The Rhetoric of Economics D. McCloskey The Rhetoric of Economics D. McCloskey Część II Izabela Mordzińska

Wprowadzenie Kwestia retoryki w ekonomii i jej literackości. Rozpoznanie praktycznie stosowanej retoryki na przykładzie Foundations of Economic Analysis Paula A. Samuelson`a. Narzędzia praktycznej retoryki. Ekonomia jako nauka metaforyczna; rola metaforyki i symboliki w ekonomii. Retoryka kontra metodologia modernistyczna. Zbawienny wpływ retoryki na ekonomię i jej otoczenie. Podsumowanie.

Retoryka w ekonomii jest kwestią literacką Praktyczna retoryka ekonomii jest zaciemniona przez tę oficjalną i nie otrzymuje uwagi, na jaką zasługuje. Ekonomiści powinni trzeźwo spojrzeć na różnorodność argumentacji, jaką stosują, zrozumieć retorykę, którą w rzeczywistości operują. Obszar badań rozciąga się od retoryki klasycznej aż po współczesne procedury wykorzystywane przez krytyków literatury. Celem analizy ekonomicznej argumentacji nie powinno być wyjaskrawienie głupoty czy fałszywych przekonań i rozumowań autorów badanych tesktów; celem jest rozpoznanie zawartości tekstów, która kryje się za tym, co widoczne.

Paul A. SamuelsonFoundations of Economic Analysis Matematyczna biegłość Samuelson`a wywiera na czytelniku wrażenie obcowania z ekonomistą-ekspertem, z ekonomią dużego formatu, co jest czynnikiem niezwykle perswazyjnym, przekonywującym. Odwoływanie się do autorytetu (Keynes, Hicks, Arytoteles) jest uważane za niezwykle uzasadnioną argumentację w retoryce ekonomii. Łagodzenie założeń jest typowe dla współczesnej ekonomii. Autor ucieka się do wyciąganie praktycznych i generalnych wniosków dla całej gospodarki na przykładzie sztucznej, manipulowanej gospodarki zawężonej do dwóch sektorów. Analogia przenika ekonomiczne myślenie.

Narzędzia retoryki są słabo rozpozpoznawalne Obszar przekonywującego dyskursu w ekonomii jest szeroki, potężny w praktyce, lecz nie poddany jasnym regułom jego wykorzystywania. W praktyce opiera się na prawniczej argumentacji. Booth: Procedury rozwinięte w prawie są kodyfikacją racjonalnych procedur, według których postępujemy w każdej dziedzinie naszego życia, nawet w naukowej. Booth: Procedury rozwinięte w prawie są kodyfikacją racjonalnych procedur, według których postępujemy w każdej dziedzinie naszego życia, nawet w naukowej. Ekonomiści używają języka bardzo sugestywnego Przykład 1: Gospodarka jest zasadniczo konkurencyjna. Przykład 1: Gospodarka jest zasadniczo konkurencyjna. Przykład 2: Równanie Ricardo MV=PT Przykład 2: Równanie Ricardo MV=PT Ekonomiczna argumentacja bazuje na filozoficznej logice. Przykład: Jeżeli założymy, że firma zna własną krzywą kosztów, to możemy również założyć, że zna swoją funkcję produkcji.

Ekonomia wnioskuje opierając się na badaniach jednostronnych (np. na rynku pracy badając sprawę tylko od strony pracownika) nie uświadamiając sobie siły perswazji takiego zabiegu. Nagminne stało się używanie zabiegu ad hoc. Brak reguł decydujących o tym, jaką symulację (modelowanie rzeczywistości) uznamy za właściwą, prawidłowo przeprowadzoną.

Ekonomia jest nauką metaforyczną Język ekonomii bazuje na metaforze. Przykład: Rynki mogą być reprezentowane przez krzywe popytu i podaży. Przykład: Rynki mogą być reprezentowane przez krzywe popytu i podaży. Przykład: Teoria Gier Przykład: Teoria Gier Ekonomiczne wnioskowanie i rozumowanie, nawet w retoryce oficjalnej, jest metaforą. Przykład: Świat sprowadzany jest do formy modelowej, wręcz zabawki, którą można dowolnie manipulować.

Metafora w ekonomii nie jest elementem dekoracyjnym Usunięcie metafory nie spowoduje odkrycia czystego znaczenia; usunąć metaforę w ekonomii, to jak usunąć myśl. Metafora szczególnie często używana jest do zakomunikowania nowatorskiej myśli, do porównania kwestii ekonomicznej z tą nieekonomiczną. Przykład: konkurencja, elastyczność, szybkość pieniądza Dosłowne tłumaczenia ważnej metafory nie mają końca, a ona sama ma niezwykłą zdolność zaskakiwania nas tym, co jeszcze nie zostało dostrzeżone. Metafora nie jest zwykłą werbalną sztuczką, nadaje nową wartość i jakość składnikom w niej użytym, poprzez ich wzajemną interakcję, wymianę skojarzeń. Przykład: Kapitał ludzki

Max Black Pozostająca w pamięci metafora ma moc łączenia dwóch odrębnych dziedzin, sfer w nową, poznawczą i emocjonalną relację, poprzez użycie języka, który umożliwia patrzenie na jedną z nich poprzez drugą, stającą się w tej relacji soczewką. Myśl metaforyczna jest charakterystycznym sposobem na osiągnięcie zrozumienia, a nie ozdobniczym zastąpieniem czystej idei.

Poezja ekonomii Język ekonomii jest niezwykle symboliczny, przenośny, bazuje na analogii, operuje alegorią, porównaniem, symbolem. Matematyczne teoretyzowanie w ekonomii jest metaforyczne i literackie. Matematyka stosowana w ekonomii snuje opowieści, parabole. Przykład: teoria funkcji produkcji Przenośnia wywołuje nastawienia, stanowiska, które są lepiej wykorzystywane w otwartej i kontrolowanej argumentacji. Przykład: niewidzialna ręka rynku Metafory ekonomii spełniają postulat etycznej bezstronności. Przykład: krańcowa produktywność

Literackie myślenie jednoczy kultury Literackość języka ma zdolność różnicowania się w czasie i przestrzeni oraz kulturowego. Przykład: Przekłady twórczości Puszkina Sposoby argumentowania i źródła przekonań używania tej czy innej metafory nie odbiegają od tej, wykorzystywanej w przemowach Cyceron`a, czy powieści Hardy`ego. Znaczenie metafor, mechanizmu argumentowania retorycznego jest doniosłe – wypełnia lukę między nauką a humanizmem, jednoczy kultury.

Nie lękajcie się! Irracjonalizm nie jest alternatywą dla modernizmu. Obiektywizm w ekonomii jest przesadny i przeceniony. Pełna treści wiedza ekonomiczna niewiele zależy od (M.Polanyi): naukowego racjonalizmu, który pozwoliłby nam wierzyć tylko formalnym twierdzeniom opartym na realnych danych (…) i otwartym na powtarzalność testowania. Zaproszenie do retoryki, nie jest zaproszeniem do irracjonalizmu w argumentacji. Ekonomiści nie stoją przed wyborem Nauka czy Irracjonalizm. Przykład: M. Blaug krytykuje dzieło P.Feyerabend`a Against Method

Barbarzyńcy nie stoją u bram Wątpliwość: Jeśli przyznamy, ze nasza argumentacja potrzebuje względnych standardów, ram i spojrzymy na nią okiem literata, to czy nie oddamy nauki w ręce wroga: irracjonalizmu, polityka, pokus dyktatorskich? Czy retoryka nie zostanie wykorzystana w niecnym celu? Odpowiedź: Cato – Retoryk to człowiek dobry, wykwalifikowany w przemawianiu Cato – Retoryk to człowiek dobry, wykwalifikowany w przemawianiu Quintilian – Ten, kto będzie retorykiem musi nie tylko sprawiać wrażenie dobrego czlowieka, on nie może zostać retorykiem, jeżeli nie jest dobrym człowiekiem. Quintilian – Ten, kto będzie retorykiem musi nie tylko sprawiać wrażenie dobrego czlowieka, on nie może zostać retorykiem, jeżeli nie jest dobrym człowiekiem. Alternatywą dla twardych reguł modernizmu nie będzie wyłonienie się nierozumnej gawiedzi, lecz grona światłych uczonych, tym bardziej oświeconych, bo otwartych na wyzwoloną argumentację.

Obrona metaforyki ekonomii Wątpliwość: Czy oddając się bezgranicznie metaforycznemu myśleniu w ekonomii, nie umniejszamy wagi faktom, nie skłaniamy się ku popełnianiu Grzechu Filozofowania? Odpowiedź: Samoświadomość stosowanego języka metaforycznego, zrozumienie reguł rządzących używaną retoryką, uchronią nas przed popełnianiem takich błędów. Wątpliwość: Przenośnia wybiera tylko niektóre aspekty, przymioty opisywanego obiektu. Czy nie pomija ważnych, pozostałych cech? Odpowiedź: Nie, gdyż wybór ten oparty jest na całkowitej zgodności z naszymi przekonaniami, na introspekcji, która jest źródłem bogatej wiedzy o otaczającej rzeczywistości, czy też na wiedzy autorytetów.

Modernistyczny podział świata FaktObiektywizmNaukowyPozytywnyMocnyPrecyzyjnyRzeczyPoznanie/percepcjaTwardyOpiniaSubiektywizmHumanistycznyNormatywnyNiestarannyOgólnikowySłowaIntuicjaMiękki

Przeciw modernistycznemu widzeniu świata Dla ekonomii opartej na retoryce osiągnięcie naukowości wiedzy modernistów może być niezwykle trudne. Za perswazyjną retoryką musi istnieć wzorzec Prawdy, do którego będziemy aspirować. Przekonywująco na ludzi oddziałują czynniki nie tylko naukowe, ale również: metafory, case study, wychowanie, autorytet, introspekcja, prostota, moda, symetria, teologia czy polityka. Często argumentacja moralna jest bardziej perswazyjna niż analiza regresyjna, a introspekcja bardziej niż kontrolowane eksperymenty. Przykład: Ekonomista jest bardziej przekonany o istnieniu prawa popytu niż o tym, ze Ziemia krąży wokół Słońca.

Retoryka lekiem na każde zło Poprawa sztuki pisania Ekonomia jest pisania źle, na wzór naukowej prozy, która ogranicza jasność i uczciwość tekstu. Z tekstu ekonomisty wyłania się przesłanie: Jestem naukowcem. Z drogi! Poprawa nauczania Nauczyciele nie rozpoznają przemilczeń ekonomii, uczą przez aksjomaty dowody, zamiast poprzez rozwiązywanie problemów i praktykę. Poprawa relacji ze światem zewnętrznym Metodologia modernistyczna sprawia, że ekonomia jest nie rozumiana i nie lubiana, co utrudnia jej rozprzestrzenianie i wykorzystanie w innych dziedzinach nauki (historia, socjologia, antropologia, polityka, etyka). Poprawa Nauki/wiedzy Obiektywizm ogranicza zdobywanie ekonomicznej wiedzy, której źródłem jest introspekcja. Modernizm wrogo nastawiony jest do badania przez ankiety. Poprawa usposobienia Debaty w ekonomii ciągną się poprzez wieki, pełne są zawziętych sporów i atakowania jednych przez drugich.

Podsumowanie Praktyka retoryki ekonomii powinna być lepiej zbadana i poznana. Jej narzędzia są słabo ropoznawalne. W praktyce ekonomia opiera się na argumentacji prawniczej, sugestywnym języku, filozoficznej logice, adhocerii. Ekonomia, jej język i wnioskowanie czy matematyczne teoretyzowanie są metaforyczne, literackie i symboliczne. Metafora w ekonomii nie jest elementem dekoracyjnym. Zwrócenie uwagi w kierunku retoryki nie jest odejściem ku irracjonalizmowi. Modernistyczny podział świata na to, co naukowe i nienaukowe jest fałszywy, mylący. Studia nad retoryką doprowadzą do poprawy sztuki pisania w ekonomii, nauczania jej, relacji z innymi naukami, poprawy samej nauki oraz usposobienia ekonomistów.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ