w oparciu o ekonomiczną teorię demokracji Paradoks partycypacji wyborczej w oparciu o ekonomiczną teorię demokracji

„Ekonomiczna teoria demokracji” Anthony Downs „Ekonomiczna teoria demokracji” („An Economic Theory of Democracy” 1957r.) Konsumenci i Producenci Wyborcy i Politycy skupieni w partiach

Podstawa modelu Racjonalny wybór Max użyteczności Koszty a korzyści

Założenia modelu: Racjonalność jednostki homo oeconomicus ; altruizm W wyborach odbywających się co jakiś czas partia lub koalicja partii jest upoważniona przez większość wyborców do sprawowania władzy przez jedną kadencję. Podczas wyborów każdy pełnoletni obywatel dysponuje w każdym głosowaniu jednym głosem. Nielegalne przejęcie władzy lub próby ograniczenia czynnego i biernego prawa wyborczego są niedopuszczalne. Istnieją co najmniej dwie partie, które konkurują ze sobą w celu zdobycia władzy. Preferencje polityczne wszystkich obywateli można w spójny sposób uszeregować na skali od lewicowych do prawicowych. Preferencje wyborców są ściśle określone na skali politycznej (funkcja preferencji jest wklęsła -> jedno maksimum ) Partie polityczne są w miarę dobrze poinformowane o preferencjach politycznych wyborców. Wyborcy są w miarę dobrze poinformowani o preferencjach politycznych partii.

Czym kieruje się wyborca? Niepewność Koszty i korzyści

Czym kieruje się wyborca? Oczekiwane zróżnicowanie partii: J = E(U A ) – E (U B ) Bieżące zróżnicowanie partii: JC = (U A ) – E(U B ) decyzje innych wyborców, szanse preferowanej partii, oczekiwania skierowane w przyszłość, koalicja t+1 t+1 t t

Niepewność Niepewność – wynik braku pełnej informacji na temat wyboru innych konsumentów, programu partii politycznych i możliwości ich realizacji. Ideologie Badania na temat preferencji wyborców ideologia dopasowywana do preferencji wyborców i poglądów polityków należących do partii Zjawisko „przywództwa” partie polityczne, grupy interesu, agenci medialni

Paradoks partycypacji wyborczej! Koszty i korzyści Downs pokazuje, że prawie zawsze koszty > korzyści. Koszty: Informacji Bezpośrednie koszty udziału w wyborach Korzyści: Długookresowa wartość partycypacji Wartość głosu Paradoks partycypacji wyborczej!

Czynniki wpływające na podejmowanie decyzji Rozszerzanie modelu: „rachunek wyborczy” (decyzja czysto indywidualna) Na podstawie teorii gier – najlepsza odpowiedź na działanie innych, równowaga Nasha (prowadzi do skrajnych przypadków wielkości frekwencji wyborczej: bliska 0, bliska 100%) Ekspresyjna funkcja wyborów Czynniki wpływające na podejmowanie decyzji INSTRUMENTALNE Instytucjonalne Indywidualne Kontekstowe ważność wyborów wysoka proporcjonalność Obowiązek uczestniczenia Listowne oddawanie głosi itp.. Korzyści osiągane z udziału w wyborach Cechy społeczno – demograficzne koszty Zaciętość rywalizacji Dystans partii wedle sondaży wyborczych

Wybory do Sejmu RP i Senatu RP 25 września 2005 r. Źródło: Państwowa Komisja Wyborcza

Wyniki wyborów LPR Samoobrona PSL PiS PO SLD Mniejszość Niemiecka Nazwa komitetu % głosów Liczba mandatów Prawo i Sprawiedliwość (PiS) 26,99 155 Platforma Obywatelska RP (PO) 24,14 133 Samoobrona 11,41 56 Sojusz Lewicy Demokratyczne (SLD) 11,31 55 Liga Polskich Rodzin (LPR) 7,97 34 Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL) 6,96 25 „Mniejszość Niemiecka” 0,29 2 Mniejszość Niemiecka LPR Samoobrona PSL PiS PO SLD

Dlaczego nie wziął(a) Pan(i) udziału w wyborach parlamentarnych? Odpowiedzi osób niegłosujących (w %) Krytyczna ocena systemu politycznego lub brak zaufania do sfery polityki Ogólne zniechęcenie do polityki, różnie sygnalizowane poczucie zmęczenia znużenia politykę, sytuacją w Polsce, tym, co się dzieje w kraju. 5 Brak motywacji do uczestniczenia w wyborach. 8 Brak poczucia podmiotowości obywatelskiej. 9 Brak zaufania do polityków, klasy politycznej, partii politycznych. 7 Protest – nieuczestniczenie w wyborach jako demonstracja na znak protestu wobec rządu, władzy. 2 Brak wiary w strukturalną sensowność mechanizmu wyborczego; wybory to fikcja, gra, fasada. 3 Zły stan gospodarki, bezrobocie, brak wiary w możliwość poprawy sytuacji gospodarczej. 1 Głosy zdecydowanej krytyki, epitety i inwektywy. CBOS BS/189/2005 Przyczyny absencji wyborczej w wyborach parlamentarnych i prezydenckich Komunikat z badań

Powody obiektywne lub niezależne od respondenta Religia zabrania udziału w wyborach, jestem świadkiem Jehowy 1 Brak czasu (ogólnie) 5 Bo byłem w pracy, pracowałem 4 Bo byłem w szkole, studiuję poza miejscem zamieszkania Brak meldunku, dokumentów, dowodu osobistego Nieobecność w miejscu zamieszkania, nie wziąłem zaświadczenia z miejsca zamieszkania Wyjazd, wycieczka, pobyt za granicą 3 Choroba przewlekła, niepełnosprawność, trudności z poruszaniem się 11 Kwestia wieku 2 Opieka nad osobą niepełnosprawną, dzieckiem itp. Zmęczenie, przepracowanie, złe samopoczucie Trudności natury geograficznej i komunikacyjnej (za daleko, za drogo) Trudno powiedzieć, nie wiem Ograniczona oferta polityczna Nie ma na kogo głosować – ogólne poczucie braku odpowiednich partii, kandydatów, a także poczucie ograniczonego wyboru 12 Negatywna ocena kandydatów 2 Nie było dobrych (odpowiednich) programów, żaden program mi nie odpowiadał 1 Inne przyczyny związane z ofertą wybroczą Motywacje strategiczne Absencja ze względu na przekonanie, że wynik wyborów jest przesądzony Trudności z podjęciem decyzji Brak poczucia kompetencji wyborczych – niewiedza, nieznajomość kandydatów programów 5 Brak zainteresowania 10 Nie bo nie 4 Nie chodzę na wybory, nigdy nie byłe(a)m na wyborach