Teoria firmy Opracowane na podstawie tekstu: M. Blaug „Metodologia ekonomii” (rozdz.7) Przygotowała: Paulina Sprzęczka

Plan prezentacji Ortodoksyjna (neoklasyczna) teoria firmy Klasyczna obrona teorii – Machlup Teoria firmy a rzeczywistość Determinizm sytuacyjny Konkurencja pomimo oligopolizacji Dynamiczna teoria przedsiębiorstwa Teoria równowagi Pytania do dyskusji

Ortodoksyjna (neoklasyczna) teoria firmy Powstała w 1838 roku dzięki Cournot Założenia teorii neoklasycznej: przedsiębiorstwo wytwarza jeden produkt działa w konkurencyjnym otoczeniu zmiennymi strategicznymi są: wielkość produkcji i cena Cel przedsiębiorstwa: maksymalizacja zysku przy danej technologii oraz strukturze popytu Wniosek z teorii: rosnąca krzywa podaży

Krytyka założeń Założenie: Każda firma w każdych warunkach kieruje się wyłącznie maksymalizacją zysku Krytyka: W rzeczywistości celami firmy są: dążenie firmy do maksymalizacji funkcji użyteczności o wielu zmiennych: zysk, czas wolny, prestiż, płynność, panowanie, itd. dążenie do maksymalizacji sprzedaży przy zadawalającym poziomie zysku zaspokajanie potrzeb w zadawalającym stopniu przetrwanie (a nie maksymalizacja czegokolwiek)

Klasyczna obrona teorii - Machlup Teoria firmy (i ogólnie analiza marginalna) nie wyjaśnia wszystkich aspektów gospodarowania, lecz próbuje przewidzieć skutki konkretnych zmian sposobu działania sił rynkowych, dostarcza możliwych do sprawdzenia prognoz o charakterze jakościowym, np: „Wzrost popytu prowadzi do wzrostu zarówno wielkości produkcji, jak i cen wyrobów”. Większość konkurencyjnych teorii nie jest w stanie dostarczyć nawet tak słabych prognoz; Podręcznikowa firma jest „typem idealnym”, pomijającym np. koszty zdobycia informacji czy niepewność; Teoria ta jest prosta, elegancka, spójna wewnętrznie oraz dostarcza jednoznacznych prognoz jakościowych.

Teoria firmy a rzeczywistość Prognozy teorii neoklasycznej w świetle faktów: przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk na doskonale konkurencyjnym rynku nie będzie reklamować swoich produktów (doskonale elastyczny popyt umożliwia sprzedaż całej produkcji, reklama jest zbędnym kosztem); koszt proporcjonalnego opodatkowania dochodu przedsiębiorstw w krótkim okresie nie jest przerzucany na jej klientów lecz zmniejsza zyski firmy; wzrost płac nominalnych spowoduje ceteris paribus spadek liczby miejsc pracy w przedsiębiorstwach.

Teoria firmy a rzeczywistość Tradycyjna teoria zachowania firmy nie wyszła nienaruszona z konfrontacji z faktami Wniosek: Trudno ocenić tradycyjną teorie przedsiębiorstwa bez równoczesnej oceny całej neoklasycznej teorii cen. Spojrzenie na całość daje nam metodologia naukowych programów badawczych (MNPB) Lakatosa, której zwolennikiem był Latsis.

Determinizm sytuacyjny Determinizm sytuacyjny wg Latsisa jest programem, który stwierdza, że: „wszystkie teorie konkurencji doskonałej, niedoskonałej i monopolistycznej można potraktować łącznie jako część tego samego neoklasycznego programu badawczego poświęconego zachowaniu przedsiębiorstwa”. Program ten tworzą: „twardy rdzeń” – podstawowe założenia, niekonfrontowalne z faktami empirycznymi „pas ochronny” – założenia pomocnicze, wyznaczające kryteria stosowalności teorii „pozytywna heurystyka” – zbiór zalecenia

Determinizm sytuacyjny „Twardy rdzeń” stanowią: teza o maksymalizacji zysku teza o doskonałej informacji teza o niezależności podejmowanych decyzji teza o doskonałej konkurencji panującej na wszystkich rynkach „Pas ochronny” czyli założenia pomocnicze: założenie o homogeniczności wytwarzanego produktu założenie o wielkiej liczbie podmiotów uczestniczących w całym procesie gospodarczym założenie o swobodzie wejścia i wyjścia należy nadać problemowi formę matematycznego zadania na poszukiwanie ekstremum

Determinizm sytuacyjny „Pozytywna heurystyka” składa się ze zbioru zaleceń: na rynku należy rozróżnić sprzedawców i kupujących należy opisać strukturę rynku należy skonstruować definicje założeń behawioralnych o charakterze „typu idealnego” należy wymienić istotne warunki objęte zakazem klauzuli ceteris paribus

Determinizm sytuacyjny Determinizm sytuacyjny – neoklasyczny program badawczy poświęcony zachowaniu przedsiębiorstwa [Latsis] Nazwa „determinizm sytuacyjny” dlatego, ponieważ firmy wolnokonkurencyjne albo wytwarzają rozmiary produkcji, przy których zysk osiąga maksimum, albo nie produkują wcale. Nie ma czegoś takiego jak wewnętrzny proces decyzyjny, poszukiwanie informacji, zasady radzenia sobie z brakiem informacji czy niepewnością – nie istnieje żadna przedsiębiorczość.

Determinizm sytuacyjny Wg Latsisa miejsce maksymalizacji zysku mogłoby zająć unikanie bankructwa, co nie wywarłoby żadnego wpływu na prognozy. Latsis ocenia neoklasyczną teorię przedsiębiorstwa za „degenerującą się”. Wniosek ten opiera raczej na badaniu założeń, niż na sprawdzaniu wniosków z tej teorii.

Determinizm sytuacyjny Latsis odwołując się do prac m.in. Simona, Cyerta i Marcha, Williamsona i Baumola rozróżnia: behawioryzm i organizacjonizm behawioryzm organizacjonizm istotna jest rola procesu uczenia się w zmieniającym się otoczeniu jest stosowany do analizy postępowania pojedynczego decydenta podkreśla dążenie organizacji do przetrwania nie istnieje pojedynczy decydent cele decydentów muszą być poparte badaniami a nie jedynie oparte o założenia

Konkurencja pomimo oligopolizacji Charakterystyczną cechą współczesnych gospodarek w krajach uprzemysłowionych jest istnienie sektora przemysłu przetwórczego składającego się z niewielu wielkich producentów. Typową strukturą rynku jest oligopol. Oligopol od konkurencji doskonałej i monopolistycznej różni współzależność podejmowanych przez podmioty decyzji. Decyzje firm zależą od ich oczekiwań co do zachowań innych firm

Konkurencja pomimo oligopolizacji „Nie istnieje żadna teoria oligopolu. Istnieją natomiast kawałki modeli: niektóre spośród nich są całkiem dobrze przeanalizowane, inne zaś zbadano jedynie powierzchownie. Nasze tak zwane teorie oparte są na mieszaninie zdrowego rozsądku, nieprawdopodobieństw, niewielu obserwacji, dużej ilości przyczynowego empiryzmu oraz pewnej ilości matematyki i logiki.” Martin Shubik

Konkurencja pomimo oligopolizacji Podstawowe jakościowe prognozy tej teorii są szeroko stosowane praktycznie w celu uzyskania uproszczonych odpowiedzi na pytania dotyczące najróżniejszych przedsiębiorstw, w tym także oligopoli. Stosujący taką metodę ekonomiści argumentują, że „pomimo istnienia monopolu lub oligopolu dynamiczny proces rywalizacji pomiędzy ogromnymi korporacjami daje wyniki, które są przybliżeniem wyniku procesu konkurencji doskonałej(...)” /Lipsey/ Neoklasyczna teoria jest użyteczna i dostarcza przekonujących wniosków nawet w sytuacjach, które gwałcą dosłownie wszystkie pomocnicze założenia tej teorii.

Dynamiczna teoria przedsiębiorstwa Istnieje pogląd teoretyczny, że zachowanie wszystkich firm w długim okresie przypomina zachowanie firm działających w warunkach wolnej konkurencji. Pogląd ten stanowi teorię przedsiębiorstwa odmienną od statycznej teorii neoklasycznej. Jest to dynamiczna teoria opisująca „proces” konkurencji, a nie stan równowagi będący końcowym wynikiem konkurencji. Użyteczność koncepcji równowagi konkurencyjnej: „teoria ta nie ma zastosowania do większości sytuacji z rzeczywistego życia gospodarczego,które nas interesują, a jednak w tajemniczy sposób dostarcza nam wielu cennych wyników. /Yamey/

Dynamiczna teoria przedsiębiorstwa „Podstawą mikroekonomii (...) jest przekonanie, że równania krańcowych wielkości występujące w modelu neoklasycznym są spełnione z możliwym do zaakceptowania przybliżeniem we wszystkich sytuacjach będących przedmiotem analizy. Na razie przekonanie to – przy całej swojej wadze – stanowi w wielkiej mierze niesprawdzoną hipotezę”. McClelland

Teoria równowagi Do radykalnych wniosków odrzucających zupełnie koncepcję równowagi doszli niektórzy ekonomiści, m.in. Janos Kornai, George Shackle i przedstawiciele nowej „ekonomii austriackiej”: Decyzje ekonomiczne są podejmowane w warunkach niepewności i niepełnej informacji; Upływ czasu, a także proces uczenia się powoduje nieodwracalność decyzji ekonomicznych; Dlatego ekonomia stanów równowagi ze swoją koncepcją racjonalności nie nadaje się do zastosowania przy wyjaśnianiu rozciągłego w czasie zachowania ekonomicznego. Wniosek: „nie jest możliwa żadna ścisła nauka ekonomii zdolna do formułowania prognoz”.

? Pytania do dyskusji Która struktura rynkowa jest najbardziej zbliżona do rzeczywistości? Jak prognozy tradycyjnej teorii firmy sprawdzają się w rzeczywistości? Czy stan równowagi w ogóle istnieje? Czy powinniśmy odrzucić neoklasyczną teorię firmy i zająć się teoriami, które nie odwołują się do koncepcji równowagi?

 Dziękuję Paulina Sprzęczka