Za zasłoną przeszłości odkrywamy ślady kieleckich Żydów

Prezentacja dokumentująca wycieczkę zorganizowaną w dniu 7 czerwca 2011 roku przez uczniów, absolwentów i nauczycieli XI Liceum Ogólnokształcącego im. K. I. Gałczyńskiego w Kielcach w ramach projektu Szkoła Dialogu

12 11 13 10 9 8 7 6 Cmentarz żydowski Żydowskie Gimnazjum Męskie Dom Modlitewny Herszla Zagajskiego Gimnazjum Stefanii Wolmanowej Plac Bazarowy - Plac Wolności Siedziba Banku Handlowego Kamienica Mandela Ellencwajga Teatr im. Stefana Żeromskiego Pomnik Jana Karskiego Miejsce "pogromu kieleckiego" Pomnik ofiar pogromu Menora Synagoga 5 4 3 1 2

Cmentarz żydowski ul. Pakosz Dolny

Cmentarz zajmujący ponad 3 ha, funkcjonował do 1946r Cmentarz zajmujący ponad 3 ha, funkcjonował do 1946r. Znajduje się na nim ok. 330 nagrobków. W czasie II wojny światowej na cmentarzu miały miejsce masowe egzekucje. 23 maja 1943 r. zamordowano tu 45 dzieci, co upamiętnia pomnik z nazwiskami ofiar. W 1987r. cmentarz został odrestaurowany dzięki Fundacji Rodziny Nissenbaumów i Stowarzyszenia Kielczan – Żydów z Nowego Yorku.

Żydowskie Gimnazjum Męskie ul. Seminaryjska 25

Od 1917 roku przy ulicy Seminaryjskiej nr 25 działało Gimnazjum Gminy Wyznaniowej Żydowskiej dla chłopców. Inicjatorami założenia szkoły byli Chaim Wejnryb i Józef Skórecki. Dyrektorami byli doktor Naoch Braun, inżynier Antonio Russak, doktor Izaak Zieliński i doktor Salomon Feuer. Językiem wykładowym był język polski.

Dom Modlitwy Herszla Zagajskiego ul. Słowackiego 3

Dom modlitwy przy ul. Słowackiego 3 wybudowany został przez przemysłowca kieleckiego Herszla Zagajskiego na podwórku obok jego domu. Mógł pomieścić 80 osób. Wewnątrz znajdowała się zielona sala modlitewna z niebieskim symbolizującym niebo sufitem. Na piętrze synagogi znajdował się babiniec. Zachowały się również fragmenty zdobień i inskrypcji w języku hebrajskim.

Gimnazjum Stefanii Wolmanowej ul. Słowackiego 1

Przy ulicy Słowackiego 1 znajdowała się przed wojną ośmioklasowa szkoła dla dziewcząt założona przez Adolfa i Stefanię Wolmanów w roku 1910. Była to bardzo popularna o wysokim poziomie nauczania szkoła, o czym świadczy ilość uczących się tam dziewcząt, początkowo było ich ok. 400, a w latach trzydziestych ok. 200.

Plac Bazarowy - Plac Wolności

W 1873 roku Żyd z Chęcin wygrał przetarg na wybudowanie przy Placu Bazarowym hal targowych oraz wybrukowanie placu. W 2 lata wybudowano budynek mieszczący 56 pomieszczeń dzierżawionych przez miasto. W halach tych działały 34 sklepy i 21 jatek z mięsem. Na placu do 1935 roku odbywały się co wtorek i piątek targi, a miejsce to tętniło życiem. Plac dzierżawił od miasta Icek Tenenbaum.

Siedziba Banku Handlowego ul. Sienkiewicza 6

Jednopiętrowy budynek, w którym od 1889 r Jednopiętrowy budynek, w którym od 1889 r. mieściła się kielecka filia Banku Handlowego z Łodzi. Bank pośredniczył m.in. w przekazywaniu pomocy pieniężnej od Żydów z Wiednia dla Żydów kieleckich w latach 1916-1918 oraz prowadził operacje finansowe z Palestyną i ZSRR.

Kamienica Mandela Ellencwajga Róg ul. Sienkiewicza i ul. Małej

Narożny budynek, w którym dzisiaj znajduje się księgarnia „Księgarz” Narożny budynek, w którym dzisiaj znajduje się księgarnia „Księgarz”. W kamienicy wybudowanej w 1909 r. przez Mandela Ellencwajga mieściło się na piętrze pierwsze kieleckie kino „Phenomen”, a na parterze słynny „Galux” sklep z luksusową galanterią, prowadzony przez Różę Kestenberg, w którym ubierały się kieleckie elegantki.

Teatr im. Stefana Żeromskiego ul. Sienkiewicza 32

W budynku obecnego teatru, od roku 1878 istniał pierwszy kielecki teatr ufundowany przez Ludwika Stumpfa i małżonków Engemanów z Szydłowca. W pięknych wnętrzach znajdowała się widownia na 700 osób. Obok teatru otwarto Hotel „Polski” z 46 pokojami, restauracją, powozownią i stajnią dla koni. Jego współwłaścicielem był m.in. Szloma Zelinger.

ul. Sienkiewicza - most na Silnicy Pomnik Jana Karskiego ul. Sienkiewicza - most na Silnicy

Na malowniczym mostku nad rzeką Silnicą usytuowano pomnik Jana Karskiego, siedzącego na ławeczce. Karski to legendarny kurier Polskiego Państwa Podziemnego, który informował w czasie wojny państwa zachodnie o zbrodniach dokonywanych na narodzie żydowskim. Po wojnie odznaczony został Orderem Orła Białego i Medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.

Miejsce "pogromu kieleckiego" ul. Planty 7

Przy ulicy Planty 7/9 znajduje się kamienica, w której 4. 07. 1946 r Przy ulicy Planty 7/9 znajduje się kamienica, w której 4.07.1946 r. doszło do tragicznych wydarzeń – pogromu. Przypominają o tym pamiątkowe napisy poświecone jego ofiarom oraz żydowska Izba Pamięci znajdująca się na parterze budynku. W 1990r z inicjatywy Lecha Wałęsy odsłonięto pierwszą tablicę upamiętniającą pogrom Żydów w Kielcach.

ul. Piotrkowska od strony ul. Planty Pomnik ofiar pogromu ul. Piotrkowska od strony ul. Planty

Pomnik odsłonięty w 60 rocznicę pogromu Żydów w Kielcach Pomnik odsłonięty w 60 rocznicę pogromu Żydów w Kielcach. Ma on prostą, geometryczną formę. Obok zasadzono trzy Drzewka Pokoju (dęby świętokrzyskie), które symbolizują pokój i pojednanie. Odsłonięcia pomnika dokonali Prezydent Kielc p.Wojciech Lubawski i p. Warren Miller.

Menora Al. IX wieków Kielc

W 65. rocznicę likwidacji getta odsłonięto pomnik pamięci pomordowanych, autorstwa Marka Cecuły - syna Motele Kohna (jednego z ocalałych z getta). Monument ma kształt menory wyłaniającej się z trotuaru. Kostka kamienna, którą wyłożono najbliższe otoczenie pomnika, pochodzi z autentycznego przedwojennego bruku ulic getta.

Synagoga ul. Warszawska 17

Budynek dawnej synagogi wybudowany na początku XX wieku Budynek dawnej synagogi wybudowany na początku XX wieku. W czasie II wojny światowej zamieniony w więzienie dla Żydów i zniszczony w 70%. W 1951r. przekazany Archiwum Państwowemu, które po renowacji budynku funkcjonuje w nim od 1955r. Przed gmachem znajduje się obelisk odsłonięty w 1996r. upamiętniający Żydów zamordowanych w kieleckim getcie.

Serdecznie dziękujemy W trakcie wycieczki „Za zasłoną przeszłości – odkrywamy ślady kieleckich Żydów” uczniom i nauczycielom XI Liceum Ogólnokształcącego im. K. I. Gałczyńskiego w Kielcach towarzyszyli: p. Czesław Gruszewski – wiceprezydent Miasta Kielce p. Krzysztof Tworogowski – zastępca dyrektora Wydziału Edukacji, Kultury i Sportu Urzędu Miasta w Kielcach p. Bogdan Białek – prezes Stowarzyszenia Jana Karskiego w Kielcach p. prof. Stanisław Żak p. Marek Cecuła – autor pomnika Menora w Kielcach, artysta światowej sławy p. Anna Maculewicz – trenerka Forum Dialogu Między Narodami oraz dziennikarze Echa Dnia i Internetowej Telewizji Kielce, którzy udokumentowali zaangażowanie uczestników projektu „Szkoła Dialogu” Serdecznie dziękujemy

Serdecznie dziękujemy Uczestnicy projektu „Za zasłoną przeszłości – odkrywamy ślady kieleckich Żydów”: Uczniowie - przewodnicy: Wioletta Werblicka, Michał Biela, Arkadiusz Komorowski, Grzegorz Gajos, Jakub Śliwa, Anna Haba, Małgorzata Stasińska, Sabina Baran, Paulina Pastuszko, Ewa Lach, Marcelina Łoboda, Marta Witczak, Aleksandra Syska, Patrycja Król, Ilona Skrobisz Pozostali uczestnicy projektu: Patrycja Guzy, Katarzyna Sroka, Anna Skrzyniarz, Patrycja Szułkiewicz Nauczyciele koordynujący projekt: Dorota Batóg, Tamara Hachulska, Urszula Rakowska, Elżbieta Pachowicz, Iwona Kłos, Edyta Kolasińska, Anna Kuzia Dyrektor szkoły: Mirosława Banak Trenerzy Szkoły Dialogu: Anna Maculewicz, Anna Szyba Serdecznie dziękujemy

Podziękowania dla absolwenta XI Liceum Ogólnokształcącego im. K. I Podziękowania dla absolwenta XI Liceum Ogólnokształcącego im. K. I. Gałczyńskiego w Kielcach Krzysztofa Kłosa za pomoc w technicznym opracowaniu dokumentacji wycieczki „Za zasłoną przeszłości – odkrywamy ślady kieleckich Żydów”

Bibliografia Historyczna Galeria Kielc Kieleckie Inwestycje Forum Wikipedia, wolna encyklopedia Narodowe Archiwum Cyfrowe Internetowa Telewizja Kielce Muzeum Historii Żydów Polskich Międzynarodowy Instytut Dialogu i Tolerancji im. Jana Karskiego w Rudzie Śląskiej Stowarzyszenie im. Jana Karskiego Szabaton w Kielcach „Żydzi w Kielcach”, pod redakcją Krzysztofa Urbańskiego, Agencja Wydawniczo-Reklamowa „EMES”, Kielce 2007 „Śladami Żydów kieleckich”, Główka J., Muzeum Historii Kielc. „Słownik historii kieleckich Żydów”, Urbański K., Blumenfeld R., Kielce 1995. „Śladami cieni. Przewodnik po żydowskich Kielcach”, Maciągowski M., Kraków 2008

Dziękujemy za uwagę