Działania antydyskryminacyjne – jak je prowadzić, aby miały sens? Marta Rawłuszko

Cele naszej sesji Pogłębienie praktycznej wiedzy na temat działań antydyskryminacyjnych i realiów szkolnych w Polsce Przedyskutowanie kluczowych zasad przeciwdziałania dyskryminacji w szkole

Badanie „Dyskryminacja w szkole” - cele Opis i analiza zjawiska dyskryminacji w szkołach: sytuacje dyskryminacyjne, struktury dyskryminacyjne. Opis i analiza sposobów realizacji działań antydyskryminacyjnych w kontekście rozporządzenia MEN dot. nadzoru pedagogicznego. Opis i analiza potrzeb nauczycieli i nauczycielek oraz uczniów i uczennic związanych z przeciwdziałaniem dyskryminacji w szkole.

Badanie „Dyskryminacja w szkole” – źródła danych Wywiady grupowe z młodzieżą szkolną: 5 szkół, 60 uczniów i uczennic gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych). Pogłębione wywiady indywidualne z nauczycielami i nauczycielkami – tzw. liderami i liderkami równości: 22 wywiady (16K, 6M), ok. 2 h, 8 województw. Dane zgromadzone w Systemie Ewaluacji Oświaty: raporty z roku szkolnego 2013/2014, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne (294 placówki), 4 województwa.

Dyskryminacja oczami uczniów/uczennic Nie znali jej, a na przykład z imienia potrafili ją powyzywać od takich, siakich i owakich, ze względu na to, że jest z dziewczyną. Inni nie chcą gadać z nimi [uchodźcami]. Siadać, nie mieć nijakiego kontaktu. Traktują jak z innej planet, nie ludzi, jak innych. Albo jesteś z kimś, kto jest duży… przy kości. No i jak to wygląda i w ogóle. Bo ty jesteś gruba, jesteś inna. Miałem w poprzedniej klasie koleżankę, która po prostu zaszła w ciążę. No i właśnie większość nauczycieli już ją odrzuciła […]. To był dopiero listopad, pierwsza klasa, a nauczyciele już do niej mieli takie podejście, że ona na pewno obleje tą szkołę.

Dyskryminacja oczami uczniów/uczennic Izolacja Wyśmiewanie Wyzywanie Ocenianie Wywyższanie się Faworyzowanie Brak zrozumienia

Dyskryminacja oczami nauczycieli/nauczycielek Otyli, to dotyczy wszystkich otyłych. To głupie docinki, szczególnie na zajęciach z wychowania fizycznego, na wycieczkach, gdzie te osoby się naprawdę męczą, na wuefie nie mogą zrobić fikołka. Jeśli na przykład chodzi o płeć, to bardzo często chłopcy mówią wprost, że nigdy w życiu nie chcieliby być dziewczyną i gorzej jest być dziewczyną. Mówią to wprost oczywiście dziewczynkom. Jeśli chodzi o biedę, to dzieci się wyśmiewają, że ktoś nie ma na przykład czegoś. Niejednokrotnie na przykład byłam świadkiem mocno, ale takich mocno napastliwych, bardzo wulgarnych napaści na chłopca, który [był] delikatny, zniewieściały w ruchach, gdzieś tam na modela chciał się szykować.

Dyskryminacja oczami nauczycieli/nauczycielek Te bogatsze dzieci przechwalają się po prostu tym, co mają. (…) Na przykład mamy takie dzieci, które spędzają cały wolny czas na takich interaktywnych świetlicach I się chwalą, jakie tam oni aktywności robią, jak się ci nauczyciele nimi tam zajmują. I u nas też było właśnie ze względu na wygląd. Chłopiec [był] dręczony (…). Kilkoro uczniów sobie zrobiło przez Facebooka wydarzenie obśmiewające i komentarze po prostu. […] I była taka sytuacja właśnie, że przez dwa, trzy tygodnie tego chłopca tam gnębili. Były jakieś wlepki, pamiętam, dwa czy trzy lata temu, ale one miały chyba charakter faszystowski. Mówią do siebie „ty żydzie”, „ty żółtku”, „ty czarnuchu”.

Dyskryminacja oczami nauczycieli/nauczycielek To jest przekręcanie nazwy członków tej społeczności, zamiast mówienia o nich „świadkowie Jehowy”, mówi się o nich „Jehowce”. I bardzo często słyszałem właśnie to słowo w ustach nauczycieli. Są na przykład komentarze nauczycieli typu, że jakaś dziewczynka lubi grać w piłkę i słyszała od rozmawiających ze sobą nauczycieli sformułowanie „babochłop”. Uczeń homoseksualny przebiera się z dziewczynkami w szatni. Dlatego, że boi się agresji w szatni męskiej. Chłopak mówi, że nie chce z dziewczynami się przebierać, ale „jak jesteś pedałem, to proszę”. Tak na luzaka mówi wyluzowany wuefista. I komentarz wuefisty „przecież nie powiedziałem nic złego, bo to było w żartach, no bo tak sobie mówię.”

Dyskryminacja w szkole Niższy status ekonomiczny Płeć i „przekroczenia” społecznych norm związanych z płcią Orientacja homoseksualna „Przekroczenia” społecznych norm związanych z wyglądem Niepełnosprawność, problemy zdrowotne Niepolskie pochodzenie, kolor skóry inny niż biały, wyznanie inne niż katolicyzm DYSKRYMINACJA

Dyskryminacja w szkole - definicja Gorsze traktowanie, w tym przemoc… … ze względu na tożsamość – przynależność do grupy mniejszościowej… … związane ze stereotypami, uprzedzeniami, normami społecznymi.

Dyskryminacja w szkole - wnioski Dyskryminacja i inne zjawiska związane z uprzedzeniami mają miejsce w szkołach i przejawiają się w bardzo różnorodny sposób (od izolacji poprzez prześladowanie do agresji fizycznej), w fizycznej przestrzeni szkoły oraz w internecie. Do dyskryminacji dochodzi pomiędzy uczniami/uczennicami, pomiędzy nauczycielami/nauczycielkami oraz w relacjach uczeń-nauczyciel. Zarówno uczniowie i uczennice, jak i nauczyciele i nauczycielki mają ograniczoną wiedzę na temat tego, jak reagować i radzić sobie w sytuacji dyskryminacji.

Działania antydyskryminacyjne W świetle aktualnych danych dotyczących dyskryminacji w szkołach, jak można zdefiniować działania antydyskryminacyjne?

Działania antydyskryminacyjne – propozycja definicji Działania antydyskryminacyjne są odpowiedzią na konkretny przypadek dyskryminacji lub działaniem, którego celem jest zmniejszenie ryzyka, że dyskryminacja wystąpi w przyszłości.

Działania antydyskryminacyjne – zasady? „Bez antydyskryminacyjnego kontekstu poznawanie historii może nic nie zmienić” Wywiad z Maćkiem Zabierowskim Jakie zasady są ważne w przeciwdziałaniu dyskryminacji?

Działania antydyskryminacyjne – „złote” zasady Działania antydyskryminacyjne odwołują się do kontekstu współczesnego i bliskiego życiu szkoły – rzeczywistości uczniów i uczennic. Działania antydyskryminacyjne wskazują na jeden mechanizm dyskryminacji, ale obrazują go poprzez odniesienia do różnych grup, wymiarów tożsamości (płeć, niepełnosprawność, wyznanie, kolor skóry, orientacja seksualna, status społeczno-ekonomiczny….) Działania antydyskryminacyjne przełamują stereotypy i uprzedzenia, wskazują na działanie społecznych norm.

Działania antydyskryminacyjne – „złote” zasady Działania antydyskryminacyjne powinny być uczące = wiązać się z edukacją antydyskryminacyjną. Edukacja antydyskryminacyjna to świadome działanie podnoszące wiedzę, umiejętności i wpływające na postawy, które ma na celu przeciwdziałanie dyskryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami oraz wspieranie równości i różnorodności. rozwija wiedzę na temat mechanizmów dyskryminacji i wykluczenia, buduje kompetencje przeciwdziałania dyskryminacji, rozwija wiedzę na temat grup dyskryminowanych oraz ruchów emancypacyjnych, wzmacnia grupy i osoby dyskryminowane i wykluczone na zasadach włączania i upodmiotowienia.

Działania antydyskryminacyjne to też reagowanie! Niewiele można zrobić, bo każdy za siebie odpowiada. Nie zmusisz nikogo, żeby przestał. Trzeba załatwić to po swojemu […], może nie pobicie, ale gdyby dostał raz czy dwa, to by pomogło. Jestem tradycjonalistą i ja bym dał w mordę. - Czy to dobre rozwiązanie? - Jest najprostsze i najlepsze. Jak ma się ufać komuś, kogo się nie zna, [nauczyciel], tylko prowadzi lekcje. Prosiłyśmy o pomoc, ale nic nie zrobili.

Działania antydyskryminacyjne to też reagowanie! Nazwanie sytuacji Pokazanie konsekwencji Nazwanie swoich odczuć Jasny sprzeciw To co mówisz, jest obraźliwe… I mi osobiście przeszkadza. To rani innych. Nie mów tak więcej.

Działania antydyskryminacyjne to też reagowanie! Mówię: no ale trudno, ja muszę [zareagować], bo ja nie mogę tego słuchać. Nie mogę po prostu udawać, że tego nie słyszę i że to akceptuję. (…) Wychodziłam [do toalety, gdzie wyzywano ucznia] i mówiłam „ludzie, co wy robicie, no co wy robicie w ogóle, jak wy tak możecie, na czym wam teraz zależy, co wy robicie, czy macie świadomość, czego ja słucham, jak ja o was myślę, ja was teraz widzę, a ja przed chwilą byłam za tymi drzwiami, to jest po prostu…., skąd wy żeście się wzięli w tej szkole. Mnie to przeraża” – mówiłam. I jakby na tym kończyłam. Mówiłam: „nie życzę sobie tego słuchać, bo ja myślę, że wy jesteście, nie wiem, lepszymi ludźmi”.

Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej (TEA) Raport „Dyskryminacja w szkole – obecność nieusprawiedliwiona”, redakcja: Katarzyna Gawlicz, Paweł Rudnicki, Marcin Starnawski. Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej: Warszawa, 2015. Finansowanie: fundusze EOG. www.tea.org.pl FB „Szkoła Równości”

Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej (TEA) Dziękuję za uwagę! Marta Rawłuszko Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej (TEA) www.tea.org.pl m.rawluszko@tea.org.pl FB Szkoła Równości