Granice poznania. Granice poznania

Kant i problem transcendentalny Immanuel Kant 1724-1804 Krytyka czystego rozumu 1781 Hume ma rację, gdy twierdzi, że wiedza naukowa na podstawie samego tylko doświadczenia nie jest możliwa. Mamy jednak całkiem sporą wiedzę naukową. Musimy zatem mieć jakąś wiedzę a priori. Jak można wykroczyć w poznaniu poza treści doświadczenia? Granice poznania

Kant i problem transcendentalny Źródłem a priori nie są idee wrodzone (treści poznania), lecz uposażenie podmiotu, które nadaje przedmiotowi poznania określoną formę. Przewrót kopernikański w filozofii: nie podmiot dopasowuje się do przedmiotu, lecz przedmiot do podmiotu. Granice poznania

Kant i problem transcendentalny Pytania transcendentalnego część pierwsza: Jak jest możliwa czysta matematyka? Granice poznania

Kant i problem transcendentalny Pytania transcendentalnego część pierwsza: Jak jest możliwa czysta matematyka? Jak można przedmiot a priori oglądać? Granice poznania

Kant i problem transcendentalny Pytania transcendentalnego część pierwsza: Jak jest możliwa czysta matematyka? Jak można przedmiot a priori oglądać? Formy zmysłowości: przestrzeń czas Granice poznania

Kant i problem transcendentalny przestrzeń i czas są a priori, bo są koniecznym warunkiem doświadczenia skoro jednak mogę je oglądać, to są one we mnie, są formami zmysłowości zjawisko  rzecz sama w sobie zjawisko = konstrukcja z wrażeń, dokonana za pomocą form zmysłowości Granice poznania

Kant i problem transcendentalny przestrzeń i czas są a priori, bo są koniecznym warunkiem doświadczenia skoro jednak mogę je oglądać, to są one we mnie, są formami zmysłowości zjawisko  rzecz sama w sobie zjawisko = konstrukcja z wrażeń, dokonana za pomocą form zmysłowości matematyka jest nauką a priori: geometria o przestrzeni, arytmetyka o czasie Granice poznania

Dygresja: inne poglądy na przestrzeń i czas Substancjalizm: czas i przestrzeń istnieją niezależnie od umysłów i ciał, czas i przestrzeń mogłyby być puste. Argument: istnieje przestrzeń absolutna, bo istnieje ruch absolutny (Newton) Izaak Newton 1643-1727 Granice poznania

Dygresja: inne poglądy na przestrzeń i czas Relacjonizm: czas i przestrzeń są ogółem relacji między ciałami, bez zdarzeń nie ma czasu, bez ciał nie ma przestrzeni. Argument: pytanie o to, czemu Bóg nie stworzył świata godzinę wcześniej, jest absurdalne (Leibniz) Gottfried Wilhelm Leibniz 1646-1716 Granice poznania

Dedukcja transcendentalna (fragment) Pojęcie przyczyny nie może pochodzić z doświadczenia. Jest ono jednak niezbędne do wydawania sądów o zjawiskach. Czyli bez niego wiedza naukowa jest niemożliwa. Mamy wiedzę naukową. Wniosek: mamy a priori pojęcie przyczyny. Granice poznania

Dedukcja transcendentalna (fragment) Podobnie mamy a priori pojęcie substancji i 10 innych kategorii czystego intelektu. przyroda = konstrukcja ze zjawisk, dokonana za pomocą kategorii czystego intelektu Inaczej: umysł jest aktywny w procesie poznania. Poznanie nie polega na biernym odbiorze wrażeń. Granice poznania

Kantowskie rozwiązanie problemu indukcji Pojęcie przyczyny funkcjonuje jako aprioryczna forma sądu, do wypełnienia przez doświadczenie …jest przyczyną… Granice poznania

Kantowskie rozwiązanie problemu indukcji Mieć taką formę sądu znaczy tyle, co znać a priori zasadę przyczynowości. Zasada przyczynowości gwarantuje, że w przyrodzie zachodzą prawidłowości. Granice poznania

Przewrót kopernikański w filozofii Pytanie o: Przykładowe odpowiedzi źródła poznania skąd można cokolwiek wiedzieć? granice poznania co można wiedzieć? Kartezjusz idee wrodzone  w zasadzie wszystko (gdybyśmy byli doskonali) Hume doświadczenie (wrażenia) w zasadzie nic (nie znamy związków między faktami) Kant ? matematyka fizyka Newtona  Granice poznania

Realizm i idealizm epistemologiczny Realizm epistemologiczny przedmiot poznania istnieje rzeczywiście (niezależnie od podmiotu poznającego) Idealizm epistemologiczny przedmiot poznania zależy od podmiotu poznającego Granice poznania

Realizm i idealizm epistemologiczny Realizm epistemologiczny transcendentalny: przedmiot poznajemy takim, jaki jest (Kartezjusz) immanentny (krytyczny) przedmiot poznajemy takim, jaki się nam jawi (Locke) Granice poznania

Realizm i idealizm epistemologiczny Rozróżnienie na jakości pierwotne i wtórne (Locke): wtórne: barwy, dźwięki, czucia dotykowe, smaki, zapachy pierwotne: kształt, wielkość, liczba, ruch jakości wtórne powstają przez działanie na nas jakości pierwotnych rzeczy Berkeley: jakości pierwotne są poznawalne tylko dzięki jakościom wtórnym Granice poznania

Realizm i idealizm epistemologiczny Współczesne rozróżnienie: jakości przypadłościowe (occurent) i dyspozycyjne: Jakości dyspozycyjne (według realizmu krytycznego) są ugruntowane w jakościach przypadłościowych. Granice poznania

Realizm i idealizm epistemologiczny immanentny: poznajemy tylko przedmioty w umyśle (Berkeley) transcendentalny (krytyczny) poznanie wykracza poza treści doświadczenia (Kant) Granice poznania