Rynek finansowy

Wstęp- początki rynków finansowych Pierwowzorem dzisiejszych giełd instrumentów finansowych były średniowieczne jarmarki i targowiska. Początkowo handlowano przede wszystkim towarami, złotem i wekslami, a transakcje zawierano bezpośrednio pomiędzy zainteresowanymi. Z czasem standaryzacja towarów i zaufanie kupujących sprawiły, że towary nie musiały być przedstawiane w transakcjach- wystarczyło jedynie określenie ich typowych cech jakości, ilości i ceny. Wprowadzenie standaryzacji spowodowało, że transakcje mogły być zawierane przez osoby do tego uprawnione. Maklerzy, czyli wyspecjalizowani agenci-pośrednicy pojawili się w XVII w. Pierwsze wyspecjalizowane i regulowane giełdy towarowe powstały w europejskich miastach portowych na przełomie XVI i XVII w. Obrót kapitałowy zaczął wyodrębniać się z obrotu towarowego w wieku XVIII.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank Światowy Do pierwszej wojny światowej w większości państw funkcjonowały systemy monetarne oparte na wymienialności pieniądza na złoto. W okresie światowej recesji w latach 1929- 1933 wprowadzano do obiegu pieniądz papierowy, niewymienialny na złoto. W 1944 r. na międzynarodowej monetarnej i finansowej konferencji (USA) założono Międzynarodowy Fundusz Walutowy oraz Bank Światowy. Przyjęto wzajemną wymienialność walut Określono kursy wymienne do dolara amerykańskiego lub złota Odchylenia kursów walut nie mogły być większe niż 1% Tylko dolar amerykański mógł być wymieniany na złoto (35 dolarów za uncję) Narastający deficyt płatniczy USA i wzrost rezerw dolarowych w innych krajach, zaburzenia na światowym rynku monetarnym oraz podniesienie cen ropy przez kraje OPEC doprowadziły w 1973 r. do wprowadzenia zmiennych kursów walutowych.

Rynek finansowy W ekonomii rynek jest najczęściej rozumiany jako ogół warunków, w których dochodzi do zawierania transakcji między sprzedawcami oferującymi towary, a nabywcami reprezentującymi potrzeby i dysponującymi odpowiednimi funduszami. Rynek finansowy jest ośrodkiem transakcji kupna i sprzedaży instrumentów finansowych, wywołujących metamorfozę aktywów finansowych stron kontraktów i powodujących między nimi stosowną wymianę strumieni pieniężnych. Towarami na rynku finansowym są towarami instrumenty finansowe, które można określić jako umowy między dwoma stronami, regulujące zależności finansowe i majątkowe.

Struktura rynku finansowego Wyróżnia się następujące segmenty rynku finansowego: Rynek pieniężny (money market) Zawierane są na nim transakcje krótkoterminowymi (zwykle do 1 roku) instrumentami finansowymi o dużej płynności. Są to przede wszystkim: bony skarbowe, certyfikaty depozytowe, czeki, weksle, umowy REPO (repurchase agreement). Rynek kapitałowy (capital market) Umożliwia tworzenie kapitałów udziałowych lub pożyczkowych. Zawierane są na nim transakcje instrumentami finansowymi o charakterze własnościowym bądź wierzycielskim, głównie akcjami i obligacjami. Rynek walutowy (foreign exchange (FX) market) Obejmuje transakcje kupna i sprzedaży walut różnych krajów w celu regulacji zobowiązań płatniczych w określonych walutach.

Podział rynku finansowego Ze względu na formę sprzedaży wyróżnia się: Rynek pierwotny (primary market) Na rynku pierwotnym emitenci nowych instrument (np. akcje, obligacje) sprzedają je za pośrednictwem instytucji finansowych. Emitentami mogą być przedsiębiorstwa, Skarb Państwa, agencje lokalne (miasta i gminy), agencje rządowe, banki, organizacje społeczne, fundacje potrzebujące kapitału na rozpoczęcie lub poszerzenie swojej działalności. Rynek ten może mieć charakter oferty publicznej lub charakter oferty adresowanej do niewielkiej grupy inwestorów. Rynek wtórny (secondary market) Po emisji na rynku pierwotnym instrumenty finansowe są przedmiotem obroty na rynku wtórnym- stają się towarami, których cenę kształtuje sam rynek. Zarówno rynek pierwotny, jak i wtórny mogą mieć formę rynku publicznego zorganizowanego w postaci giełd.

Uczestnicy rynku Uczestnikami rynku finansowego są przede wszystkim inwestorzy: Indywidualni Instytucjonalni banki fundusze emerytalne zakłady ubezpieczeniowe fundusze powiernicze (inwestycyjne) otwarte i zamknięte Oprócz inwestorów uczestnikami rynku finansowego są maklerzy (brokers), które bezpośrednio dokonują transakcji na rynku. Pośredniczą oni w zakupie lub sprzedaży w celu zysku osiągniętego z prowizji.

Giełdy papierów wartościowych Papier wartościowy to dokument stwierdzający istnienie określonego prawa majątkowego w taki sposób, że bez posiadania tego dokumentu nie można wykonywać tego prawa, a przeniesienie własności tego dokumentu powoduje przeniesienie również tego prawa. Giełda – to organizowane w ustalonym miejscu i czasie spotkania handlowe, na których są sprzedawane ściśle określone towary po cenach ogłoszonych w codziennych notowaniach. Transakcje na giełdach zawierane są zgodnie z obowiązującym regulaminem, między członkami giełdy pośredniczącymi w zawieraniu transakcji. Giełda Papierów Wartościowych– instytucja publiczna mająca na celu zapewnienie możliwości obrotu papierami wartościowymi (takimi jak akcje, obligacje, prawa poboru, itp.) dopuszczonymi do obrotu giełdowego.

Najważniejsze giełdy papierów wartościowych New York Stock Exchange (NYSE) - (Nowojorska Giełda Papierów Wartościowych) - druga co do wielkości obrotów giełda świata, założona w 1792 r. Obrót papierami wartościowymi odbywa się w całości elektronicznie. Na giełdzie notowanych jest blisko 2.800 spółek, m.in.: General Electric Co., General Motors Corp., Hewlett Packard Co. International Business Machines Corporation. Przeciętny dzienny obrót wynosi 1,46 mld walorów o wartości 46,1 mld USD.

Indeks DJIA Indeks giełdowy – wartość obliczona na podstawie wyceny akcji wybranych spółek giełdowych. Umożliwia syntetyczne przedstawienie koniunktury na giełdzie lub stanu jakiegoś sektora spółek. Dow Jones Industrial Average (DJIA) to jeden z najważniejszych indeksów akcji spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Nowym Jorku. Indeks Dow Jones jest najstarszym jeszcze działającym indeksem akcji w Stanach Zjednoczonych. Obecnie składa się on z 30 największych amerykańskich przedsiębiorstw, a w jego skład wchodzą między innymi: American Express,AT&T, Boeing,Coca-Cola Company,General Electric, General Motors, Hewlett-Packard,Intel Corp., McDonald's Corporation, Microsoft Corporation, The Walt Disney Company

Przebieg notowań- indeks DJIA Rys.1 Wykres przebiegu notowań indeksu DJIA.

Regulowany rynek pozagiełdowy NASDAQ (ang. National Association of Securities Dealers Automated Quotations) - pozagiełdowy, regulowany rynek akcji w Stanach Zjednoczonych, z filiami w Kanadzie i Japonii, zorganizowany i nadzorowany przez National Association of Securities Dealers. NASDAQ nie jest giełdą w ogólnym znaczeniu tego słowa, lecz jest raczej, rozproszonym, elektronicznym systemem handlu akcjami. NASDAQ spełnia jednak podobną rolę co tradycyjna giełda - zapewnia minimalne bezpieczeństwo dokonywanych transakcji, przy jednoczesnym zapewnieniu ich szybkiej realizacji i anonimowości. Wejście do systemu NASDAQ jest znacznie prostsze i tańsze od wejścia na tradycyjne giełdy kapitałowe, dzięki czemu stać na to spółki, które nie mogą pokonać barier stawianych przez giełdy tradycyjne. Z drugiej strony, łatwość wejścia do systemu powoduje zwiększone ryzyko inwestorów. NASDAQ został uruchomiony 8 lutego, 1971 jako pierwszy, całkowicie elektroniczny system obrotu papierami wartościowymi na świecie. Notuje się na niej ponad 5500 walorów. Indeksem jest tu NASDAQ Composite .

Nikkei 225 Nikkei 225 to indeks akcji spółek notowanych na Tokijskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. Nikkei należy do najważniejszych indeksów giełdowych w Azji. Od 1971 roku jest on codziennie wyliczany przez dziennik Nihon Keizai Shimbun. Indeks obejmuje 225 największych spółek. Raz w roku dokonuje się rewizji składu indeksu. W skład Nikkei 225 wchodzą takie spółki jak: Bridgestone Corp., Canon Inc., Casio Computer Co., Ltd., Kawasaki Heavy Industries, Ltd., Mitsubishi Corp., NEC Corp., Nikon Corp., Sony Corp., Toshiba Corp.,Yamaha Corp.

Przebieg notowań- indeks Nikkei 225 Rys.2 Wykres przebiegu notowań indeksu DJIA.

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie (GPWW) Jedyna działająca obecnie w Polsce giełda papierów wartościowych znajduje się w Warszawie. Handluje się na niej akcja mi, prawami poboru i obligacjami. Warszawska giełda jest głównym elementem rynku wtórnego i dzieli się na rynek podstawowy i rynek równoległy. Handel na rynku wtórnym odbywa się za pośrednictwem domów maklerskich lub banków prowadzących działalność maklerską. Rynek podstawowy – jeden z dwóch segmentów rynku giełdowego, przeznaczony dla papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu, charakteryzujących się odpowiednio wysokim kapitałem i wysoką płynnością. Indeksem rynku podstawowego w Polsce jest WIG. Rynek równoległy –przeznaczony dla papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu, charakteryzujących się m.in. mniejszym kapitałem i niższą płynnością. Obejmuje on akcje spółek dopuszczonych do obrotu na Giełdzie Papierów Wartościowych, ale nie spełniających warunków bycia notowanymi na rynku podstawowym.

Rys.3 Liczba spółek i kapitalizacja na GPWW. Indeksy na GPWW Najważniejszymi indeksami giełdy warszawskiej są WIG oraz WIG20, mWIG40 i sWIG80. Według stanu na dzień 28 grudnia 2007 na GPW notowanych jest 351 spółek, których kapitalizacja wynosi 1 080 mld złotych z czego 509,8 mld przypada na spółki krajowe a 570,3 mld na spółki zagraniczne. Rys.3 Liczba spółek i kapitalizacja na GPWW.

Indeks WIG20 na GPWW WIG20 – indeks giełdowy 20 największych spółek notowanych na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. Jest to indeks typu cenowego (przy jego obliczaniu bierze się jedynie ceny zawartych w nim transakcji). W ramach WIG20 nie może być notowanych więcej niż 5 spółek z jednego sektora. Nie są w nim notowane fundusze inwestycyjne. Listę spółek wchodzących w skład indeksu WIG20 ustala się na podstawie średniej ważonej 2 kryteriów: wielkości obrotu giełdowego akcji spółki w relacji do łącznych obrotów wszystkich spółek wchodzących w skład indeksu w okresie trzech miesięcy, wartości rynkowej spółki w relacji do kapitalizacji spółek wchodzących w skład indeksu w okresie miesiąca.

Rys.4 Notowania historyczne indeksu WIG20 na GPWW. Notowania indeksu WIG20 Rys.4 Notowania historyczne indeksu WIG20 na GPWW.

Organizacja i działanie giełdy Obecnie giełda to składane w odpowiednio zorganizowanej formie zlecenia osób zainteresowanych zakupem lub sprzedażą instrumentów finansowych. Jest to przede wszystkim rynek aukcyjny, gdzie ceny kształtują się na zasadzie popytu i podaży, a transakcje mogą być zawierane tylko po najlepszej cenie. Ze względu na termin zawierania transakcji rozróżnia się 2 systemy obrotów: ciągły periodyczny Harmonogram notowań ciągłych na GPW: 8.30 - 9.30 Przyjmowanie zleceń na otwarcie 9.30 Określenie kursu na otwarcie (Fixing) 9.30 - 16.10 Notowania ciągłe 16.10 - 16.20 Przyjmowanie zleceń na zamknięcie 16.20 Określenie kursu na zamkniecie (Fixing) 16.20 -16.30 Dogrywka 16.30 - 16.35 Przyjmowanie zleceń na otwarcie następnej sesji

Rys.5 Przykładowe notowania GPWW- spółka Bioton. Notowania na GPWW Rys.5 Przykładowe notowania GPWW- spółka Bioton.

Dziękuję za uwagę