Efektywność a sprawiedliwość jako problem ekonomiczny Jerzy Wilkin

Ekonomia wobec problemu sprawiedliwości Dla większości ekonomistów sprawiedliwość nie była problemem ekonomicznym W ekonomii najważniejsza jest efektywność Mill postulował oddzielenie niezmiennych praw produkcji od zmiennych praw dystrybucji, aby uwolnić ekonomistę od dylematu spraw podziału i sprawiedliwości Teza Pareto, że wszelkie działania ograniczające swobodę i doskonałość rynku godzą w dobrobyt społeczny, omija problem sprawiedliwości w podziale dochodu Ekonomiści zgadzają się, że sposób podziału wytworzonej produkcji ma wpływ na efektywność i sprawiedliwość gospodarowania

Trzy wymiary sprawiedliwości Równość miar: równość wobec prawa, jednakowe prawa obywatelskie dla wszystkich, brak dyskryminacji rasowej i religijnej, zależność od płci, jednakowe kryteria oceny takich samych kategorii pracowników, itp.; Równość szans: w dostępie do kształcenia, w korzystaniu z dóbr publicznych, w realizacji podstawowych praw obywatelskich, w realizacji uzdolnień, aspiracji, itp.; Równość sytuacji: majątkowej, w korzystaniu z dóbr i usług, pozycji społecznej, itp.

Równość a efektywność – coś za coś Nierówności dochodowe zaburzają gwarantowaną konstytucyjnie równość praw i szans Równość dochodów jest „dobrem”, które kosztuje bardzo dużo – więcej niż równość polityczna, a przynosi przy tym mniej korzyści niż ta druga. Wyrzeczenia w dziedzinie efektywności ekonomiczne są uzasadnioną ceną wolności, pluralizmu i humanizmu

Inne spojrzenie – sprawiedliwość dystrybutywna Jest to relacja pomiędzy nakładem ponoszonym przez poszczególnych uczestników życia gospodarczego i społecznego a wynagrodzeniem otrzymywanym za owe nakłady

Dziurawe wiadro Okuna Państwo poprzez instrumenty polityki gospodarczej dokonuje redystrybucji dochodów w społeczeństwie Redystrybucja na rzecz egalitaryzacji dochodów obywa się kosztem efektywności - marnotrawiona jest część wytworzonej produkcji Wycieki to koszty administracyjne, osłabianie bodźców do pracy i oszczędzania, itp. Ekonomiści nie potrafią oszacować wycieków – nie można jednoznacznie stwierdzić, czy redystrybucja ostatecznie jest korzystna.

Sprawiedliwość czy sprawiedliwość społeczna? Są różne koncepcje sprawiedliwości społecznej L – postawa skrajnie libertańska U – postawa utalitarna E – postawa egalitarna R – sprawiedliwość wg Rawlsa

Koncepcja sprawiedliwości Rawlsa Sprawiedliwość jako bezstronność Bezstronność dotyczy sytuacji wyjściowej, równości szans – nikt nie jest uprzywilejowany ani dyskryminowany Jak największa liczba obywateli jest w posiadaniu środków produkcji Jest to podejście zgodne z zasadą równości miar, szans i sytuacji

Społeczne postrzeganie sprawiedliwości Postrzeganie sprawiedliwości społecznej ma istotny wpływ na zachowania ludzi i stabilność społeczną Za najbardziej rażący uważa się brak równości szans i miar Najłatwiejsza do zaakceptowania jest nierówność dochodowa Ludzie dokonując oceny sprawiedliwości społecznej, biorą pod uwagę nie tylko efekty osobiste, ale również skutki dla pozostałych uczestników podziału

Czy sprawiedliwość może być efektywna ekonomicznie? Niewielkie zróżnicowanie dochodów i sprawiedliwość dystrybutywna połączone z równością szans było jednym z najważniejszych czynników dynamiki gospodarczej w krajach Azji Wschodniej Równość w dostępie do oświaty i równość (relatywna) dochodów nawzajem się wzmacniają i pozytywnie oddziałują na efekty gospodarowania Brak sprawiedliwości spowalnia rozwój gospodarczy