Systemy informatyczne zarządzania W. Bartkiewicz Systemy informatyczne zarządzania Wykład 2. Systemy transakcyjne. Ogólna charakterystyka

Pojęcie systemu transakcyjnego Systemy transakcyjne (TPS – Transaction Processing Systems) zorientowane są przede wszystkim na ewidencję procesów gospodarczych, oraz tworzenie dokumentów obsługujących ten proces. Gromadzone są w nich dane związane z konkretnymi, pojedynczymi operacjami. Systemy transakcyjne pozwalają także zwykle na agregację danych i przygotowywanie podstawowych sprawozdań w różnych przekrojach z poszczególnych dziedzin działalności obiektu. Systemy transakcyjne stanowią najbardziej rozpowszechnioną klasę systemów informatycznych wspierających proces zarządzania. Są one wykorzystywane na najniższym, operacyjnym, szczeblu zarządzania i wspomagają podejmowanie decyzji dobrze ustrukturalizowanych. W większości organizacji wykorzystywane są one w codziennej działalności, związanej z normalnym tokiem prowadzenia biznesu. Systemy transakcyjne każdego dnia wspomagają więc lub nawet samodzielnie podejmują setki a nawet tysiące rutynowych decyzji.

Cechy systemów transakcyjnych Duża liczba wejść i wyjść, włączając pliki danych i dokumenty. Konieczność efektywnego przetworzenia dużych ilości (masowych) danych. Wysoki stopień powtarzalności w przetwarzaniu. Proste obliczenia (większość operacji wymaga tylko dodania odjęcia, pomnożenia lub podzielenia danych). Wysokie wymagania co do pamięci zewnętrznej. Możliwości edycyjne, koncentrują się na określeniu aktualności danych w przechowywanych plikach. Duża liczba użytkowników wspomaganych przez system. Poważny i negatywny wpływ na organizację w przypadku załamania się lub nieprawidłowego działania systemu.

Zastosowania systemów transakcyjnych Przykładami systemów transakcyjnych mogą być: ewidencja zatrudnienia, płac, środków finansowych, dostawców i odbiorców, sprzedaży, środków trwałych itp. Wprowadzenie do systemów transakcyjnych technologii baz danych spowodowało tworzenie baz o znormalizowanym formacie dla całego systemu, co ułatwia standaryzację i integrację danych na wyższych poziomach. Systemy transakcyjne pełnią w związku z tym również funkcje usługowe dla innych systemów wspierających zarządzanie, umożliwiają po prostu ich funkcjonowanie poprzez np. zasilanie w dane.

Struktura systemu transakcyjnego Dokumenty i raporty Wprowadzanie danych Przetwarzanie Zbiory danych

Kartoteki (pliki główne) Zawierają wszystkie niezbędne dla przedsiębiorstwa dane o interesujących je obiektach (np. osobach, miejscach, przedmiotach, itp.) i wydarzeniach (np. płatnościach, spotkaniach, itp.). Kartoteki są ciągle aktualizowane w miarę zachodzenia transakcji wymagających zmiany stanu poszczególnych obiektów. Np. kartoteka informacji o kontach wymaga aktualizacji stanu konta w miarę wykonywania transakcji wpłaty i wypłaty. Pliki główne są często przeszukiwane przez użytkowników w celu pobrania aktualnego stanu obiektów bądź w celu pozyskania danych do analiz. Większość raportów przygotowywana jest poprzez wydruk informacji znajdujących się w jednym lub większej liczbie plików kartotecznych. Kartoteki mają charakter permanentny, tzn. istnieją przez cały czas, nawet jeśli rekordy w niech zawarte są często wstawiane, usuwane czy też zmieniane.

Pliki transakcyjne Mają charakter podobny do rejestrów. Grupują w celu dalszego przetwarzania informacje o transakcjach tego samego rodzaju. Wykorzystywane są do aktualizacji kartotek, muszą więc zawierać wszystkie informacje o transakcjach, niezbędne dla tego celu. Na przykład plik danych o transakcjach sprzedaży, wykorzystywany w celu aktualizacji kartoteki odbiorców, zawierać mógłby numer odbiorcy, datę i czas sprzedaży, kwotę sprzedaży.

Pliki historii Zawierają dane o transakcjach już przetworzonych w systemie. Przechowywane są one zwykle dla celów analitycznych, stanowią one bowiem często bardzo użyteczne źródło informacji menedżerskiej. Na przykład plik danych historycznych o sprzedaży może być analizowany w celu dostarczenia informacji zbiorczych pozwalających na badanie jej struktury (np. sprzedaż w rozbiciu na regiony, sprzedawców, klientów, produkty, itp.) lub analizy jej dynamiki (sprzedaż w poszczególnych okresach czasu, analiza trendu i prognozowanie, itp.).

Inne typy plików Pliki zapasowe (rezerwowe, backupy) – zduplikowane kopie plików aktualnie wykorzystywanych w systemie. Maja one na celu zapobieżenie całkowitej lub częściowej utracie danych. Pliki zawieszone – zawierają rekordy chwilowo usunięte z regularnego przetwarzania, tak by mogły być one sprawdzone i poprawione Przykładem może być rekord transakcji, któremu nie odpowiada żaden z rekordów w kartotece. Pliki raportów – plik tymczasowy zawierający informacje do wydrukowania w przyszłości.

Przetwarzanie transakcji wsadowe (partiowe) Dokumenty źródłowe grupowane są we wsady  Dane ze wsadów wprowadzane w określonym czasie lub po osiągnięciu określonej wielkości wsadu. W miarę potrzeby są porządkowane i edytowane Dane przechowywane są w pliku transakcyjnym Dane transakcyjne wykorzystywane są do aktualizacji plików głównych (kartotek) Drukowane są informacje wyjściowe Kartoteka (plik główny)

Przetwarzanie transakcji w trybie on-line (OLTP) Transakcje wprowadzane są do systemu w momencie ich wystąpienia Dane dotyczące transakcji przetwarzane są w momencie wystąpienia. Wykorzystywane są one do aktualizacji plików głównych (kartotek) Drukowane są informacje wyjściowe Kartoteka (plik główny)

Przetwarzanie wsadowe i OLTP Przetwarzanie wsadowe jest bardziej efektywne i tańsze. Wymuszane było również często poprzez konieczność przekazania danych z wykorzystaniem nośników przenośnych (np. dyskietek, taśm). Przetwarzanie on-line natomiast pozwala na bieżąco odzwierciedlić sytuację organizacji w systemie komputerowym. Użytkownicy mogą w odpowiedzi na zadawane zapytania uzyskać aktualną informację. Jest ono również bardziej dokładne, ponieważ system od razu może zweryfikować i odrzucić niepoprawną transakcję. Tryb wsadowy stosowany jest nadal, zwłaszcza w przypadku występowania naturalnych cykli przetwarzania transakcji. Wymuszone one mogą być czynnikami zewnętrznymi, dużą liczbą transakcji lub względami rewizyjno – kontrolnymi. Obecnie jednak w takich przypadkach zamiast przetwarzania w trybie wsadowym stosuje się na ogół metodę tzw. wprowadzania on-line z opóźnionym przetwarzaniem.

Wprowadzanie on-line z opóźnionym przetwarzaniem Transakcje wprowadzane są w momencie ich występowania. W miarę potrzeby są porządkowane i edytowane Dane przechowywane są w pliku transakcyjnym Dane transakcyjne wykorzystywane są do aktualizacji plików głównych (kartotek) w określonych cyklach Drukowane są informacje wyjściowe Kartoteka (plik główny)

Przykładowe systemy transakcyjne Podsystem sprzedaży Podsystem zakupów Podsystem wytwarzania Podsystem zarządzania zasobami ludzkimi i płacami Podsystem finansowo – księgowy