Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Słowniki i korpusy jako źródło wiedzy o języku Mirosław Bańko UW i PWN m.banko@uw.edu.pl miroslaw.banko@pwn.com.pl Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Jak nie tłumaczyć tekstów... „Jak nie tłumaczyć tekstów technicznych” (Andrzej Voellnagel, WNT) 1. ‘Jak nie tłumaczyć źle’. 2. ‘Co zrobić, żeby w ogóle nie tłumaczyć’. Nb. nie ma pytajnika na końcu tytułu – dlaczego? Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Jakich słowników potrzebują tłumacze Dwujęzycznych (i wielojęzycznych) Jak Google przekłada angielski tekst na polski. Jak można zrobić to lepiej. Jednojęzycznych – dla L1 i L2 Słownik języka L1 powinien być „pasywny”. Słownik języka L2 powinien być „aktywny”. Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Typologia słowników 1. Ze względu na liczbę języków: jednojęzyczne – dwujęzyczne – wielojęzyczne bilingual – bilingualized (semi-bilingual) 2. Ze względu na układ: alfabetyczne – tematyczne 3. Ze względu na zawartość: ogólne – specjalne 4. Ze względu na zastosowanie: pasywne – aktywne Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Typologia słowników 5. Ze względu na adresata: popularne – naukowe dla rodzimych użytkowników – dla cudzoziemców dla dorosłych – dla dzieci – dla seniorów 6. Ze względu na stosunek do materiału: opisowe – normatywne 7. Ze względu na rodzaj informacji: językowe – encyklopedyczne Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Typologia słowników 8. Ze względu na zasięg czasowy: współczesne – historyczne synchroniczne – diachroniczne 9. Ze względu na nośnik: drukowane – elektroniczne 10. Ze względu na wizerunek rynkowy: standardowe – luksusowe „wielkie” – „podręczne” – „małe” Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Istota słowników ogólnych Słownik ogólny obejmuje wszystkie rodzaje jednostek leksykalnych danego języka i charakteryzuje je w sposób możliwie wszechstronny, pod różnymi względami. O „ogólności” słownika decyduje zarówno dobór haseł, jak i ich budowa. Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Mit idealnego słownika Istnieje słownik zawierający wszystkie wyrazy. Istnieje słownik uniwersalny – dla każdego i do wszystkiego. Istnieje słownik w pełni aktualny. Istnieje słownik tak łatwy, że nie trzeba się go uczyć. Kiedyś wydawano dobre słowniki, teraz wydaje się byle co. SŁOWNIK IDEALNYa–z  Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Niektóre słowniki aktywne Wielki słownik ortograficzny PWN ok. 140 000 haseł ponad 150 stron zasad odsyłacze do zasad punkty podziału wyrazów wykaz najnowszych zmian w ortografii indeks tematyczny spis homofonów Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Niektóre słowniki aktywne Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN informacje normatywne noty o użyciu hasła problemowe liczne przykłady schematy składniowe Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Niektóre słowniki aktywne Wielki słownik wyrazów bliskoznacznych PWN polski WordNet w wersji drukowanej ponad 80 000 haseł prawie 180 000 relacji: synonimii, antonimii, hipero- i hiponimii, holo- i meronimii Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Niektóre słowniki aktywne słownik (publikacja)  dykcjonarz przestarz.  książka  leksykon, onomastykon, tezaurus (thesaurus), glo-sariusz hist., mamotrept (mamotrekt) hist., nomenkla- tor hist., wokabularz hist. hasło słownik (zasób słów) słownictwo Źródło: Wielki słownik wyrazów bliskoznacznych PWN. Uwaga: relacje te wbudowano w elektroniczny USJP PWN. Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Niektóre słowniki aktywne Słownik dobrego stylu, czyli wyrazy, które się lubią ponad 70 000 kolokacji dla 5000 haseł, głównie rzeczowników oparty na statystycznej analizie Korpusu Języka Polskiego PWN Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Niektóre słowniki aktywne słownik  duży ~, obszerny, wielki, wielotomowy  mały ~, kieszonkowy, podręczny, jednotomowy  ~ elektroniczny, komputerowy  ~ alfabetyczny, gniazdowy, tematyczny  ~ encyklopedyczny, językowy, terminologiczny  ~ norma-tywny, opisowy  ~ jednojęzyczny, dwujęzyczny, wieloję-zyczny [...]  hasła ~a  któreś wydanie ~a  autor ~a, wydawca  napisać ~, opracować, przygotować, wydać  szukać czegoś w ~u, zaglądać do ~a  ~ ma ileś haseł, obejmuje coś, zawiera Źródło: Słownik dobrego stylu, czyli wyrazy, które się lubią. Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Niektóre słowniki aktywne Inny słownik języka polskiego (2000) ponad 100 000 jednostek ponad 40 000 haseł i podhaseł ponad 150 000 autentycznych przykładów kontekstowe, proste definicje bogate informacje gramatyczne punkty podziału wyrazów dokładny opis użycia wyrazów Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Niektóre słowniki aktywne 1 Jeśli bronimy jakiejś osoby lub jakiegoś miejsca, to... M+D+przed-N 5 Kiedy prawnik broni osobę, która została oskarżona o coś, to... M+B 13 Jeśli bronimy komuś coś robić, to... M+C+BEZOK Źródło: Inny słownik języka polskiego. Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Jak się posługiwać słownikiem Ze słownikiem trzeba się zapoznać. Co musisz zrobić – krok po kroku – aby sprawdzić znaczenie zwrotu sadzić koperczaki? Użytkownicy słowników często nie potrafią odnaleźć informacji i nie zawsze ją rozumieją. Co oznaczają skróty: ar., bibl., g.-niem., ts., ż V? Co to znaczy, że słowo jest potoczne, pospolite, książkowe itd.? „Znalazłam błąd w Waszym słowniku...”. „Taki wyraz nie istnieje, bo go nie ma w słowniku”. Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Czego szukać w korpusie językowym Nowych wyrazów, nowych znaczeń i innych brakujących informacji. Przykładów użycia, połączeń składniowych, informacji o względnej częstości wariantów. http://korpus.pwn.pl http://nkjp.pl Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Czego szukać w korpusie Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Szukamy w korpusie: rzecz w tym SPPSzob. – poprawne, SPPDor., NSPP – błąd W tym cała rzecz, ażeby biedni ludzie samymi sobą nie poniewierali (E. Orzeszkowa, SJPDor.) podobnie: Andrzejewski, Barańczak, M. Brandys, Bratny, Broszkiewicz, Irzykowski, Kosidowski, Krall, Kruczkowski, Krzysztoń, Kuncewicz, Lem, Makuszyński, Miłosz, Mrożek, Nurowska, Parandowski, Prus, Sapkowski, Szymborska, Terlecki, Toeplitz, Tyrmand, Uniłowski, Wat oraz: Błoński, Goban-Klas, Kieniewicz, Kwiatkowski, Nagórko, K. Szaniawski, Tatarkiewicz, Tischner, Wyka , Ziembiński, Ziomek Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Czego oczekiwać po poradni językowej Po telefonicznej – szybkiej porady w prostej sprawie. Po internetowej – głębszej analizy. http://poradnia.pwn.pl 10 000 odpowiedzi od 2001 r. 6000 odpowiedzi dostępnych publicznie większość pytań dotyczy pisowni, następnie składni, odmiany i znaczenia wyrazów Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce O co pytają internauci Mam pytanie dotyczące odmiany słowa magister: czy liczba mnoga brzmi magistrowie czy magistrzy? Czy wyrażenie fakt dokonany jest poprawne? Czy istnieje przymiotnik od profanum analogiczny do przymiotnika sakralny od sacrum (profanalny)? Jestem informatykiem – programistą i nie wiem jak powinienem przetłumaczyć (opisać) funkcję o angielskiej nazwie initialize. Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Poradnia też cytuje... 1. słowniki: najczęściej ortograficzne, potem poprawnej polszczyzny, ogólne i wyrazów obcych 2. korpus: Forma magistrzy brzmi nieprzyjemnie, a magistrowie nie dość, że są fonetycznie łatwiejsi, to jeszcze zawierają końcówkę -owie, która uchodzi za godnościową. Mimo to magistrowie i magistrzy występują w polszczyźnie jednakowo często. Natomiast profesorowie są w Korpusie Języka Polskiego przeszło dwadzieścia razy częstsi niż profesorzy. Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Dziewięć przykazań nabywcy słowników czyli jak kupować, żeby nie żałować Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce 1. Nie kupuj kota w worku Nie zamawiaj z katalogu książki, której nie znasz i której nie będziesz mógł zwrócić. Jeśli kupujesz w księgarni, domagaj się, aby księgarz zdjął folię. Zapytaj, co zawiera CD sprzedawane ze słownikiem. Zachowaj dowód zakupu. Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

2. Oceń swoje potrzeby i pamiętaj o nich Bądź ostrożny wobec rabatów, promocji i tzw. nadzwyczajnych okazji. Pomyśl zawczasu, jakiego słownika potrzebujesz, i nie zmieniaj decyzji pod wpływem błahych okoliczności. Sprawdź opis wybranych haseł: czy cię zadowala? Czy znajdujesz potrzebne informacje i czy je znajdujesz bez trudu? Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

3. Nie daj się zwieść pozorom Zwracaj uwagę nie tylko na opakowanie, ale i zawartość. Pamiętaj, że Wielki słownik... nie zawsze jest wielki. Nie wierz bezkrytycznie informacjom z okładki. Pamiętaj, że cena to nie wszystko. Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

4. Oceń aktualność słownika Nie wierz dacie na stronie tytułowej. Sprawdź datę przy nocie copyright. Zwróć uwagę na numer wydania i dodruku. Szukaj informacji o historii słownika w przedmowie. Sprawdź, czy słownik ma nowe wyrazy. I czy uwzględnia zmiany w ortografii. Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

5. Oceń wiarygodność słownika Zwróć uwagę na wydawcę. Czy coś o nim wiesz? Czy jest nazwisko autora na stronie tytułowej? Czy jest ci znane? Czy słownik miał recenzentów? Pamiętaj, że konsultant to nie recenzent. Czy słownik oparto na korpusie? Nie wierz na słowo, sprawdź, jak opracowano hasła. Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

6. Oceń zawartość edytorską Sprawdź, czy słownik ma rozbudowaną makrostrukturę. Jeśli tak, czy zawiera spis treści? Zwróć uwagę na aneksy, indeksy, bibliografię. Czy łatwo je znaleźć i z nich korzystać? Czy poza przedmową słownik ma jakiś wstęp i co ten wstęp zawiera? Czy słownik ma żywą paginę? Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

7. Oceń wielkość słownika Czy liczba stron odpowiada grubości grzbietu? Każde 100 stron powinno dawać ok. 4 mm. Zwróć uwagę na wielkość druku i ilość światła na stronie. Sprawdź szacunkowo liczbę haseł. Co liczy się jako hasło? Policz arkusze wydawnicze: ark. wyd. = wiersze x znaki x łamy x strony / 40000 Dla porównania SJP Szymczaka ma ok. 500 ark. Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

8. Oceń solidność wykonania Zwróć uwagę na jakość papieru. Czy nie przypomina gazety? Zwróć uwagę na trwałość oprawy. Im większy format, tym musi być solidniejsza. Popatrz na druk. Jeśli jest niewyraźny, książka może być reprintem starego słownika. Bądź ostrożny wobec wydań luksusowych. Chcesz płacić za treść czy za papier i tekturę? Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009

9. Pamiętaj, jaki słownik kupujesz Jeśli kupujesz słownik ortograficzny, to... szukaj zasad pisowni szukaj odsyłaczy od haseł do zasad szukaj punktów podziału na sylaby Jeśli kupujesz słownik frazeologiczny, to... sprawdź zasady hasłowania: czy hasła są odsyłane, czy też te same informacje powtórzono w różnych miejscach? Jeśli kupujesz słownik niealfabetyczny, to... szukaj indeksu wyrazów podanych tylko wewnątrz haseł lub odsyłaczy od nich Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce Wrocław, 28–29 marca 2009