Dziedzictwo humanizmu Epoka odrodzenia ludzkości

Spis treści Ramy chronologiczne epoki renesansu Ramy chronologiczne epoki renesansu Renesansowi twórcy europejscy Renesansowi twórcy europejscy Odrodzenie w Polsce Odrodzenie w Polsce Sztuka renesansowa Sztuka renesansowa Malarstwo, sztuka, rzeźba renesansowa Malarstwo, sztuka, rzeźba renesansowa

Ramy chronologiczne epoki renesansu Początek epoki odrodzenia zasadniczo pokrywa się z końcem średniowiecza - można więc przywoływać tu symboliczne daty upadku Konstantynopola, końca Wojny Stuletniej czy odkrycia Ameryki przez Krzysztofa Kolumba. Daty te jednak są tylko symboliczne ze względu na płynne przejście od średniowiecza do renesansu, szczególnie we Włoszech, jego kolebce, i we Francji, w której szczególnie w sztukach pięknych długo panowała forma mieszana między sztuką gotycką i renesansową (styl gotycko-renesansowy). Ustalenie początku epoki renesansu utrudnia także fakt, że do różnych krajów dotarł on w różnym czasie, a w żadnej dziedzinie kultury w żadnym rejonie Europy nie wyparł do końca form średniowiecznych. Stosunkowo ostre granice między kulturą renesansową i średniowieczną pojawiają się w krajach, w których pojawia się on później, szczególnie w Niemczech. Początek epoki odrodzenia zasadniczo pokrywa się z końcem średniowiecza - można więc przywoływać tu symboliczne daty upadku Konstantynopola, końca Wojny Stuletniej czy odkrycia Ameryki przez Krzysztofa Kolumba. Daty te jednak są tylko symboliczne ze względu na płynne przejście od średniowiecza do renesansu, szczególnie we Włoszech, jego kolebce, i we Francji, w której szczególnie w sztukach pięknych długo panowała forma mieszana między sztuką gotycką i renesansową (styl gotycko-renesansowy). Ustalenie początku epoki renesansu utrudnia także fakt, że do różnych krajów dotarł on w różnym czasie, a w żadnej dziedzinie kultury w żadnym rejonie Europy nie wyparł do końca form średniowiecznych. Stosunkowo ostre granice między kulturą renesansową i średniowieczną pojawiają się w krajach, w których pojawia się on później, szczególnie w Niemczech.styl gotycko-renesansowystyl gotycko-renesansowy

Ramy chronologiczne epoki Początek Renesansu we Włoszech od dawna jest przedmiotem ostrych sporów w historii kultury - niektórzy badacze widzą go już w wieku XIII, inni dopiero w drugiej połowie wieku XV. Dawniej, szczególnie w zafascynowanej Renesansem drugiej połowie XIX w., Dante uważany był za twórcę z pogranicza średniowiecza i renesansu, obecnie dość powszechnie uznawany jest za twórcę ściśle średniowiecznego - tylko niektóre ustępy De monarchia i De vulgari eloquentia zdają się temu przeczyć. Szczególnie sporna jest przynależność kulturowa wybitnych twórców wczesnego humanizmu włoskiego z XIV w. - Petrarki i Boccaccia. Początek Renesansu we Włoszech od dawna jest przedmiotem ostrych sporów w historii kultury - niektórzy badacze widzą go już w wieku XIII, inni dopiero w drugiej połowie wieku XV. Dawniej, szczególnie w zafascynowanej Renesansem drugiej połowie XIX w., Dante uważany był za twórcę z pogranicza średniowiecza i renesansu, obecnie dość powszechnie uznawany jest za twórcę ściśle średniowiecznego - tylko niektóre ustępy De monarchia i De vulgari eloquentia zdają się temu przeczyć. Szczególnie sporna jest przynależność kulturowa wybitnych twórców wczesnego humanizmu włoskiego z XIV w. - Petrarki i Boccaccia.DantePetrarkiBoccacciaDantePetrarkiBoccaccia

Ramy chronologiczne epoki W sztukach pięknych styl renesansowy narodził się we Florencji: symboliczną datą i rzeczywistym przełomem artystycznym był konkurs na najlepszy projekt brązowych drzwi baptysterium we Florencji. Konkurs wygrał Lorenzo Ghiberti, który swoim nietypowym projektem wzbudził zachwyt (Renesans w rzeźbie). Później Filippo Brunelleschi zaprojektował kopułę florenckiej katedry, co zapoczątkowało Renesans w architekturze, dlatego też często historycy za kolebkę odrodzenia uznają Florencję. W sztukach pięknych styl renesansowy narodził się we Florencji: symboliczną datą i rzeczywistym przełomem artystycznym był konkurs na najlepszy projekt brązowych drzwi baptysterium we Florencji. Konkurs wygrał Lorenzo Ghiberti, który swoim nietypowym projektem wzbudził zachwyt (Renesans w rzeźbie). Później Filippo Brunelleschi zaprojektował kopułę florenckiej katedry, co zapoczątkowało Renesans w architekturze, dlatego też często historycy za kolebkę odrodzenia uznają Florencję.drzwibaptysteriumFlorencjiLorenzo GhibertirzeźbieFilippo BrunelleschikatedrydrzwibaptysteriumFlorencjiLorenzo GhibertirzeźbieFilippo Brunelleschikatedry

Ramy chronologiczne epoki Także data końca epoki jest sporna i zależy od poszczególnych koncepcji historycznych. Często wymienia się "okrągłą" datę 1600, wymienia się też daty od 1517 (wystąpienie Lutra, uchodzące czasem także za datę początkową dla Niemiec) przez 1548 (Sobór trydencki) do 1648 (koniec wojny trzydziestoletniej) a nawet późniejsze. Dawniej, do rozpoczęcia pogłębionych badań nad tą epoką, za podtyp renesansu uznawano Barok jako całość. Dla Włoch za koniec epoki uznaje się bardzo często rok 1527, datę Sacco di Roma (złupienia Rzymu przez wojska cesarza Niemiec Karola V). Także data końca epoki jest sporna i zależy od poszczególnych koncepcji historycznych. Często wymienia się "okrągłą" datę 1600, wymienia się też daty od 1517 (wystąpienie Lutra, uchodzące czasem także za datę początkową dla Niemiec) przez 1548 (Sobór trydencki) do 1648 (koniec wojny trzydziestoletniej) a nawet późniejsze. Dawniej, do rozpoczęcia pogłębionych badań nad tą epoką, za podtyp renesansu uznawano Barok jako całość. Dla Włoch za koniec epoki uznaje się bardzo często rok 1527, datę Sacco di Roma (złupienia Rzymu przez wojska cesarza Niemiec Karola V).Sobór trydenckiwojny trzydziestoletniejBarok 1527Sacco di RomaKarola VSobór trydenckiwojny trzydziestoletniejBarok 1527Sacco di RomaKarola V

Renesansowi twórcy europejscy Marcin Luter Marcin Luter Mikołaj Gomółka Mikołaj Gomółka Niccolo Machiavelli Niccolo Machiavelli Wacław z Szamotuł Wacław z Szamotuł Giovanni Pierluigi da Palestrina Giovanni Pierluigi da Palestrina Mikołaj z Krakowa Mikołaj z Krakowa Sebastian z Felsztyna Sebastian z Felsztyna Tomas Luis de Victoria Tomas Luis de Victoria Orlando di Lasso Orlando di Lasso Sandro Botticelli Sandro Botticelli Tycjan

Leonardo da Vinci Leonardo da Vinci Leonardo da Vinci Leonardo da Vinci Michał Anioł Buonarroti Michał Anioł Buonarroti Michał Anioł Buonarroti Michał Anioł Buonarroti Rafael Santi Rafael Santi Rafael Santi Rafael Santi Donatello Donatello Donatello Hans Holbein Hans Holbein Hans Holbein Hans Holbein Jan Gutenberg Jan Gutenberg Jan Gutenberg Jan Gutenberg Filippo Brunelleschi Filippo Brunelleschi Filippo Brunelleschi Filippo Brunelleschi Donato Bramante Donato Bramante Donato Bramante Donato Bramante Tomasz Morus Tomasz Morus Tomasz Morus Tomasz Morus Erazm z Rotterdamu Erazm z Rotterdamu Erazm z Rotterdamu Erazm z Rotterdamu Franciszek Rabelais Franciszek Rabelais Franciszek Rabelais Franciszek Rabelais Filip Buonaccorsi Filip Buonaccorsi Filip Buonaccorsi Filip Buonaccorsi

Odrodzenie w Polsce Renesans był okresem rozkwitu kultury polskiej. Państwo polsko- litewskie było duże i silne, a wpływy włoskie, które nasiły się wraz ze ślubem Zygmunta I Starego z Boną Sforzą, przyczyniły się do rozkwitu malarstwa, architektury, sztuki kulinarnej. Do Polski przybyli sławni poeci i myśliciele: Włoch Filip Kallimach (Fillippo Buonaccorsi), Niemiec Konrad Celtis. W roku 1488 (niektóre źródła podają 1489) powstało pierwsze w Europie towarzystwo literackie - Nadwiślańskie Bractwo Literackie. Jego członkami zostali Celtis, profesorowie Akademii Krakowskiej, dworzanie, studenci. Polska stała się azylem tolerancji religijnej, powstały dzieła Reja i Kochanowskiego, Akademia Krakowska stała się jednym z ważniejszych ośrodków naukowych Europy. W 1544 powstały również kolejne uniwersytety: w Królewcu, Wilnie i w Zamościu. Renesans był okresem rozkwitu kultury polskiej. Państwo polsko- litewskie było duże i silne, a wpływy włoskie, które nasiły się wraz ze ślubem Zygmunta I Starego z Boną Sforzą, przyczyniły się do rozkwitu malarstwa, architektury, sztuki kulinarnej. Do Polski przybyli sławni poeci i myśliciele: Włoch Filip Kallimach (Fillippo Buonaccorsi), Niemiec Konrad Celtis. W roku 1488 (niektóre źródła podają 1489) powstało pierwsze w Europie towarzystwo literackie - Nadwiślańskie Bractwo Literackie. Jego członkami zostali Celtis, profesorowie Akademii Krakowskiej, dworzanie, studenci. Polska stała się azylem tolerancji religijnej, powstały dzieła Reja i Kochanowskiego, Akademia Krakowska stała się jednym z ważniejszych ośrodków naukowych Europy. W 1544 powstały również kolejne uniwersytety: w Królewcu, Wilnie i w Zamościu.Zygmunta I StaregoBoną SforząFilip KallimachFillippo BuonaccorsiKonrad Celtis1488Akademii Krakowskiejtolerancji religijnejAkademia Krakowska1544KrólewcuWilnieZamościuZygmunta I StaregoBoną SforząFilip KallimachFillippo BuonaccorsiKonrad Celtis1488Akademii Krakowskiejtolerancji religijnejAkademia Krakowska1544KrólewcuWilnieZamościu

Sztuka renesansowa Wraz z szerzeniem się idei humanizmu i przesunięciem się ciężaru zainteresowania człowieka na to co świeckie wyraźnie wzrasta zapotrzebowanie na budownictwo świeckie. Mimo budowanej nadal znacznej liczby nowych kościołów powstaje coraz więcej budynków służących zaspokojeniu potrzeb człowieka na ziemi. Szybko wzrasta ilość budowanych pałaców, podmiejskich rezydencji, budynków użyteczności publicznej. Wraz z szerzeniem się idei humanizmu i przesunięciem się ciężaru zainteresowania człowieka na to co świeckie wyraźnie wzrasta zapotrzebowanie na budownictwo świeckie. Mimo budowanej nadal znacznej liczby nowych kościołów powstaje coraz więcej budynków służących zaspokojeniu potrzeb człowieka na ziemi. Szybko wzrasta ilość budowanych pałaców, podmiejskich rezydencji, budynków użyteczności publicznej.humanizmupałacówhumanizmupałaców Budynki cechuje zwartość planu, prostota, czytelność i harmonia bryły wyraźnie opartej na ziemi (budynki przestają sprawiać wrażenie odrywania się i wznoszenia ku górze). To związanie budowli z ziemią podkreśla kompozycja, w której przeważają linie poziome. Rytm płaszczyźnie nadają linie schodów, gzymsów, balustrad, które (oglądane z większej odległości) sprawiają wrażenie lekko wygiętych łuków. Dekoracja płaszczyzn zostaje podporządkowana układom konstrukcyjnym. Powrót do detali oraz form stosowanych w architekturze klasycznej nie był jej ślepym naśladowaniem. Architekci korzystali także z osiągnięć swoich poprzedników jakimi byli budowniczowie średniowiecza. Odchodzi się od ostro zarysowanych, gotyckich łuków, które zastępuje się formami półkolistymi. Tak zarysowane łuki odnajdziemy w sklepieniach, arkadach, portykach, a nawet, w początkowej fazie renesansu w obramowaniach okien. Strzeliste wieże kościołów zastępują kopuły, a mury obronne nowy i nieco niższy rodzaj umocnień w formie nasypów ziemnych. Architekci dużo uwagi poświęcają kompozycji swoich dzieł i ich współgraniu z otoczeniem. Budynki cechuje zwartość planu, prostota, czytelność i harmonia bryły wyraźnie opartej na ziemi (budynki przestają sprawiać wrażenie odrywania się i wznoszenia ku górze). To związanie budowli z ziemią podkreśla kompozycja, w której przeważają linie poziome. Rytm płaszczyźnie nadają linie schodów, gzymsów, balustrad, które (oglądane z większej odległości) sprawiają wrażenie lekko wygiętych łuków. Dekoracja płaszczyzn zostaje podporządkowana układom konstrukcyjnym. Powrót do detali oraz form stosowanych w architekturze klasycznej nie był jej ślepym naśladowaniem. Architekci korzystali także z osiągnięć swoich poprzedników jakimi byli budowniczowie średniowiecza. Odchodzi się od ostro zarysowanych, gotyckich łuków, które zastępuje się formami półkolistymi. Tak zarysowane łuki odnajdziemy w sklepieniach, arkadach, portykach, a nawet, w początkowej fazie renesansu w obramowaniach okien. Strzeliste wieże kościołów zastępują kopuły, a mury obronne nowy i nieco niższy rodzaj umocnień w formie nasypów ziemnych. Architekci dużo uwagi poświęcają kompozycji swoich dzieł i ich współgraniu z otoczeniem.schodówgzymsówbalustradarchitekturze klasycznejśredniowieczagotyckich sklepieniacharkadachportykachokienwieżekopułymury obronneschodówgzymsówbalustradarchitekturze klasycznejśredniowieczagotyckich sklepieniacharkadachportykachokienwieżekopułymury obronne

Malarstwo, sztuka, rzeźba renesansowa Malarstwo europejskie Malarstwo europejskie Rzeźba Rzeźba Architektura Architektura

Malarstwo Leonardo da Vinci, Dama z gronostajem, ze zbiorów Muzeum Czartoryskich w Krakowie Leonardo da Vinci, Dama z gronostajem, ze zbiorów Muzeum Czartoryskich w Krakowie Leonardo da VinciMuzeum Czartoryskich w Krakowie Leonardo da VinciMuzeum Czartoryskich w Krakowie

Rzeźba Rzeźba przedstawiająca Rzeźba przedstawiająca Filippa Brunelleschiego

Sztuka sakralna Szpital Niewiniątek we Florencji Szpital Niewiniątek we Florencji