chwiejność emocjonalna)‏ Lęk Przygnębienie, zniechęcenie Poczucie winy Niska samoocena, nieśmiałość Napięcie Brak odporności na stres 30

TEMPERAMENT A PRACA MARZEŃ Planując swoją ścieżkę zawodową powinniśmy uwzględnić bardzo wiele czynników. Z pewnością musimy wówczas wziąć pod uwagę m.in. Przewidywalne trendy na rynku pracy, osobiste aspiracje, posiadane i rozwijane zdolności, jak również pewne predyspozycje osobowe.

KOLOR ŻÓŁTY – CHOLERYK KOLOR CZERWONY – SANGWINIK KOLOR ZIELONY – FLEGMATYK KOLOR NIEBIESKI - MELANCHOLIK

CHOLERYK: Osoba taka działa impulsywnie, często powoduje się emocjami; Jest niecierpliwy, oczekuje szybkich efektów; Często najpierw działa a potem myśli; Drobne niepowodzenia działają na niego deprymująco i powodują stan rozdrażnienia; Denerwuje go bezruch; Spragniony jest nowych, często "mocnych" wrażeń; Sprawdza się "w akcji", kiedy może wykazać się dobrym refleksem, szybkością działania i podejmowania decyzji; Uczy się poprzez działanie, w sytuacjach, które są dla niego angażujące; Nie zwraca uwagi na szczegóły, interesują go główne wątki; Konieczność odraczania satysfakcji oraz poczucie statyczności wydarzeń powodują u niego frustrację; Trudno mu "wysiedzieć w ławce" i cierpliwie wysłuchać wykładu; Znaczna część sprzedawców reprezentuje ten typ temperamentu

SANGWINIK: Jest rzeczowy i racjonalny; Swoje działanie lubi planować i realizować krok po kroku; Opanowanie i spokój towarzyszą mu nawet w sytuacjach krytycznych; Nie lubi ujawniać swoich emocji - uważa, że to irracjonalne, a to, co irracjonalne go nie interesuje; Drażni go nieporządek i brak organizacji; Lubi przewodzić i ma poczucie, że się do tego nadaje - w grupie często pretenduje do roli lidera; W działanie grupy wprowadza strukturę, negocjuje strategie rozwiązań, przypomina o celu; Efektywnie uczy się, gdy widzi jasną strukturę i sensowność podejmowanych działań; Potrafi spostrzegać związki pomiędzy odległymi od siebie rodzajami wiedzy; W konfrontacji z brakiem jasności sytuacji oraz pracą w warunkach chaosu i bałaganu odczuwa niepokój, a proces uczenia się ulega zahamowaniu; Znaczna część menedżerów reprezentuje ten typ temperamentu.

MELANCHOLIK: Najczęściej żyje w świecie własnych emocji i przeżyć; Ma tendencję do odrywania się od realiów dnia codziennego i buszowania po krainie fantazji i marzeń; Mniej koncentruje się na faktach, bardziej na intuicji, odczuciach, refleksji; Lubi stan lekkiego spleenu i zadumy; Umiejętność filozofowania pozwala mu dostrzegać wewnętrzną strukturę złożonych zjawisk, budować modele teoretyczne; Dobrze sprawdza się w zadaniach wymagających myślenia abstrakcyjnego, wnioskowania, umiejętności celnego puentowania sytuacji; Uczy się poprzez skojarzenia; Duże znaczenie przywiązuje do klimatu emocjonalnego towarzyszącego przekazywanym informacjom; Nie trafia do niego suchy przekaz faktów.

FLEGMATYK: Działa powoli, lecz systematycznie - zwykle nigdzie się mu nie spieszy; Presja czasu i szybkie tempo wydarzeń męczą go i nie pozwalają się skoncentrować; Jest zapobiegliwy; Z uwagi na to, że i tak działa powoli, stara się znajdować rozwiązania proste i optymalne, które przynoszą względnie szybki efekt; Dobrze się sprawdza w realizacji zadań wymagających precyzji i skrupulatności - co prawda potrzebuje czasu, ale niczego nie przeoczy; Zwykle posiada lingwistyczny typ inteligencji; Proces uczenia się przebiega u niego wolno, ale skutecznie; Ma potrzebę dogłębnego poznania problemu; Koncentruje się na szczegółach; Jeżeli jest popędzany i czuje presję czasu, działa i uczy się mało efektywnie.

OSOBOWOŚCI MIESZANE Człowiek wielokrotnie tworzy kombinację więcej niż jednej osobowości. Połączenie dwóch typów osobowości może być następujące : w proporcji pół na pół dominujący główny typ osobowości z małą domieszką drugiego Połączenia naturalne : sangwinik/choleryk Melancholik/flegmatyk Połączenia uzupełniające : -flegmatyk/sangwinik -choleryk/melancholik Połączenia przeciwstawne : -sangwinik/melancholik -choleryk/flegmatyk W przypadku osobowości mieszanych występują kombinacje cech z różnych temperamentów. Osobowości mieszane istnieją wtedy, gdy człowiek posiada w podobnej ilości cechy charakterystyczne dla poszczególnych typów. Osobowości te zazwyczaj wykazują się większą elastycznością i przystosowaniem do otaczającej rzeczywistości.

Chcesz wiedzieć więcej, wejdź na : http://traugutt.net/lo/temperament/kwestionariusz.php http://wolvrpg.mojeforum.net/temat-vt9884.html http://www.enneagram.pl/

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ 