Epistemologia w naukach o zarządzaniu Łukasz Sułkowski „Racjonalność jest zawsze ograniczona, ale nie z powodu ograniczenia dostępu do informacji i nie z powodu gatunkowego ograniczenia ludzkiego umysłu, niezdolnego do całościowego obejmowania wszystkich sytuacji, zwłaszcza pod presją działania. Jej ograniczenie wynika ze społecznych granic i społecznego formowania umysłu ludzkiego” Pierre Bourdieu, Loïc J.D. Wacquant

Ontologia, epistemologia oraz metodologia organizacji i zarządzania Metody zarządzania organizacją Metody poznania organizacji i zarządzania Epistemologia organizacji i zarządzania Ontologia organizacji i zarządzania

Poziomy poznania w noz Poziom Składniki Ontologia organizacji i zarządzania Podstawowe założenia egzystencjalne: Definicja organizacji i procesu zarządzania Epistemologia organizacji i zarządzania Założenia poznawcze: Sens i granice dyscypliny, związki z innymi naukami „Metoda naukowa” zarządzania, modele, podejście indukcyjne i dedukcyjne, hipotezy, teorie Paradygmaty, ideały epistemiczne, programy badawcze Metafory organizacji, paradoksy zarządzania, symbole i archetypy Ideologia organizacji i zarządzania Metodologia poznania organizacji i zarządzania Metody badawcze: Techniki badawcze, techniki ilościowe, jakościowe, ethic, emic Metody empiryczne, formalne, rozumiejące Metodologia zarządzania organizacją Metody organizatorskie: Techniki zarządzania, kierowania Techniki organizatorskie Decyzje kierownicze

Epistemologia fundamentalistyczna Epistemologia niefundamentalistyczna Kryterium Epistemologia fundamentalistyczna Epistemologia niefundamentalistyczna Koncepcję przedmiotu badań Przedmiot badań jest precyzyjnie określony naturą rzeczywistości. Przedmiot badań powstaje w toku interakcji podmiotu i przedmiotu. Jednoznaczna definicja organizacji oraz procesów zarządzania. Wieloznaczne i zmienne określenie organizacji i przedmiotu zarządzania. Koncepcję podmiotu badań Podmiot jest niezależny od przedmiotu. Podmiot i przedmiot są współzależne. Badacz zarządzania może być obiektywnym obserwatorem. Badacz organizacji musi ingerować w badany świat. Relację pomiędzy przedmiotem a podmiotem poznania Podmiot poznania uzyskuje bezzałożeniową i bezpośrednią wiedzę o przedmiocie poznania. Podmiot poznania uzyskuje wiedzę o przedmiocie opartą na założeniach aksjologicznych i zapośredniczoną przez język. Badanie organizacji to empiryczne poznanie uniwersalnych związków przyczynowych. Badanie organizacji to proces interwencji aksjologicznej dającej wiedzę uwarunkowaną sytuacyjnie. Rozumienie prawdy Korespondencyjna koncepcja prawdy. Niekorespondencyjne koncepcje prawdy (np. koherencyjna). Nauki o zarządzaniu odzwierciedlają i opisują rzeczową lub atrybutową organizację. Nauki o zarządzaniu nie odzwierciedlają, lecz kształtują organizację i zarządzanie. Rozumienie racjonalności Uniwersalne kryteria racjonalności. Kulturowe kryteria racjonalności. Nauki o zarządzaniu to przedsięwzięcie w pełni racjonalne. Nauki o zarządzaniu to przedsięwzięcie kulturowe. Pytanie o metodę naukową Odkrywanie wiedzy pewnej, zweryfikowanej przez zastosowanie racjonalnych procedur badawczych Tworzenie wiedzy niepewnej, uwarunkowanej historycznie przez stosowanie procedur heurystycznych Najogólniejsze teorie i metody zarządzania są trwałe i wiarygodne niezależnie od warunków historycznych. Teorie, metody i techniki zarządzania są nieuchronnie kulturowe i historyczne. Problem granic dyscypliny Demarkacja dyscyplin naukowych jest trwała i wyznaczana granicami w badanej rzeczywistości. Granice między dyscyplinami naukowymi są płynne, zmienne historycznie i konstruowane społecznie Przedmiot nauk o zarządzaniu jest interdyscyplinarny, ale swoisty. Przedmiot nauk o zarządzaniu ma płynne i zmienne granice. Relację między poznaniem a działaniem Proces poznawania rzeczywistości powinien być oddzielony od procesu zmian Procesy poznania i działania są nierozłączne Poznanie organizacji i procesu to pierwszy etap, drugim może być projektowanie, a trzecim wdrażanie zmian. Poznawanie jest ingerencją w funkcjonowanie organizacji, a zmiana jest jednocześnie wzbogacaniem poznania.

Porównanie fundamentalizmu, pluralizmu, eklektyzmu i anarchizmu metodologicznego Kryterium porównania Fundamentalizm metodologiczny Pluralizm metodologiczny Eklektyzm metodologiczny Anarchizm metodologiczny Konieczność stosowania metod w nauce Konieczna jedna „metoda naukowa”. Zróżnicowane są techniki poznawcze. Koniecznych wiele „metod i technik naukowych” zależnie od dyscypliny Potrzebnych wiele „metod i technik naukowych” w jednej dyscyplinie Całkowity brak metod naukowych – „wszystko ujdzie” (anything goes) Możliwość łączenia metod Nie wolno mieszać różnych metod naukowych Wolno łączyć metody z różnych paradygmatów i podejść Wolno łączyć metody z różnych dyscyplin, paradygmatów i podejść Wolno łączyć metody zaczerpnięte z nauki i życia potocznego Podział metod w nauce „Metoda naukowa” jest jedna (niedojrzała do niej dana dyscyplina) Metod naukowych jest wiele Metod naukowych jest wiele i mogą być sprzeczne Nie ma metody naukowej Ocena skuteczności metody Weryfikacja lub falsyfikacja naukowa Efektywność poznawcza Efektywność poznawcza i pragmatyczna Skuteczność praktyczna (pragmatyczna).

Epistemologia noz Kryterium Metodologia neopozytywistyczna Metodologia interpretatywna Cele badania Uogólnianie, weryfikacja, analiza, przewidywanie i programowanie zmian Rozumienie, opisanie, synteza, stymulowanie zmian Konstatacje jednostkowe Model poznania metodologicznego Nomotetyczny Idiograficzny Wgląd w przedmiot badania Obiektywny Intersubiektywny Relacje między składnikami rzeczywistości Przyczynowo-skutkowe Powtarzalne Współzależności Powtarzalne i jednostkowe Stosunek badacza do badanej rzeczywistości Obiektywny, zewnętrzny punkt widzenia (outsider) Uczestnik badanych zjawisk i procesów (insider) Stosunek badacza do wartości Dążenie do poznania obiektywnego, wolnego od wartościowania Świadomość uwikłania w wartości (postawa aksjologiczna) Moc predykcyjna Wysoka moc predykcyjna Niska moc predykcyjna Formy metod Indukcja i dedukcja Indukcja, dedukcja i konstrukcja Preferowany rodzaj danych Ilościowe dane Jakościowe dane Preferowana metodologia Predykacje oparte na abstrakcyjnych systemach pojęć Deskryptywno-wyjaśniająca lub rozumiejąca (hermeneutyczna) Preferowana metodyka Metody standaryzowane Ilościowe, ustrukturyzowane, statystyczne Metody niestandaryzowane Jakościowe, nieustrukturyzowane, jednostkowe

Metodyka badań w naukach o zarządzaniu Ilościowa a jakościowa Trafność i rzetelność metody Metody eksploracyjne, eksplanacyjne i opisowe Desk research i badania terenowe Źródła pierwotne i wtórne

Program badawczy Metody jakościowe – eksploracja Metody ilościowe - eksplanacja

Metodyka ilościowa Reprezentatywna statystycznie Standaryzowane techniki i narzędzia Techniki: wywiady i ankiety Kontrola nad respondentem i anonimowość

Metodyka ilościowa Metodę ankietową (zaczerpniętą z socjologii), Metodę obserwacji (zaczerpniętą z nauk przyrodniczych), Metody etnologiczne (zaczerpnięte z antropologii), Metody paraeksperymentalne (zaczerpniętą z nauk przyrodniczych i społecznych), Metody dokumentacyjne (zaczerpniętą z nauk społecznych i historycznych).

Obszary metodyki ilościowej Badań operacyjnych i prognozowania, Zarządzania produkcją, Zarządzania strategicznego, Zarządzania marketingowego, Zarządzania operacyjnego, Zarządzania finansami, Zarządzania zasobami ludzkimi, Zarządzania informacjami

Metodyka neopozytywistyczna Metody zarządzania strategicznego Metody zarządzania operacyjnego Metody zarządzania zasobami ludzkimi Metody zarządzania finansami Metody zarządzania informacją Metody pomiaru skuteczności i efektywności zarządzania

Metodyka humanistyczna Psychologiczne metody zarządzania Antropologię organizacji Etnometodologię Socjologię interwencji Teorię ugruntowaną Metodę poszerzonych studiów przypadków Badania uczestniczące (participatory action research) Metodę analizy dyskursu i metody metaforyczne

Nauki inżynierskie Nauki ekonomiczne Nauki przyrodnicze Nauki humanistyczne Przedmiot Organizacja – ujęcie rzeczowe Zarządzanie – proces materialny i praktyczny Organizacja – ujęcie atrybutowe Zarządzanie – proces ekonomiczny Zarządzanie – proces materialny Organizacja – ujęcie czynnościowe Zarządzanie – proces społeczny Wzgląd badawczy Obiektywizm, pragmatyzm Obiektywizm, weryfikacjonizm, funkcjonalizm Obiektywizm, weryfikacjonizm Intersubiektywizm Funkcjonalizm albo symboliczny interakcjonizm Metodyka Indukcyjna, metody projektowania oraz monitorowania i kontroli Dedukcyjna, metody analiz statystycznych Indukcyjna, metody paraeksperymentalne, matematyzacja badań Indukcyjne, dedukcyjne i konstruktywistyczne metody badań społecznych Przykłady problemów Optymalizacja procesu pracy, wdrażanie technologii Rynkowa działalność przedsiębiorstwa Systemowy obraz organizacji, Procesy społeczne w organizacjach Przykłady badaczy F.W. Taylor, H.L. Gantt, F. i L. Gilberth M.P. Follet A. Marshall, J.O. McKinsey, E. Kosiol, W. Baumol K.E. Boulding R.L. Ackoff M. Weber, E. Mayo P. Selznic M. Crozier

Inspiracje nauk o zarządzaniu Nauki będące źródłem inspiracji dla zarządzania Prawo, Matematyka, Nauki polityczne, Psychologia, Antropologia kulturowa, Lingwistyka Nauki wywierające bezpośredni wpływ na zarządzanie Nauki przyrodnicze, Nauki ekonomiczne, Nauki inżynierskie, Nauki humanistyczne Nauki o organizacji i zarządzaniu Teoria organizacji, Teoria zarządzania, Nauka o przedsiębiorstwie, Dyscypliny szczegółowe zarządzania

Subdyscyliny zarządzania naukę o przedsiębiorstwie, zarządzanie międzynarodowe, zarządzanie strategiczne, zarządzanie zasobami ludzkimi, zarządzanie produkcyjne, zarządzanie finansami, rachunkowość zarządcza, zarządzanie zmianami w organizacjach, zarządzanie zasobami informacji, zarządzanie marketingowe, zarządzanie jakością, przedsiębiorczość, przywództwo, komunikacja w organizacji, metody i techniki zarządzania, innowacyjność

Role społeczne uczonych w zarządzaniu Badacz Nauczyciel Praktyk Guru Przedmiot badań Organizacja jako przedmiot poznania naukowego (dociekania prawdy) Organizacja jako miejsce społecznej transmisji wiedzy Organizacja jako przedmiot poddawany zmianom Organizacja jako przedmiot poznania intuicyjnego i zmian Podejście do dorobku dyscypliny Opieranie się na dorobku zarządzania (teoretyzowanie) Popularyzacja dorobku zarządzania Adaptacja metodologii dyscypliny Deklaracja o odrzuceniu dorobku Poszukiwanie pewności Dążenie do wysokiego prawdopodobieństwa Dążenie do przekazywania kanonu wiedzy prawdopodobnej Działanie w warunkach niepewności Sugerowanie pewności Koncentracja na poznawanie versus działanie Koncentracja na poznawanie Koncentracja na działanie komunikacyjne Koncentracja na działanie Etos zawodowy Naukowiec i badacz Nauczyciel akademicki Konsultant Szaman i prorok Idealne audytorium Środowisko naukowe Studenci Pracownicy, menedżerowie i klienci Wyznawcy - biznesmeni

funkcjonalno-systemowa symboliczno-interpretatywna Kryteria Perspektywa funkcjonalno-systemowa symboliczno-interpretatywna Konstytucja organizacji Dominuje odgórna – system kreowany poprzez sektor rynkowy, gospodarkę Dominuje oddolna – sieć znaczeń kreowana poprzez procesy komunikacji, interakcji i tworzenia, sensu w grupach Człowiek w organizacji Homo oeconomicus, indywidualny interes, zależności funkcjonalne Członkowie organizacji znajdują się w złożonych współzależnościach społecznych Istota organizacji Ekonomiczna, dana obiektywnie, poznawalna Konstruowana społecznie, postrzegana intersubiektywnie, poznawalna w ograniczonym stopniu Efekt działania gospodarczego Tendencja do zachowania równowagi Tendencja do przejęcia kontroli, napięcia powodowane walką sprzecznych interesów Relacje między składnikami rzeczywistości Przyczynowo-skutkowe Powtarzalne Współzależności Powtarzalne i jednostkowe Cele badania Uogólnianie, weryfikacja, analiza, przewidywanie i programowanie zmian Rozumienie, opisanie, synteza, stymulowanie zmian Stosunek badacza do badanej rzeczywistości Obiektywny, zewnętrzny punkt widzenia (outsider) Uczestnik badanych zjawisk i procesów (insider) Stosunek badacza do wartości Dążenie do poznania obiektywnego, wolnego od wartościowania Świadomość uwikłania w wartości (postawa aksjologiczna) Preferowana metodologia Predykacje oparte na abstrakcyjnych systemach pojęć Deskryptywno-wyjaśniająca lub rozumiejąca (hermeneutyczna) Preferowana metodyka Metody standaryzowane Ilościowe, ustrukturyzowane Metody niestandaryzowane Jakościowe, nieustrukturyzowane

Podejście modernistyczne Podejście postmodernistyczne Kryterium Podejście modernistyczne Podejście postmodernistyczne Definicja prawdy Korespondencyjna – uniwersalna, odzwierciedlenie rzeczywistości organizacyjnej Konstruktywistyczna – relatywna, tworzenie rzeczywistości organizacyjnej Znaczenie zarządzania Dyscyplina neopozytywistyczna, praktyczna, dostarczająca wiarygodnych metod zarządzania Dyscyplina refleksyjna, praktyczna, nie tworząca teorii Rola kontekstu kulturowego Marginalna – nie wpływa znacząco na koncepcje zarządzania Kluczowa – determinuje przydatność różnych koncepcji i narzędzi zarządzania Epistemologiczna rola języka Marginalna – język jest wyłącznie medium, języki są przekładalne Kluczowa – język jest również treścią, języki są niewspółmierne Znaczenie władzy Władza konstytuuje organizację. Władza jest neutralna moralnie Władza przenika każdą relację międzyludzką w organizacji. Władza jest „podejrzana” etycznie Dominująca metodologia Obiektywistyczna, oparta na metodach przyrodoznawstwa, uniwersalna, wiarygodna Interpretatywna, oparta na metodach nauk społecznych i doświadczeniach potocznych, zmienna

Szkoły i kierunki zarządzania Przykładowe aplikacje Wybrane nurty i kierunki zarządzania. Nurty zarządzania Szkoły i kierunki zarządzania Przykładowe aplikacje Nurt klasyczny i neoklasyczny Kierunek taylorowski Kierunek administracyjny Szkoła uniwersalistyczna Szkoła empiryczna Metody planowania Metody kierowania i kontroli Metody badań i analiz procesu pracy Nurt psychologiczny Kierunek stylów kierowania Teorie decyzyjne Siatka kierownicza Model optymalnego podejmowania decyzji Nurt socjologiczny Kultura organizacyjna Kierunek systemów społecznych Interpretatywne ujęcie organizacji Badania wymiarów wartości Analiza ról organizacyjnych Metafory organizacyjne Nurt systemowy i strukturalny Kierunek badań operacyjnych Kierunek cybernetyczny Kierunek systemowy Prognozowanie i symulacje Analiza wejścia-wyjścia Analiza podsystemów Nurt strategiczny Szkoła planistyczna Szkoła ewolucyjna Szkoła pozycyjna Szkoła zasobowa Analiza SWOT Case study strategii Model 5 sił Analiza zasobów

Cechy metafor w noz Adekwatność – powinna akcentować pewne istotne cechy lub relacje występujące zarówno w organizacji, jak i metaforycznym obiekcie. Użyteczność - powinna prowadzić do lepszego zrozumienia organizacji i wskazywać na możliwości działań. Kreatywność – powinna pełnić funkcję heurystyczną wskazując na nowe interpretacje organizacji i zarządzania. Prostota porównania – powinna przyrównywać organizację i procesy kierowania do lepiej rozumianych, mniej abstrakcyjnych i łatwiej dostępnych doświadczeniu obiektów.

Aksjologia organizacyjna – cztery obrazy nauk o zarządzaniu Wartości w poznaniu Wartości w działaniu Neutralność aksjologiczna Zaangażowanie aksjologiczne 1. Nauka obiektywistyczna 3. Nauka oceniająca Pasywność pragmatyczna 2. Nauka projektująca 4. Nauka radykalna Aktywizm pragmatyczny

Tożsamość nauk o zarządzaniu Tożsamość nauk o zarządzaniu stała się w ostatnich latach ważnym problemem dla polskiego środowiska naukowego dzięki czemu nasza dyscyplina zyskuje na refleksyjności

Pytania poznawcze Jaki jest przedmiot noz? Na jakich paradygmatach opierają się noz? Jakie są związki noz z innymi dyscyplinami nauki? Czy w naukach o zarządzaniu należy dążyć do ideału neutralności aksjologicznej? Jakimi metodami badawczymi powinny posługiwać się noz?

Jaki jest przedmiot noz? 1. Wieloznaczność definicji przedmiotu noz: organizacja i zarządzanie, procesy decyzyjne (decyzje kierownicze), kierowanie, sprawowanie władzy, wykorzystywanie zasobów organizacyjnych 2. Przedmiot noz jest konstruowany społecznie (instytucje akademickie, biznes, konsulting) 3. Przedmiot noz to kategoria rozmyta ontologicznie i epistemologicznie – zakorzeniona w różnych paradygmatach

Kryterium Nauki inżynierskie Nauki ekonomiczne Nauki przyrodnicze Nauki humanistyczne Przedmiot Organizacja – ujęcie rzeczowe Zarządzanie – proces materialny i praktyczny Organizacja – ujęcie atrybutowe Zarządzanie – proces ekonomiczny Zarządzanie – proces materialny i informacyjny Organizacja – ujęcie czynnościowe Zarządzanie – proces społeczny Wzgląd badawczy Obiektywizm, pragmatyzm Obiektywizm, weryfikacjonizm, funkcjonalizm Obiektywizm, weryfikacjonizm Intersubiektywizm Funkcjonalizm albo Symboliczny interakcjonizm Metodyka Indukcyjna, metody projektowania oraz monitorowania i kontroli Dedukcyjna, metody analiz statystycznych Indukcyjna, metody paraeksperymentalne, matematyzacja badań Indukcyjne, Dedukcyjne Konstruktywistyczne metody badań społecznych Przykłady problemów Optymalizacja procesu pracy, wdrażanie technologii Rynkowa działalność przedsiębiorstwa Systemowy obraz organizacji, Procesy społeczne w organizacjach Przykłady badaczy F.W. Taylor, H.L. Gantt, F. i L. Gilberth M.P. Follet A. Marshall, J.O. McKinsey, E. Kosiol, W. Baumol K.E. Boulding R.L. Ackoff M. Weber, E. Mayo P. Selznic M. Crozier

Na jakich paradygmatach opierają się nauki o zarządzaniu? Wieloparadygmatyczność, niewspółmierność lub sprzeczność paradygmatów (consensus omnium) Podział przedmiotowy zgodny z subdyscyplinami noz Szkoły zarządzania w ujęciu chronologicznym (np. M. Bielski) Paradygmat neopozytywistyczny vs. interpretatywny Paradygmaty nauk społecznych wg. G. Burrella i G. Morgana Paradygmaty zarządzania wg. M.J. Hatch Ramy poznawcze rozumienia organizacji wg. L.G. Bolmana i T.E. Deala Metafory organizacji wg. G. Morgana Systemy wg. M.C. Jacksona

Kryterium Metodologia neopozytywistyczna Metodologia interpretatywna Cele badania Uogólnianie, weryfikacja, analiza, przewidywanie i programowanie zmian Rozumienie, opisanie, synteza, stymulowanie zmian Metodologiczny model poznania Nomotetyczny Idiograficzny Wgląd w przedmiot badania Obiektywny Intersubiektywny Relacje między składnikami rzeczywistości Przyczynowo-skutkowe Powtarzalne Współzależności Powtarzalne i jednostkowe Stosunek badacza do badanej rzeczywistości Obiektywny, zewnętrzny punkt widzenia (outsider) Uczestnik badanych zjawisk i procesów (insider) Stosunek badacza do wartości Dążenie do poznania obiektywnego, wolnego od wartościowania Świadomość uwikłania w wartości (postawa aksjologiczna) Moc predykcyjna Wysoka moc predykcyjna Niska moc predykcyjna Formy metod Indukcja i dedukcja Indukcja, dedukcja i konstrukcja Preferowany rodzaj danych Ilościowe dane Jakościowe dane Preferowana metodologia Predykacje oparte na abstrakcyjnych systemach pojęć Deskryptywno-wyjaśniająca lub rozumiejąca (hermeneutyczna) Preferowana metodyka Metody standaryzowane Ilościowe, ustrukturyzowane, statystyczne Metody niestandaryzowane Jakościowe, nieustrukturyzowane, jednostkowe

Cztery perspektywy poznawcze w naukach o zarządzaniu Funkcjonalizm Interpretatywizm Teoria krytyczna Postmodernizm

Jakie są związki noz z innymi dyscyplinami nauki? Koncepcja słabej dystynkcji dyscyplin naukowych Problemy pogranicza i słaba demarkacja Pola badawcze obok instytucjonalnych dyscyplin i subdyscyplin

Stanowisko silnej dystynkcji noz Stanowisko słabej dystynkcji noz Kryterium Stanowisko silnej dystynkcji noz Stanowisko słabej dystynkcji noz Ontologiczne Odrębność świata organizacji i zarządzania od sfery społecznej i ekonomicznej Nierozerwalny związek świata organizacji i zarządzania ze sferą społeczną i ekonomiczną Epistemologiczne Kategorie poznawcze specyficzne dla organizacji i zarządzania Kategorie poznawcze wspólne z innymi naukami społecznymi Metodologiczne Metody swoiste dla noz Metody noz zaczerpnięte z nauk społecznych Instytucjonalne Silna tożsamość akademicka i zawodowa wyraźnie odrębna od innych nauk Interdyscyplinarna tożsamość akademicka i zawodowa wskazująca na pewne odrębności noz, ale i wyraźne krzyżowanie się problematyki i kompetencji noz z innymi naukami społecznymi

Płynne granice noz Wielu badaczy organizacji utożsamiając się z zarządzaniem pozostaje również przedstawicielami innych nauk, co determinuje ich styl poznawczy Jeśli chodzi o wielość subdyscyplin zarządzania, to wizja życia organizacyjnego jest w nich również silnie zróżnicowana np. perspektywa poznawcza specjalisty w zakresie marketingu istotnie różni się od finansisty albo badacza zarządzania kadrami Tendencje odśrodkowe w naukach o zarządzaniu związane z: wywodzeniem się z innych dyscyplin oraz odmienną specjalizacją jeśli chodzi o subdyscyplinę zarządzania, różnicują tożsamość badaczy organizacji Dychotomia pomiędzy teorią a praktyką zarządzania. Teoretycy dążą do uogólnionego obrazu procesów zarządzania wykorzystując przede wszystkim metody poznawcze, podczas gdy praktycy skupiają się na doskonaleniu organizacji w oparciu o metodykę pragmatyczną

1. Problem demarkacji w zarządzaniu rozstrzygnąć można przez wskazanie swoistości przedmiotu badań, jego rozłączności w stosunku do innych dyscyplin naukowych oraz instytucjonalnej jedności i odrębności tej nauki. Nauki o zarządzaniu badają zorganizowaną i celową działalność ludzi. Rdzeń zarządzania związany ze światem organizacji, jest zarysowany, problemem pozostają peryferia 2. W zarządzaniu mamy do czynienia z dwoma (ekonomiczny lub humanistyczny) a może nawet wieloma obszarami koncentracji wokół badanej problematyki - dziedzina pogranicza Mając drogowskaz w postaci rdzenia nauk o zarządzaniu, nie powinniśmy ograniczać dyskursu na peryferiach. Wydaje się również, iż często nie ma epistemologicznego (poza umownym) rozstrzygnięcia kwestia czy konkretny problem należy do jednej bądź drugiej dziedziny nauki Rozmyte granice nauk o zarządzaniu wytwarzają pewne problemy instytucjonalne, ale są również źródłem twórczych rozwiązań. Opowiadam się zatem za stanowiskiem słabej dystynkcji, które dopuszcza w noz badanie problemów, które są również przedmiotem innych dyscyplin oraz za wykorzystaniem metod i względu badawczego czerpanych z różnych nauk Koncepcja decentralizacji nauki – pola badawcze odgrywają rolę coraz istotniejszą w porównaniu z podziałem dziedzinowym i dyscyplinarnym

Czy w noz należy dążyć do ideału neutralności aksjologicznej? Uwikłanie w wartości Nauka pragmatyczna Nauka ideologiczna (menedżeryzm) Nurt krytyczny

Aksjologia zarządzania Wartości w poznaniu Wartości w działaniu Neutralność aksjologiczna Zaangażowanie aksjologiczne 1. Nauka obiektywistyczna 3. Nauka oceniająca Pasywność pragmatyczna 2. Nauka projektująca 4. Nauka krytyczna Aktywizm pragmatyczny

Jakimi metodami badawczymi powinny posługiwać się noz? Polimetodyczność Metody ilościowe i jakościowe Triangulacja Problem niewspółmierności albo sprzeczności rezultatów Relatywizm kulturowy

Metodyka interpretatywna Zastosowania metod zaczerpniętych z humanistyki (socjologii, psychologii społecznej, antropologii kulturowej) Etnologia organizacji, etnometodologia, socjologia interwencji, teoria ugruntowana, badania uczestniczące N. Denzin, D. Silverman, G. Morgan, G. Burrell, M.J. Hatch

Postulaty refleksyjnego zarządzania 1. Proces poznania w zarządzaniu nie opiera się wyłącznie na odzwierciedlaniu obiektywnie istniejącej rzeczywistości, ale na jej współtworzeniu w intersubiektywnych procesach negocjacji znaczeń. „Refleksyjność” poznania oznacza, że ludzie tworzący i uzgadniający znaczenia charakteryzują się samoświadomością i interpretując wiedzę o świecie zmieniają własne zachowania 2. Wiedza nauk o zarządzaniu ma charakter nieuniwersalny, przybliżony i niepewny. Racjonalność ograniczona i zrelatywizowana kulturowo: kognitywna rola języka, nieredukowalnym oddziaływaniem wartości na poznanie oraz historycznymi kryteriami racjonalności naukowej 3. Nauki o zarządzaniu są uwikłane w praktykę, co oznacza, że współtworzą badaną rzeczywistość. Pierwotne w rozumieniu organizacji i zarządzania są kategorie potoczne i intuicyjne. Język nauk o zarządzaniu jest interpretacją tych prymarnych konstruktów

Nauki o zarządzaniu tworzą i podtrzymują „organizacyjny światopogląd”, który wiąże racjonalizację i dążenie do efektywności z wzmocnieniem władzy ekspertów oraz technokratów. Menedżeryzm jest ideologią kontroli. Krytyczna analiza kontekstu poznania powinna stać się jednym ze źródeł autorefleksji zarządzania. Idee w naukach o zarządzaniu, podobnie jak w innych naukach społecznych, nie są wolne od ryzyka etnocentryzmu Zarządzanie podobnie jak inne nauki społeczne znajduje się w kole hermeneutycznym. Sposoby interpretacji rzeczywistości uzależnione są od kulturowo nabytego aparatu kognitywnego i językowego, który to z kolei zmienia się pod wpływem tych interpretacji Nauki o zarządzaniu na obecnym etapie rozwoju powinny wyzbyć się uniwersalistycznych ambicji. Rozumiane jako dyskurs lokalny niosą aspekty twórcze, podczas gdy wielkie systemy i teorie są jak dotąd, nieskuteczne poznawczo

Nauki o zarządzaniu mogą łączyć różne względy badawcze Nauki o zarządzaniu mogą łączyć różne względy badawcze. Przyjmowanie zróżnicowanych perspektyw epistemologicznych przyczynia się do wzbogacenia nauk społecznych. Na obecnym etapie rozwoju nauk o zarządzaniu najbardziej owocnym stanowiskiem epistemologicznym wydaje się być pluralizm, a nawet eklektyzm, który dopuszcza łączenie różnych, czasem niespójnych podejść poznawczych i epistemologicznych Wskazanie na kulturowe uwarunkowania tworzonej przez zarządzanie wiedzy nie oznacza postulatu całkowitego odrzucenia pozakulturowych źródeł wiedzy. Aby uniknąć przesocjologizowanej wizji nauk o zarządzaniu, trzeba dostrzec możliwości tworzenia wiedzy międzykulturowej, która choć nie może rościć pretensji do uniwersalizmu to stanowi rodzaj konsensusu, który buduje „wspólnotę komunikacyjną” badaczy i praktyków zarządzania

Podsumowanie Nauki o zarządzaniu w ciągu zaledwie 100 lat stworzyły i skupiły ogromną liczbę instytucji społecznych. Miliony naukowców i specjalistów pracujących w tysiącach ośrodków akademickich specjalizujących się w zarządzaniu, dziesiątki milionów absolwentów kierunków związanych z zarządzaniem, to ogromny dorobek Tożsamość nauk o zarządzaniu ulega przez ostatnie dziesięciolecia wzmocnieniu. Rośnie liczba publikacji i ośrodków naukowych Dylematy poznawcze, pluralizm metodologiczny i konflikty tożsamościowe nie hamują rozwoju naukowego ani ekspansji społecznej dyscypliny. Wręcz przeciwnie, wydają się one stymulować wielokierunkowy rozwój naukowy i społeczny Nauka w najszerszych definicjach jest częścią kultury. Może zatem z naukami o zarządzaniu, jest tak jak z bogactwem kultury. Wielość, pluralizm i napięcia kulturowe tworzą tygiel intelektualny. Pozorna jedność tłumi refleksję a więc i innowacje Wracamy zatem do podstawowych wartości nauki opisanych przez R. Mertona: wolność wypowiedzi, wspólnota komunikacyjna i autokrytycyzm potrzebne są również w naszej nauce Interdyscyplinarność pól badawczych problemów zarządzania dostarcza twórczych możliwości rozwoju tej nauki poprzez łączenie dyskursów odległych dyscyplin (np. antropologii, biologii ewolucyjnej, IT itd.)