Deindywiduacja. Socjologia zachowań zbiorowych- wykład V Złudzenia zbiorowe i zbiorowa histeria. Panika moralna Deindywiduacja. Socjologia zachowań zbiorowych- wykład V

Złudzenia zbiorowe i zbiorowa histeria Zbiorowe reakcje na nieistniejący lub błędnie zinterpretowany czynniki, zjawisko W wyniku reakcji jednostek staje się on realny i wywołuje strach, niepokój, chęć ucieczki, bądź agresję Podstawowe różnica pomiędzy złudzeniami zbiorowymi, a zbiorową histerią: Złudzenia zbiorowe rodzą reakcje pozostające w zakresie „zachowań normalnych” W wypadku „zbiorowej histerii” reakcje mają charakter patologiczny

Złudzenia zbiorowe Cztery podstawowe typy „złudzeń zbiorowych” (R. Bartholomew) Bezpośrednia panika zbiorowa (reakcje na porwanie syna Charlesa Lindbergha; gwałty z Zielonej Górze) Panika ucieczkowa (Wojna światów 1938/1948; fałszywa wojna w Gruzji) Symboliczne lęki zbiorowe (polowania na czarownice, satanizm) Myślenie życzeniowe (Cud w Fatimie; objawienia ; wiara w koniec transformacji)

Złudzenia zbiorowe Główne źródło złudzeń zbiorowych : dysfunkcjonalny porządek społeczny Racjonalność złudzeń zbiorowych: konwertowanie lęku w strach (np. lęk przed komunizmem, przed obcymi, skażeniem środowiska) Bezpośrednie źródło złudzeń zbiorowych: nadinterpretacja Mechanizm nadinterpretacji: bestia z Jeziorzan, bestia z Opola Dwa główne czynniki sprzyjające nadinterpretacji: Działania mediów (rzeczywiste, ważne, rama) Działania władzy (istotność/ stan wyjątkowy/ niezbędność państwa)

Złudzenia zbiorowe Złudzenia zbiorowe nie są przypadkowe Główne modele wyjaśniania powodów pojawiania się złudzeń zbiorowych (E.Goode; N. Ben-Yehuda): Oddolne źródło złudzeń zbiorowych Złudzenia zbiorowe jako dzieło elit (1) Złudzenia zbiorowe jako dzieło grup interesu

Masowa histeria Podobne źródło, jak w przypadku złudzeń zbiorowych (błędna definicja sytuacji), ale reakcje mają charakter patologiczny. Przykłady: Dance-mania, choreomania, (XII-XVII wiek) Mad Gasser (1933, 1944, USA) Koro (Tajlandia, 1976) Skażona Coca-cola (1999, Francja i Belgia)

Masowa histeria Główne wyjaśniania: Indywidualne: opętanie przez demony; symulowanie; reakcja na ekstremalny stres Społeczne: źródłem histerii jest kontekst, w którym funkcjonuje jednostka- instytucje totalne. Choroba strategiczna- racjonalność zbiorowych histerii

Złudzenia zbiorowe oraz zbiorowa histeria (podsumowanie) Istotny mechanizm artykułowania lęków i niepokoju, ale jednocześnie: źródło przemocy (Akwitania XVI w., Kielce 1946) podwyższanie wartości mojej grupy chronienie systemu, elit, grup interesu przed zmianą obwinianie ofiary Aracjonalność (W.Jilek) Normalność złudzeń zbiorowych: konstruktywizm społeczny oraz perspektywa wielokulturowa.

Panika moralna Stanley Cohen (1972) Inspiracja: wydarzenia w Clacton , wiosna 1964 Definicja: wyolbrzymiona reakcja społeczna na jakieś marginalne zjawisko, bądź zdarzenie, które zostaje potraktowane jako zagrożenie dla porządku społecznego, podstawowych wartości, stylu życia praktykowanego przez wspólnotę Przykłady: dopalacze; przemoc wśród młodzieży; strach przed homoseksualizmem; lęk przed satanizmem; Romowie w centrach handlowych i restauracjach.

Panika moralna Cechy charakterystyczne: Przedmiotem niepokoju są rzeczywiste zachowania dewiacyjne, ale których znaczenie się wyolbrzymia Przedmiotem niepokoju są zachowania grup mniejszościowych („folk devils”) Przedmiotem niepokoju są zjawiska nowe (telewizja, sieć, narkotyki, muzyka, sztuka itd..)

Panika moralna Pięć podstawowych aspektów paniki moralnej (E.Goode; N. Ben-Yehuda): Zainteresowanie (nadreprezentowanie) Wrogość (stereotypy, polaryzacje, negatywne obrazy medialne, mowa nienawiści) Konsensus (wytwarzanie wrażenia zgody) Przesadność (wskaźniki: wyolbrzymianie skali; fabrykowanie danych; plotki; niewspółmierność zainteresowania wobec znaczenia; zmiana w czasie) Ulotność Główni aktorzy: folk devils; społeczeństwo ; media

Panika moralna Podstawowe funkcje: System wczesnego ostrzegania Oskarżanie, by nie być oskarżonym (alkoholizm- narkomania) Zdefiniowanie inności jako zła społecznego Przepracowywanie społecznych lęków Produkcja tematów zastępczych