EWOLUCJA TEORII WARTOŚCI I CEN PSYCHOLOGICZNE TEORIE (UJĘCIA) WARTOŚCI I CEN

Psychologiczne teorie wartości i ceny – wprowadzenie PRZEGLĄD RETROSPEKTYWNY Wcześni prekursorzy: Arystoteles, Galiani, Canard, Daniel Bernoulli, Jeremy Bentham Arystoteles: pojęcie sprawiedliwości komutatywnej D. Bernoulli (poł. XVIII w.) użyteczność oczekiwana jako podstawa decyzji uczestnika „loterii” malejąca marginalna użyteczność dochodu Psychologiczne elementy w KTW/TWP: A. Smith, D. Ricardo, J.St. Mill Smith: paradoks diamentu i wody Ricardo: użyteczność jako jedynie warunek, ale nie podstawa wymiaru wartości wymiennej. Niemierzalność wartości użytkowej J. St. Mill: psychologiczny charakter wartości „usługi” świadczonej przez pracę i kapitał jako czynniki wartościotwórcze

Psychologiczne teorie wartości i ceny – wprowadzenie J. Bentham (1748-1832, Wprowadzenie do zasad moralności i prawodawstwa – 1781) „Użyteczność jako właściwość jakiegoś przedmiotu, dzięki której sprzyja on wytwarzaniu korzyści, zysku przyjemności lub szczęścia lub zapobiega powstawaniu szkody, przykrości, zła lub nieszczęścia zainteresowanej osoby” Życie człowieka jako „rachunek przykrości i przyjemności” Możliwość i potrzeba bezpośredniego pomiaru użyteczności (na podstawie: intensywności, czasu trwania, pewności i odległości w czasie) Możliwość agregacji użyteczności w skali społecznej Malejąca użyteczność dochodu – potrzeba równego podziału dochodu/bogactwa

Powstanie teorii użyteczności Herman Heinrich Gossen (1810-58, 1854:  Entwicklung der Gesetze menschlichen Verkehrs und der daraus fliessenden Regeln fϋr menschliches Handeln) właściwy prekursor teorii użyteczności (jako psychologicznej teorii wartości) Marginalna użyteczność maleje w odniesieniu nie tylko do dóbr, ale także pracy, dochodu, czy pieniądza Nie jest możliwy bezpośredni (Bentham) pomiar użyteczności Punktem odniesienia użyteczności (pomiaru użyteczności) jest pieniądz (tzw. słaba kwantyfikowalność użyteczności)

Powstanie teorii użyteczności PRAWA (ZASADY) GOSSENA JAKO PODSTAWA TEORII UŻYTECZNOŚCI I Prawo Gossena : prawo malejącej użyteczności krańcowej dóbr II Prawo Gossena : prawo równowagi konsumenta (gospodarstwa domowego): prawo wyrównywania się użyteczności krańcowej dóbr III Prawo Gossena: rzadkość jako warunek wstępny wartości ekonomicznej

Powstanie teorii użyteczności Prawa Gosena Ujęcie matematyczne Pierwsze Prawo Gossena: prawo malejącej użyteczności krańcowej II Prawo Gossena: prawo wyrównywania się użyteczności krańcowej dóbr U –użyteczność całkowita MU – użyteczność krańcowa

Rozwój teorii użyteczności L.M.E. Walras, W.S. Jevons i C. Menger jako główni współtwórcy teorii użyteczności (TU) Walras: TU jako podstawa prawa popytu i teorii równowagi ogólnej Jevons: TU jako podstawa do wyjaśnienia kotzyści z wymiany handlowej Szkoła psychologiczna (austriacka: C. Menger, F. von Wieser, E. von Böhm-Bawerk): TU jako podstawa systemu teoretycznego ekonomii F. Edgeworth: współzależność użyteczności różnych dóbr F. Edgeworth, V. Pareto i I. Fisher: od pomiaru użyteczności do porównywania użyteczności i preferencji konsumenta – od kardynalnej (KTU) do ordynalnej (OTU) teorii użyteczności

Rozwój teorii użyteczności PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA I TWIERDZENIA OTU Konsumenci kierują się mikroekonomiczną racjonalnością Aksjomat zupełności preferencji: konsument potrafi w pełni zdefiniować swoje preferencje: porównać dwa dowolne dobra, koszyki dóbr („loterie”) Aksjomat przechodniości (tranzytywności, niesprzeczności preferencji) – równoznaczny z mikroekonomiczną racjonalnością) Aksjomat ciągłości preferencji (charakter „techniczny”) Krzywe obojętności konsumpcji (KOK) jako podstawowe narzędzie analityczne Optymalna struktura konsumpcji (w sensie II Prawa Gossena) określona przez porównanie preferencji (opisanych KOK) i ograniczeń wyboru (opisanych tzw. ścieżką cen) „Niepieniężne” czynniki ograniczające wybór: czas konsumpcji i cechy dóbr

Rozwój teorii użyteczności