„ZNAJDŹ WŁAŚCIWE ROZWIĄZANIE” RAMOWE ZAŁOŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI PALENIA TYTONIU DLA UCZNIÓW STARSZYCH KLAS SZKÓŁ PODSTAWOWYCH I GIMNAZJÓW NA LATA 2010-2013 II EDYCJA Ewa Łapsa Oświata Zdrowotna i Promocja Zdrowia Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Nowym Targu

Epidemiologia 9 milionów Polaków pali regularnie po 15-20 papierosów Ponad 4 mln nastolatków w wieku 12-17 lat jest palaczami 3400 nastolatków zaczyna palić codziennie W Polsce rocznie ok. 180 tys. dzieci próbuje palenia tytoniu

PRZEBIEG PROCESU UZALEŻNIENIA OD NIKOTYNY Faza  Przygotowania Faza  Próbowania   Faza  Eksperymentowania Faza  Regularnego palenia

FAZA  PRZYGOTOWANIA  Kształtują się  postawy i przekonania o  pożytkach płynących  z palenia papierosów;  Dziecko przebywając wśród dorosłych „oswaja się” z papierosem;  Palenie – czynność użyteczna, ”krok w dorosłość”, pomoc w sytuacjach stresowych, przynależność do grupy.

FAZA PRÓBOWANIA Zaczyna się, gdy dziecko sięga po pierwszego  papierosa; Zazwyczaj dzieje  się to pod presją rówieśników Konsekwencje pierwszych  prób palenia zależą m.in. od doznań  fizjologicznych po wypaleniu  pierwszych 2-3  papierosów oraz  psychospołecznych czynników usposabiających  do palenia;

Rozpoczynanie palenia: Odsetek  młodzieży w Polsce  rozpoczynającej palenie  w wieku: 11 i mniej lat wynosi 13,8% 12 lat wynosi 9,2% 13 lat wynosi 9,6% 14 lat wynosi 11,3% 15 lat wynosi 9,7%     J.   Mazur, Zdrowie subiektywne, styl życia i środowisko psychospołeczne młodzieży szkolnej   w Polsce, IMiD, HBSC, 2006

FAZA EKSPERYMENTOWANIA Początkowo nieregularne  powtarzanie  palenia; Dziecko sięga po kolejnego papierosa w czasie spotkań koleżeńskich, pod wpływem otoczenia; Czynnikiem sprzyjającym jest łatwy dostęp do papierosów; Ta faza nie musi przejść w następną; Od pierwszych prób sięgnięcia po papierosa do regularnego palenia mogą upłynąć 2-3 lata.

FAZA REGULARNEGO PALENIA Wypalanie papierosów  w stałych odstępach,  początkowo  raz w tygodniu, a następnie z rosnącą częstotliwością;   Czynniki sprzyjające  regularnemu paleniu przez  dzieci:      - łatwy dostęp do papierosów,      - społeczna obojętność,      - przyzwolenie rodziców (w tym ich palenie),      - brak konsekwentnej polityki przeciwtytoniowej w szkole i lokalnej społeczności.

FAZA UZALEŻNIENIA Pełne uzależnienie jest głębokim zaburzeniem zakorzenionym  w głównych  sferach osobowości człowieka, gdzie  powstaje przymus i niemożność  powstrzymania się od  przyjmowania  nikotyny.

FAZA UZALEŻNIENIA Na zjawisko składa się: - tolerancja nikotyny, -głód nikotynowy w razie podejmowania prób rzucenia palenia,  - wysokie prawdopodobieństwo powrotu do palenia papierosów. 

PALENIE CODZIENNE Odsetek młodzieży palącej papierosy codziennie zwiększa  się wraz z wiekiem:  11  lat wynosi 0,8%, 13 lat wynosi 3,0%, 15 lat wynosi 12,4%.     J.   Mazur, Zdrowie subiektywne, styl życia i środowisko psychospołeczne młodzieży szkolnej w Polsce, IMiD, HBSC, 2006 

Nastoletni palacze

Palenie szkodzi zdrowiu Skład dymu tytoniowego; Dym tytoniowy składa się z 4000 związków chemicznych, w tym ponad 40 to substancje rakotwórcze:

Palenie szkodzi zdrowiu Skład dymu tytoniowego: Aceton-składnik farb i lakierów Amoniak-rozpuszczalnik Arsen-stosowany w trutce na szczury Butan-składnik benzyny Kadm-pierwiastek rakotwórczy

Palenie szkodzi zdrowiu Skład dymu tytoniowego cd.: Cyjanowodór- gaz używany do ludobójstwa w komorach gazowych Fenole- stosowane w produkcji tworzyw sztucznych Tlenek węgla- (czad) składnik spalin Nikotyna- substancja uzależniająca

Palenie szkodzi zdrowiu Powoduje wiele poważnych chorób: Nowotwory Choroby serca Choroby układu oddechowego

Palenie szkodzi zdrowiu Co grozi palaczowi Udary mózgu Katarakta Rozedma płuc Nowotwór płuc i krtani Choroby serca Nowotwory trzustki Choroba żołądka i dwunastnicy Nowotwory nerek Mniejsza potencja seksualna

Palenie szkodzi zdrowiu Wpływa na wygląd zewnętrzny: Poszarzała cera twarzy i żółte zęby Zaostrzone rysy twarzy Pożółkłe palce i paznokcie

Palenie szkodzi zdrowiu Pogarsza odporność i kondycje fizyczną: Słabsza kondycja fizyczna Słabsze wyniki sportowe Częste zachorowania na zapalenie górnych dróg oddechowych

Palenie szkodzi zdrowiu Pomyśl ……….zanim sięgniesz po papierosa

„Znajdź właściwe rozwiązanie” I. CEL GŁÓWNY PROGRAMU · Zapobieganie paleniu tytoniu wśród uczniów. II. CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU Zwiększenie wiedzy w zakresie szkodliwości dymu tytoniowego. Zwiększenie świadomości na temat zagrożeń płynących z czynnego i biernego palenia tytoniu. Kształtowanie umiejętności dbania o zdrowie własne i swoich bliskich Kształtowanie postaw asertywnych związanych z funkcjonowaniem w społeczeństwie, w tym unikanie zachowań ryzykownych dla zdrowia.

„Znajdź właściwe rozwiązanie” III. ADRESACI PROGRAMU Uczniowie starszych klas szkół podstawowych i gimnazjów* *Po przeprowadzeniu edycji pilotażowej i I edycji programu, realizatorzy wskazali, że jest on za trudny dla młodszych dzieci. Z tego względu sugeruje się realizację programu przez młodzież od 14 roku życia (I klasa gimnazjum). Zgodnie z badaniami IMIDz (Wyniki badań HBSC 2010, raport techniczny), jest to najczęstszy wiek inicjacji tytoniowej.

„Znajdź właściwe rozwiązanie” IV. CZAS TRWANIA PROGRAMU Lata 2010 – 2013 I Edycja: IX 2010-VI 2011 II Edycja: IX 2011 – VI 2012 III Edycja: IX 2012-VI 2013

„Znajdź właściwe rozwiązanie” V. REALIZATORZY PROGRAMU · Nauczyciele · Inni przedstawiciele środowiska szkolnego, np. pielęgniarki szkolne, pedagodzy, psychologowie szkolni, terapeuci uzależnień · Przeszkoleni liderzy młodzieżowi

„Znajdź właściwe rozwiązanie” VI. KOORDYNATORZY PROGRAMU · Poziom krajowy – GIS · Poziom wojewódzki – WSSE (16) · Poziom lokalny – PSSE (318) VII. PARTNERZY PROGRAMU · Ministerstwo Edukacji Narodowej · Stowarzyszenie na Rzecz Dzieciństwa Wolnego od Tytoniu · inni na poziomie wojewódzkim i lokalnym

„Znajdź właściwe rozwiązanie” VIII. METODYKA REALIZACJI PROGRAMU · Przedstawienie oferty programowej dyrektorom szkół podstawowych i gimnazjów w kraju: I- Edycja – liczba szkół objętych programem: 16,5% szkół podstawowych i 29,9% gimnazjów II- Edycja- 40% gimnazjów III- Edycja- 60% gimnazjów Zaleca się realizację programu w I klasach gimnazjów. Program mogą realizować dodatkowo chętne szkoły podstawowe

„Znajdź właściwe rozwiązanie” Przeszkolenie i przygotowanie koordynatorów/realizatorów programu: - koordynatorów wojewódzkich - koordynatorów powiatowych - realizatorów szkolnych

„Znajdź właściwe rozwiązanie” IX. REALIZACJA II - EDYCJI PROGRAMU W SZKOŁACH Zadanie Odpowiedzialny 1. Poinformowanie realizatorów programu w szkołach o sposobie jego realizacji. powiatowy koordynator programu (PSSE) 2. Poinformowanie rodziców dzieci o realizacji programu w szkole. Współpraca z rodzicami/opiekunami: - spotkanie z rodzicami - list do rodziców - inne formy realizatorzy programu w szkole

„Znajdź właściwe rozwiązanie” Zadanie Odpowiedzialny 3. Poinformowanie uczniów o sposobie realizacji programu w szkołach oraz przeszkolenie i przygotowanie liderów młodzieżowych do współrealizacji programu. Realizator programu w szkole 4. Przeprowadzenie zajęć warsztatowych z uczniami wg zaproponowanych scenariuszy zajęć: - Zajęcia 1. Poznajmy się bliżej - Zajęcia 2. Laboratorium ciała - Zajęcia 3. Naucz się mówić „nie” - Zajęcia 4. Znajdź właściwe rozwiązanie - Zajęcia 5. Uwierz w siebie realizator programu W szkole

„Znajdź właściwe rozwiązanie” Zadanie Odpowiedzialny 5. Przeprowadzenie zajęć z rodzicami uczniów według autorskich projektów w szkole realizator programu w szkole 6. Podsumowanie programu; sporządzenie sprawozdania z realizacji programu w terminie: do 10 czerwca 2012 realizatorzy programu w szkole/ koordynator PSSE/WSSE/GIS

„Znajdź właściwe rozwiązanie” X. NADZOROWANIE I MONITOROWANIE REALIZACJI I-EDYCJI PROGRAMU Odpowiedzialny: Koordynatorzy Programu na wszystkich poziomach (GIS, WSSE, PSSE) XI. PODSUMOWANIE I OCENA REALIZACJI I-EDYCJI PROGRAMU Dokonanie podsumowania i oceny z uwzględnieniem następujących wskaźników: liczba szkół realizujących program/odsetek szkół realizujących program ; liczba uczniów, którzy uczestniczyli w programie/odsetek uczniów z danej grupy wiekowej ,którzy uczestniczyli w programie; liczba rodziców, którzy uczestniczyli w programie; liczba przeszkolonych koordynatorów/realizatorów: - na poziomie wojewódzkim (dla koordynatora powiatowego) - na poziomie powiatowym (dla realizatora programu w szkole)

„Znajdź właściwe rozwiązanie” zakres dodatkowych aktywności, dobre praktyki w realizacji programu; wnioski z realizacji programu. Odpowiedzialny: Koordynatorzy Programu na wszystkich poziomach, realizatorzy programu w szkołach

„Znajdź właściwe rozwiązanie” XII. OPRACOWANIE SPRAWOZDANIA Z REALIZACJI PROGRAMU Odpowiedzialny: Koordynatorzy Programu na wszystkich poziomach, realizatorzy programu w szkołach XIII. PRZYGOTOWANIE I UDOSKONALENIE KOLEJNEJ EDYCJI PROGRAMU Odpowiedzialny: GIS