Analiza opinii psychologiczno-pedagogicznych w świetle pracy edukacyjnej z młodzieżą z Ochotniczego Hufca Pracy Zuzanna Jeziorska 26.03.2012

Informacje wstępne W roku szkolnym 2009/20010 w szkołach z oddziałami przysposabiającymi do pracy uczyło się 9,5 tysiąca uczniów: 5288 chłopców, 4214 dziewcząt Liczba szkół tego typu w latach 2009/2010 - 418. Badana populacja to uczniowie Gimnazjum Niepublicznego Stowarzyszenia Rehabilitacji i Readaptacji Społecznej Wyspa w Dobieszkowie będący jednocześnie wychowankami Ochotniczego Hufca Pracy. .

Pytania wstępne Dlaczego tak duża liczba młodzieży uczy się w szkołach z oddziałami przysposabiającymi do pracy ? Czy kierowała nimi wyłącznie chęć jak najszybszego usamodzielnienia się ? Czy może inne czynniki miały bardziej decydujący wpływ na to, że ponad 9 tys. młodych ludzi odeszło z tzw. normalnych szkół ? Czy zawiódł system edukacyjny, a może odpowiedzi należy szukać w szerszym społecznym kontekście?

Materiał i metody Badaniami objęto 202 uczniów Gimnazjum Niepublicznego Stowarzyszenia Rehabilitacji i Readaptacji Społecznej Wyspa w Dobieszkowie, w tym 98 dziewcząt i 104 chłopców. Średnia wieku dla dziewcząt – 16,3 lat, dla chłopców – 16 lat. Zastosowano: Skalę Nieprzystosowania Społecznego Pytki, Inwentarz Psychologiczny Syndromu Agresji Gasia, Ankietę socjodemograficzną własnego autorstwa zawierająca pytania dotyczące środowiska rodzinnego badanego oraz przyjmowania psychoaktywnych substancji uzależniających przez badanego.

Dane socjodemograficzne badanej grupy Miejsce zamieszkania dziewcząt Miejsce zamieszkania chłopców

Większość chłopców 52,9% mieszka z obojgiem rodziców, a 33,6% mieszka tylko z matką. Większość dziewcząt 52,1 % mieszka tylko z matką, a 26,5% z obojgiem rodziców. Chłopców pochodzących z rodzin o zadawalającym statusie ekonomicznym jest 48,1%, natomiast dziewcząt – 34,7%.

Analiza opinii psychologiczno-pedagogicznych Przeanalizowano 202 opinie poradni psychologiczno- pedagogicznych uczniów Gimnazjum Niepublicznego Stowarzyszenia Rehabilitacji i Readaptacji Społecznej Wyspa w Dobieszkowie. Analiza dotyczyła możliwości poznawczych uczniów, w tym: ogólny rozwój umysłowy, harmonijny/nieharmonijny rozwój procesów umysłowych, tempo uczenia się wzrokowo-ruchowego, koordynacja wzrokowo-ruchowa poziom analizy i syntezy wzrokowej, zasób wiedzy ogólnej, rozumowanie arytmetyczne, tempo czytania oraz dysleksja rozwojowa.

Ogólny rozwój umysłowy Odsetek uczniów [%] Chłopcy N=144 Dziewczęta N=58 Na poziomie przeciętnym 42,4 37,9 Na poziomie niższym niż przeciętny 51,4 62,1 Brak danych 6,2 W badanej próbie ponad połowa uczniów wykazuje ogólny potencjał umysłowy na poziomie niższym niż przeciętny.

Rozwój procesów umysłowych Odsetek uczniów [%] Chłopcy N=144 Dziewczęta N=58 Harmonijny 2,1 1,7 Nieharmonijny 43,8 51,7 Brak danych 54,1 46,6 Wg H. Spionek uczniowie doświadczający niepowodzeń szkolnych to uczniowie o nieharmonijnym rozwoju procesów umysłowych np. zaburzenia w zakresie analizy i syntezy wzrokowej bądź w zakresie analizy i syntezy słuchowej.   Spionek H., Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne, Warszawa, 1985

Poziom analizy i syntezy wzrokowej Odsetek uczniów [%] Chłopcy N=144 Dziewczęta N=58 W normie 17,4 17,2 Poniżej normy 22,9 31,1 Brak danych 59,7 51,7 Wśród uczniów mających poziom analizy i syntezy wzrokowej poniżej normy 7 ma zaburzoną analizę słuchową słów i syntezę słuchową głosek! Powyższe „fragmentaryczne deficyty rozwoju” mogą być przyczyną specyficznych trudności w nauce czytania i pisania określonych jako dysleksja i dysgrafia. Wśród badanych uczniów było 15 chłopców z rozpoznaniem dysleksji i 11 dziewcząt.

Tempo czytania Tempo czytania wielu uczniów jest wolne i bardzo wolne. Odsetek uczniów [%] Chłopcy N=144 Dziewczęta N=58 W normie 13,2 25,9 Wolne i bardzo wolne 50,0 32,7 Brak danych 36,8 41,4 Tempo czytania wielu uczniów jest wolne i bardzo wolne.

Tempo uczenia się wzrokowo-ruchowego Odsetek uczniów [%] Chłopcy N=144 Dziewczęta N=58 Na poziomie przeciętnym 14,6 24,1 Na poziomie niższym niż przeciętny 18,8 10,3 Brak danych 66,6 65,6 Tempo uczenia się wzrokowo-ruchowego, czyli szybkość uczenia się pisania symboli graficznych opartych na koordynacji oka i ręki nie jest określone w bardzo wielu opiniach, jednak 27 chłopców i 6 dziewcząt ma tempo uczenia się wzrokowo- ruchowego na poziomie niższym niż przeciętny, co liczebnie odpowiada jednemu oddziałowi klasowemu.

Koordynacja wzrokowo-ruchowa Odsetek uczniów [%] Chłopcy N=144 Dziewczęta N=58 W normie 20,8 15,5 Poniżej normy 18,8 20,7 Brak danych 60,4 63,8 Współdziałanie funkcji wzrokowych i ruchowych – współpraca „oka i ręki”, czyli koordynacja wzrokowo- ruchowa jest podstawą uczenia się oraz ww. tempa uczenia się wzrokowo – ruchowego.

Zasób wiedzy ogólnej Badani uczniowie posiadają w większości Odsetek uczniów [%] Chłopcy N=144 Dziewczęta N=58 Na poziomie przeciętnym 10,4 Na poziomie niższym niż przeciętny 58,3 67,2 Brak danych 31,3 32,8 Badani uczniowie posiadają w większości mały zasób wiedzy ogólnej.  

Rozumowanie arytmetyczne Odsetek uczniów [%] Chłopcy N=144 Dziewczęta N=58 W normie 22,9 15,5 Poniżej normy 34,7 37,9 Brak danych 42,4 46,6 Łącznie 77 uczniów ma rozumowanie arytmetyczne poniżej normy (2 oddziały klasowe).

Informacje dodatkowe Jedenastu uczniów posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na zaburzenia zachowania, które dotyczą m.in. zachowań agresywnych, nierespektowania autorytetów, negatywnego stosunku do obowiązku szkolnego, zagrożenia uzależnieniem od substancji psychoaktywnych… Ponadto rozpoznana jest u 4 uczniów nadpobudliwość psychoruchową.

Przykładowe zapisy W analizowanych opiniach z porani psychologiczno-pedagogicznych często pojawiają się następujące zapisy: bardzo słaba technika czytania (poziom III klasy szk. p.) utrudnia rozumienie czytanych treści, uczeń czyta w niskim tempie, brak rozumienia treści czytanego tekstu, opóźnienie pedagogiczne sięga młodszych klas szkoły podstawowej, technika czytania odpowiada poziomowi klasy I szkoły podstawowej, nie opanował wiadomości i umiejętności z matematyki z poziomu nauczania początkowego (uczeń ma 17 lat)

Analiza wyników SNS i IPSA Wszystkie wyniki surowe poszczególnych skal oraz wskaźników SNS i IPSA przeliczone zostały według norm stenowych. Wyniki stenowe od 1 do 10 interpretowane są w następujący sposób: 10-9 sten – wyniki bardzo wysokie 8-7 sten – wyniki wysokie 6-5 sten – wyniki przeciętne 4-3 sten – wyniki niskie 2-1 sten – wyniki bardzo niskie

Poziom nieprzystosowania społecznego w skalach SNS SKALA NIEPRZYSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO PŁEĆ N Średnia Odchylenie standardowe Nieprzystosowanie rodzinne M 104 6,87 1,42 K 98 7,87 1,22 Nieprzystosowanie rówieśnicze 5,67 2,03 5,51 2,12 Nieprzystosowanie szkolne 6,57 1,61 6,51 1,13 Zachowanie antyspołeczne 1,29 8,05 1,21 Kumulacja niekorzystnych czynników biopsychicznych 6,41 1,78 5,74 1,30 Kumulacja niekorzystnych czynników socjokulturowych 7,59 1,18 8,68 1,07 SNS – wynik ogólny 6,66 0,88 7,06 0,83

Skala Nieprzystosowania Społecznego Nieprzystosowanie rodzinne 7,35 II Nieprzystosowanie rówieśnicze 5,59 III Nieprzystosowanie szkolne 6,54 IV Zachowania antyspołeczne 7,44 V Kumulacja niekorzystnych czynników biopsychicznych 6,09 VI Kumulacja niekorzystnych czynników socjokulturowych 8,12

Wyniki wybranych podskal SNS Płeć Ogółem Test t-Studenta M K t p Nieprzystosowa- nie rodzinne niskie Liczebność 7 % z Płeć 6,7% 0% 3,5% -5,35 ,001 przeciętne 25 13 38 24,0% 13,3% 18,8% wysokie 72 85 157 69,3% 86,7% 77,7% Zachowania antyspołeczne -6,71 47 54 45,2% 7,1% 26,7% 57 91 148 54,8% 92,9% 73,3% Kumulacja niekorzystnych czynników socjokulturo wych -6,91 18 2 20 17,3% 2,0% 9,9% 86 96 182 82,7% 98,0% 90,1%

Poziom agresji w poszczególnych skalach IPSA .

Odchylenie standardowe I P S A PŁEĆ N Średnia Odchylenie standardowe K Kontrola zachowań agresywnych M 104 5,75 2,44 K 98 4,94 2,21 O Skłonność do działań odwetowych 5,88 2,38 7,12 2,02 S wskaźnik samoagresji 6,27 1,88 7,70 2,03 U wskaźnik agresji ukrytej 5,92 1,79 7,68 1,71 Z wskaźnik agresji skierowanej na zewnątrz 5,45 7,63 1,99 WO Wynik ogólny 5,59 7,69 1,91 I Samoagresja emocjonalna 6,39 2,16 7,09 2,13 II Samoagresja fizyczna 6,41 1,43 7,96 1,58 III Wrogość wobec otoczenia 6,31 7,62 1,62 IV Nieuświadomione skłonności agresywne 5,68 1,57 7,56 1,95 V Agresja przemieszczona 5,24 7,18 1,53 VI Agresja pośrednia 6,68 1,40 7,80 VII Agresja słowna 5,62 1,61 7,21 VIII Agresja fizyczna 6,56 1,49 7,94 1,80

Najczęściej występujące uwarunkowania środowiskowe Nadużywanie alkoholu przez członków rodziny Status ekonomiczny rodziny Brak kontroli rodzicielskiej Struktura rodziny Używanie substancji psychoaktywnych Kontakt badanego z podkulturą przestępczą, Używanie alkoholu

Zjawiska nieprzystosowania społecznego Wyniki średnie badanej populacji Poziom agresji – Wynik Ogólny IPSA/ w stenach/ 6,61 Kontrola zachowań agresywnych IPSA/w stenach/ 5,36 Liczba badanych używających substancje psychoaktywne 29,2% Liczba badanych używających alkoholu 70,8% Liczba badanych palących papierosy 85,2% Liczba badanych z osobą karaną sądownie w rodzinie 57,9%

Informacje dodatkowe wśród uczniów palących papierosy – 76,2% pali dłużej niż 2 lata wśród uczniów pijących alkohol - 58,5% pije dłużej niż 2 lata wśród uczniów używających substancje psychoaktywne - 30,5% używa je dłużej niż 2 lata

Wnioski Wyniki badań własnych ujawniły istnienie czynników psychobiologicznych i psychospołecznych będących symptomami nieprzystosowania społecznego młodzieży z oddziałów przysposabiających do pracy. Otrzymane wyniki wskazują na wysoki poziom kumulacji niekorzystnych czynników socjokulturowych.

Wnioski W konstruowaniu działań korekcyjnych i profilaktycznych wskazane jest wzięcie pod uwagę różnic w funkcjonowaniu społecznym dziewcząt i chłopców. Zintegrowane oddziaływania osób/instytucji zainteresowanych losem młodych ludzi, którzy są bliscy marginalizacji społecznej daje szansę na poprawę funkcjonowania nie tylko ich samych oraz ich rodzin.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ