Szkoły myślenia w ekonomii Na podstawie rozdziału I pracy Andrzeja Wojtyny „Ewolucja keynesizmu a główny nurt ekonomii”

Główne stanowiska metodologiczne: Żadne z głównych stanowisk metodologicznych (metoda falsyfikacji Karla Poppera, instrumentalizm, koncepcja rewolucji naukowych Thomasa Kuhna, koncepcja naukowych programów badawczych Imre Lakatosa) nie ma jak dotąd dominującej pozycji. Najbardziej obiecująca wydaje się koncepcja Lakatosa, choć zastosowanie jej do rekonstrukcji rozwoju myśli ekonomicznej nie przyniosło na razie wyraźnych sukcesów. Dlatego czynione są różne próby modyfikacji koncepcji naukowych programów badawczych, tak aby była bardziej przydatna do oceny konkurencyjnych teorii ekonomicznych i wyjaśnienia mechanizmu narastania wiedzy. Dochodzi do zestawiania razem kluczowych w teorii Lakatosa kategorii (programy badawcze, hipotezy twardego jądra i pasa ochronnego) z Kuhnowskimi rewolucjami naukowymi i paradygmatami.

Pojęcie „szkoła” lub „szkoła myślenia”: Pojęcie nie do końca precyzyjne, ponieważ często synonimicznie traktowane są terminy „szkoła myślenia” i „teoria” są, także zamiennie używane są terminy „teoria” i „model”, Dawniej wyróżnianie różnych szkól było dokonywane w dużej mierze na podstawie kryterium geograficznego – nazwy szkół brały się od kraju, w którym się rozwinęły (np. klasyczna szkoła angielska, szkoła austriacka, niemiecka szkoła historyczna) lub były jednoznacznie powiązane z danym krajem (fizjokratyzm, merkantylizm), Później to kryterium przesunęło się na szczebel miasta (szkoła z Cambridge, szkoła lozańska, chicagowska, sztokholmska, czy polska szkoła krakowska), W okresie po II wojnie światowej kryterium to znacznie straciło na znaczeniu i obecnie może spełniać jedynie drugorzędną rolę.

„Szkoła” a „program badawczy”: Wraz ze stopniowym upowszechnianiem się terminologii Lakatosa zaczęto poszukiwać odpowiedniości między szkołą a programem badawczym i pojawiły się następujące kwestie: czy dwie lub więcej spośród tradycyjnie wyróżnianych szkół mogą mieć wspólne „twarde jądro”, a tym samym należeć do tego samego programu badawczego, czy jedna i ta sama szkoła może z upływem czasu przesunąć niektóre swoje twierdzenia z „pasa ochronnego” do „twardego jądra” i odwrotnie i przez to przekształcić się w nowy program badawczy. Nie należy strukturyzować myśli ekonomicznej jedynie przez pryzmat szkół czy programów badawczych, ale również trzeba brać pod uwagę podział na obszary badań, takie jak teoria przedsiębiorstwa, ekonomia rozwoju itp., który przebiega w poprzek podziału na szkoły.

Sheila Dow (1985 r.): Kryterium wyodrębniania szkół we współczesnej ekonomii stanowi zastosowana przez nie metodologia. Pojęcie „metodologia” obejmuje tu zarówno faktycznie stosowane przez daną szkołę procedury badawcze, jak i leżący u ich podstaw światopogląd. Na podstawie przyjętego kryterium Dow wyróżnia cztery szkoły: głównego nurtu, neoaustriacką, postkeynesistowską, marksistowską. Definicja „głównego nurtu” obejmuje tu ogólną teorię równowagi (w wariancie walrasowskim oraz niewalrasowskim), teorię nierównowagi, a także znaczną część keynesizmu, która zaliczana jest do syntezy neoklasycznej – czyli teorie, które w tej czy innej postaci wykorzystują ramy równowagi ogólnej.

Edmund Phelps (1990 r.): Różnice pomiędzy klasyfikacją Phelpsa a podejściem Dow: dotyczy struktury tylko ekonomii głównego nurtu, jest więc mniej ogólna, kładzie nacisk na różnice teoretyczne a nie metodologiczne, obejmuje bardzo ważny z punktu widzenia zmiany układu sił w ekonomii okres, czyli drugą połowę lat osiemdziesiątych. Phelps przyjął dwa kryteria wyodrębniania szkół: stosunek do stopnia elastyczności płac i cen (sztywność płac realnych, zakłócenia w dostosowywaniu się cen lub płac nominalnych lub pełna elastyczność płac i cen), stosunek do sposobu modelowania oczekiwań przez podmioty gospodarcze (oczekiwania racjonalne lub nieracjonalne).

Edmund Phelps (1990 r.): Phelps wyróżnia siedem szkół myślenia, które według niego liczą się we współczesnej teorii makroekonomii: „prawdziwi” keynesiści, monetaryzm, nowa ekonomia klasyczna, nowa ekonomia keynesistowska, makroekonomia strony podażowej, neoklasyczna teoria realnego cyklu koniunkturalnego, szkoła strukturalistyczna (bezpieniężne teorie wahań bezrobocia).

Douglas Mair i Anne Miller (1991 r.): Wyróżnili oni również siedem szkół: austriacka, neoklasyczna, chicagowska, ortodoksyjna keynesistowska, postkeynesistowska, instytucjonalna (ewolucyjna), marksistowska i radykalna. W tym podejściu analizowane szkoły są względem siebie raczej komplementarne niż konkurencyjne i jeśli poglądy jednej szkoły są prawdziwe, to poglądy pozostałych niekoniecznie są fałszywe.

Snowdon, Vane i Wynarczyk (1994 r.): Proponują oni inną klasyfikację, w której wyróżniają sześć szkół: ortodoksyjny keynesizm, monetaryzm, nowa ekonomia klasyczna, teoria realnego cyklu koniunkturalnego, nowa ekonomia keynesistowska, szkoła austriacka i postkeynesistowska. Ten schemat klasyfikacyjny szkół można traktować jako reprezentatywny dla lat dziewięćdziesiątych.

Bill Gerrard (1996 r.): Schemat Snowdona, Vane'a i Wynarczyka posłużył jako punkt wyjścia do analizy stanu współczesnej makroekonomii przez Billa Gerrarda,który przyjmuje, że wśród siedmiu szkół wymienionych przez powyższych autorów można wyróżnić: dwie szkoły ortodoksyjne (keynesizm oparty na modelu IS-LM oraz szkoła neoklasyczna/monetaryzm), trzy nowe szkoły (nowa ekonomia klasyczna, nowy keynesizm i szkoła realnego cyklu koniunkturalnego), dwie szkoły radykalne (austriacka i postkeynesistowska). Gerrard dochodzi również do wniosku, że makroekonomię można rozumieć jako ciągły spór między klasykami i keynesistami, z którego co jaki czas wyłania się porozumienie, które jednak znów się rozpada na skutek nowych spornych kwestii. Według Gerrarda „postęp w makroekonomii wymaga zarówno konkurencji, jak i współpracy”.

Dziękuję za uwagę!