Warunki życia i pracy NORWEGIA WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W GDAŃSKU Warunki życia i pracy NORWEGIA Ewa Staniewicz Doradca EURES Gdynia, 14.10.2010

Norwegia - ”droga na północ”

O G Ó L N E I N F O R M A C J E Statystyka: Długość: 1750 km 4,8 mil. ludności 19 regionów Największe miasta: Oslo (522 000) Bergen (237 000) Trondheim (154 000) Stavanger (112 000) Położenie i powierzchnia Europa Północna, Półwysep Skandynawski, wybrzeże Morza Północnego i Oceanu Atlantyckiego, na zachód od Szwecji. stolica: Oslo powierzchnia kraju: 387.000km²

O G Ó L N E I N F O R M A C J E Klimat umiarkowany ciepły na południu, subpolarny na północy i wschodzie średnia temperatura w Oslo waha się od 4,7o C w styczniu, do 17,3o C w lipcu. Strefa czasowa: przesunięcie do przodu o 1 godzinę latem o 2 godziny Waluta: korona norweska NOK

J Ę Z Y K Podstawową odmianą jest Bokmaal (język książkowy) i Nynorsk, oparty przede wszystkim na dialektach norweskiej prowincji. Większość Norwegów mówi w j. angielskim ….. Ale większość norweskich pracodawców chce, abyś mówił w j. norweskim lub innym języku skandynawskim Pytaj doradców Eures Adviser o kursy językowe w swoim kraju Norweskie Urzędy nie zapewniają obywatelom UE/EOG bezpłatnych kursów nauki j. norweskiego

Bezrobocie w Norwegii 3.5% 2.5% 3.0% 2.8% 2.5% 3.0% 2.8% 2.4% 2.2% (Sierpień 2010) 3.5% 2.5% 3.0% 2.8% Am niedrigsten in Rogaland und Akershus Am höchsten IN Finmark, Nordalnd, Nord-Trøndelag und Oslo 2.5% 3.0% 2.8% 2.4% 2.2% 2.5% 2.6% 4.0% 2.8 Stopa bezrobocia: 2.9 % Liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych: 76 100 3.3% 3.6% 3.2% 2.3% 3.4% 3.0% 6

Norweski rynek pracy Niedobory: Mechanicy (skilled workers) Inżynierowie Specjaliści IT Usługi medyczne (lekarze, pielęgniarki, asystujące pielęgniarki, pielęgniarki ze specjalizacją) Branża hotelowo- turystyczna (sezonowo – szefowie kuchni, kelnerzy) Pracownik sprzedaży Na dłuższe kontrakty: Pracownicy do produkcji energii odnawialnej

CHARAKTERYSTYKA POSZCZEGÓLNYCH RYNKÓW PRACY

P R Z E M Y S Ł M O R S K I Wysoka konkurencja Wysoko wykwalifikowany personel z długoletnim doświadczeniem Niedobory: inżynier nafciarz

B R A N Ż A IT duża aktywność pod koniec lat 90 2002/2003: upadłość i zwolnienia 2006: wzrost zapotrzebowania 2010: duże zapotrzebowanie na wysoko wyspecjalizowany personel

S E K T O R M E D Y C Z N Y Dentyści: sektor publiczny Lekarze specjaliści Lekarze do pracy na terenach wiejskich Pielęgniarki: specjalistyczne wykształcenie Pielęgniarki asystujące Brak zapotrzebowania na personel niewykwalifikowany

B U D O W N I C T W O Wzrost zapotrzebowania na wykwalifikowanych pracowników: Stolarze Elektrycy Pracownicy do budowy konstrukcji budowlanych Preferowana znajomość j. skandynawskiego

T R A N S P O R T Wzrost zapotrzebowania na: Kierowców samochodów ciężarowych Kierowców autobusów Pracowników magazynowych Ważne certyfikaty Wahania sezonowe

BRANŻA HOTELOWO - TURYSTYCZNA Szefowie kuchni Kelnerzy Barmani Znajomość języka Praca sezonowa Duże zapotrzebowanie w Oslo, Akershus, Buskerud, Telemark, Oppland

POLACY W NORWEGII Możliwość przebywania na terenie kraju: Pobyt do 3 miesięcy nie wymaga rejestracji. Pobyt do 6 miesięcy bez podejmowania pracy nie wymaga rejestracji Pobyt powyżej 3 miesięcy z zamiarem podjęcia pracy - należy zarejestrować się on - line https://selfservice.udi.no/ a następnie zgłosić się na Policję lub do Centrum Obsługi Pracowników Zagranicznych. Po dokonaniu rejestracji zostaje wydany certyfikat rejestracji (brak jakichkolwiek opłat), który nie wymaga odnawiania. Dokumenty wymagane w procedurze rejestracji:    - Pracobiorcy: dowód osobisty lub paszport; zaświadczenie o zatrudnieniu lub umowa o pracę, której zapisy są zgodne z norweskim prawem pracy Rejestracja w najbliższym Urzędzie Ewidencji Ludności w celu otrzymania tzw. D-nummer www.folkeregisteret.no Rejestracja w urzędzie podatkowym (Skattekort ) przy podjęciu pracy

POSZUKIWANIE PRACY www.eures.europa.eu www.eures.no www.nav.no Bezpośredni kontakt z pracodawcą www.gulesider.no wersja angielska

Poszukiwanie pracy - Norweski Urząd Zatrudnienia NAV Każdy ma prawo zarejestrować się w NAV jako osoba poszukująca pracy Biura pracy NAV zapewniają : -oferty pracy, -dostęp do komputerów/Internetu, -dostęp do telefonu/faksu oraz fotokopiarek. NAV Servicesenter udostępnia przez telefon informacje na temat wolnych miejsc pracy Tel: (+47) 800 33 166 poniedziałek – piątek 8.00–18.00 Rejestracja → osobiście → drogą poczty elektronicznej na http://www.nav.no

Poszukiwanie pracy II Przygotuj Curriculum Vitae (CV) w j. angielskim: Dane osobowe (imię i nazwisko, adres, telefon, e-mail itp.) Wykształcenie Doświadczenie zawodowe Kursy/szkolenia Umiejętności językowe Hobby Referencje (poprzedni pracodawca + numer telefonu) Pamiętaj, że w CV zwyczajowo podaje się dane w kolejności od ostatniej szkoły / ostatniego miejsca pracy.

EUROPASS – CV w formacie europejskim

Poszukiwanie pracy III Szukaj pracy na portalach internetowych: www.eures.europa.eu www.nav.no (choose English) Zarejestruj swoje CV na www.eures.no/NAV EURES in English/CV-baza dla poszukujących pracy z terenu Unii Europejskiej Skontaktuj się z doradcą EURES w danym regionie

Useful web sites Recognition of qualifications: www.nokut.no. (vocational and higher education) www.safh.no. (authorization of health personnel) www.invia. (information about recognition of foreign education and professional qualifications)

Warunki pracy i płacy Pracownikowi przysługuje prawo do umowy o pracę Wynagrodzenie jest ustalane pomiędzy pracownikiem a pracodawcą - nie ma płacy minimalnej ! Zatrudnienie na czas nieokreślony z reguły rozpoczyna się okresem próbnym ( max 6 miesięcy - 2 tygodniowy okres wypowiedzenia) Normalny czas pracy nie powinien przekraczać 9 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo Nadgodziny płatne są dodatkowo 40% Prawo do corocznego urlopu wypoczynkowego – 25 dni roboczych ( wraz z sobotami) Prawo do wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego O terminie wykorzystania urlopu ma prawo decydować pracodawca ale ma on również obowiązek przedyskutowania tego z pracownikiem Państwowa Inspekcja Pracy - obsługuje infolinię obsługiwaną również w języku polskim, tel. 815 48 222 (następnie wybierz cyfrę 1) podaj hasło POLSKI po otrzymaniu odpowiedzi Infolinia czynna jest we wtorki i piątki od 09.00 do 15.45

W przybliżeniu płacimy 35% do 40 % podatku Urząd Podatkowy Osoby pracujące w Norwegii muszą posiadać kartę podatkową Aby otrzymać kartę podatkową należy stawić się, w Urzędzie Podatkowym odpowiednim dla miejsca zamieszkania w Norwegii i przedstawić komplet dokumentów: - ważny paszport lub inny dokument tożsamości - pozwolenie na pobyt lub pracę, - umowę o pracę, - D-nummer lub norweski pesel Kartę tę należy następnie przekazać pracodawcy Brak karty podatkowej potrącenia 50% Twego wynagrodzenia z tytułu należnego podatku Ważne: podanie prawidłowego adresu zamieszkania w Norwegii i w kraju rodzinnym W przybliżeniu płacimy 35% do 40 % podatku

Krajowy Zakład Ubezpieczeń Nie jest wymagana rejestracja osobista - procedura ubezpieczenia jest przeprowadzana przez pracodawcę Składka potrącana z pensji jako część podatku Stawki: 7,8 % dla pracowników, 10,7% dla samo-zatrudnionych Jako członek Norweskiego Systemu Ubezpieczenia masz prawo do zasiłków takich jak: Zasiłek dla bezrobotnych(również E301, E303) Zasiłki chorobowe, rehabilitacyjne Emerytury/renty Zasiłek na dzieci Inne świadczenia i zasiłki NAV SERVICE Tel: 810 33 810 (norweski, angielski, polski)

wizyta u lekarza podstawowej opieki Opieka medyczna Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) - gwarantuje dostęp do pomocy medycznej w nagłych przypadkach na takich samych zasadach jak osoby objęte norweskim systemem ubezpieczenia zdrowotnego www.nfz.gov.pl Udział własny opłata zryczałtowana nie podlegająca refundacji. Dotyczy to również osób objętych norweskim systemem ubezpieczenia zdrowotnego Przykładowe wysokości udziału własnego: wizyta u lekarza podstawowej opieki - 125 NOK w ciągu dnia, - 210 NOK wieczorem, - w nocy oraz w dni świąteczne (wizyta domowa – odpowiednio 170 i 280 NOK Wizyta u lekarza specjalisty w ciągu dnia – 265 NOK. Leczenie stomatologiczne jest pełnopłatne Dzieci do lat siedmiu otrzymują wszystkie świadczenia medyczne bezpłatnie Koszty leczenia w Norwegii są bardzo wysokie pełna cena wizyty u lekarza internisty to 400–600 NOK, stomatolog 1000–1500 NOK, koszt jednej doby w szpitalu – ok. 3000 NOK, bez zabiegów i operacji

Norwegia to drogi kraj Przeciętne ceny są o 200 - 300 % wyższe niż w naszym kraju. 1 NOK około 0,46 złotego. Przykładowe ceny wybranych produktów: chleb 10 - 25 kr, mleko 10 kr, jogurt 5 kr, piwo 0,33 l.  20 – 45 kr, 1 kg mięsa 100 kr, czekolada 20 kr. Tańsze produkty można kupić w supermarketach. Transport - przejazd autobusem na odcinku 200 km to ponad 100 zł, dlatego warto zainteresować się ofertą tanich przewoźników lotniczych lub transportem morskim Koszt minuty połączenia do Polski to od 1 do 5 koron w zależności od operatora.

ZAKWATEROWANIE Aby wynająć mieszkanie, najczęściej daje się ogłoszenie w lokalnej lub regionalnej gazecie lub korzysta z pośrednictwa maklera nieruchomości. Informacje o mieszkaniach do wynajęcia można znaleźć : - w lokalnych gazetach np. „Aftenposten” www.aftenposten.no/english/ - w Internecie www.finn.no, www.htl.no Koszt wynajmu mieszkania w Oslo / na miesiąc ( 2010 r.) to ok. 1 pokojowe - NOK 4500 (550 Euro) 2 pokojowe - NOK 7000 (850 Euro). 3 pokojowe - NOK 8500 (1050 Euro) Cena wynajęcia pokoju to ok. 3.000 NOK Osoba zamierzająca wynająć mieszkanie lub dom powinna zawrzeć umowę najmu z właścicielem. Umowy te są zawierane zwykle na rok a potem na okres pięciu lat. Okres wypowiedzenia wynosi zazwyczaj 3 miesiące.

WAŻNE ADRESY Ambasada RP W Oslo Olav Kyrres Plass 1, 0244 Oslo tel. (0047) 24110850/851 email: ambpol@online.no www.oslo.polemb.no Ambasada Królestwa Norwegii w Gdyni ul. T. Wendy 15, 81-341 Gdynia tel. (58) 6618004 email: norconsulate@mar-law.pl Norweski Urząd ds. Cudzoziemców www.udi.no Norweski Urząd Podatkowy www.skatteetaten.no Oficjalna strona Norwegii w Polsce www.amb-norwegia.pl Centrum Obsługi Pracowników Zagranicznych www.sua.no www.norway .no www.toll.no (Urząd Celny) www.husbanken.no ( bank mieszkaniowy)

Good ideas Nauka j. norweskiego Sprawdź jakie posiadasz kwalifikacje i jakich ofert pracy możesz poszukiwać Wyślij CV i list motywacyjny Korzystaj ze stron internetowych w celu znalezienia informacji

WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY Ul. Podwale Przedmiejskie 30 Więcej informacji www.eures.europa.eu www.eures.praca.gov.pl WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W GDAŃSKU Ul. Podwale Przedmiejskie 30 80-824 Gdańsk www.wup.gdansk.pl