Epizootiologia - zarys historyczny Jerzy Kita Wydział Medycyny Weterynaryjnej AR Wrocław

Termin epizootiologia Pochodzi od słów greckich: - epi- przez, na - zoon- zwierzę - logos- słowo, nauka Etymologicznie oznacza naukę o zjawiskach chorobowych większej liczby zwierząt. W takim rozumieniu jest nauką o zarazliwych chorobach zwierząt. Z metodologicznego punktu widzenia dzieli się na: - ogólną - szczegółową

Epizootiologia Ogólna- bada przyczyny powstawania i szerzenia się chorób zaraźliwych oraz ustala ogólne zasady walki z tymi chorobami. Szczegółowa- zajmuje się badaniem praw epizootiologicznych poszczególnych jednostek chorobowych oraz szczegółowym opracowywaniem metod walki. Obejmuje także patologię, diagnostykę i terapię. W USA używany jest termin epidemiologia weterynaryjna. Uzasadnieniem są; wspólne metody badania, badanie populacji (ludzie i zwierzęta), wspólne choroby dla ludzi i zwierząt.

Główne zadania epizootiologii Badanie przyczyn pomiędzy powstawaniem pojedynczego przypadku choroby zakaźnej a rozwojem zarazy, czyli powstawaniem łańcucha epizootycznego. Jest te trudne zadanie bowiem powstanie zarazy jest zależne od wielu czynników zgodnych lub przeciwstawnych. Zarazek czy organizm zwierzęcia nie są czynnikami stałymi. Ponadto na rozwój i przebieg epizootii wpływa wiele czynników dodatkowych środowiska zewnętrznego Epizootiolog posługuje się różnymi metodami; mikrobiologiczne, serologiczne, molekularne, kliniczne, anatomopatologiczne , statystyczne, immunoprofilaktyka i inne. Epizootiologia doświadczalna.

Znaczenie epizootiologii Choroby zakaźne zwierząt jeśli nie są zwalczane lub kontrolowane powodują duże straty. Księgosusz w Europie 1709-1717 padło 1,5 mln. sztuk bydła 1920 roku księgosusz w Polsce spowodował śmierć 40.000 sztuk bydła. 1955 r. - straty w pogłowiu świń wywołane chorobami zakaźnymi 500 tyś. (5%). pomór świń w RFN ( ok.500 tyś) pryszczyca w Anglii (ok.180 tyś) Są to choroby o przebiegu ostrym. Nie małe straty powodują choroby o przebiegu przewlekłym np. gruźlica. Ponadto choroby zakaźne zwierząt stanowią ważny problem sanitarny i zagrażają zdrowiu człowieka.

Zarys historyczny rozwoju epizootiologii Ślady występowania chorób zakaźnych znajdujemy w wykopaliskach w okresie mezozoicznym (10-12 mln lat p.n.e.). W Iliadzie Homera jest wzmianka o chorobach zakaźnych ( przy zdobyciu Troi Homer wspomina o czarnej zarazie u zwierząt, która przeniosła się potem na ludzi) . Niektórzy historycy medycyny uważają, że była to ospa inni nie wykluczają wąglika. Wzmianki te dowodzą, że choroby zakaźne musiały odgrywać dużą rolę w życiu społeczeństw. W czasach starożytnych umiano już trafnie rozpoznać i opisać kilka jednostek chorobowych, chociaż przyczyny były niesprecyzowane.

Zarys historyczny c.d. Pojawianie się epidemii i epizootii przypisywano siłom nadprzyrodzonym. Najbardziej realistyczne podejście do nauki zawdzięczamy Hipokratesowi, który nie odrzuca sił nadprzyrodzonych ale także źródło chorób zakaźnych upatruje w przyrodzie. Hipokrates wprowadził pojęcie endemicznego i okresowego występowania chorób, a za czynniki zakaźne uważał wyziewy gnijącej materii. W starożytności mimo żę nie znano przyczyn powstawania chorób zaraźliwych, stosowano zupełnie celowe środki ochronne. Np. Mojżesz zakazał spożywania mięsa od bydła wykazującego zmiany gruźlicze.

Zarys historyczny c.d. Średniowiecze charakteryzuje upadek nauk. Epoka odrodzenia czyni postępy. Wtedy podzielono choroby zakaźne na: - choroby dotykowe (kontagijne) i miazmatyczne - oraz nieco później dotykowo- miazmatyczne. Zasadniczy przewrót w etiologii chorób zakaźnych spowodowały odkrycia: - Leeuwehoeka (1632-1723) mikroskop (powiększał 160x) - Latóur i Schwann- 200 lat później odkryli, że drożdże w piwie i winie są żywe (niezależnie od siebie).

Zarys historyczny cd. Lancizi (lekarz papieża Klemensa VII) opracował przepisy sanitarne zapobiegające zarazom (w XVIII w. księgosusz opanował Italię i inne kraje Europy). Przepisy te były bardzo trafne: zakaz kontaktowania się ludzi, izolacja zwierząt lub zabicie, zakaz spożywania mięsa, palenie przedmiotów, odkażanie rąk octem, mycie wiader od chorych zwierząt, wylewać mleko od chorych krów z dala od osiedli. Księgosusz był straszną klęską dla hodowli bydła. Jego skutki są odczuwalne do dziś w Afryce choć nie w takiej skali.

Zarys historyczny c.d. W miarę rozwoju nauk następował postęp w poznawaniu etiologii chorób zakaźnych i epizootiologii. Historia badań nad chorobami zakaźnymi to jedna z najpiękniejszych kart w dziejach ludzkości. Robert Koch Ignaz Semmelweis Tyfusowa Marry