Racjonalizm Relatywizm Indywidualizm Obiektywizm Karol Dzięcioł Przygotowano na podstawie: A. Chalmers, Czym jest to, co zwiemy nauką rozdz. 9 i 10

Racjonalizm Racjonaliści uważają, że istnieje jedno ponadczasowe i uniwersalne kryterium, które służy do oceny konkurencyjnych teorii   Cechą charakterystyczną racjonalnego kryterium jest jego uniwersalność i ahistoryczność

Racjonalizm Przykład kryteriów:   Dla indukcjonisty będzie to stopień, w jakim została ta teoria potwierdzona przez uznane fakty Dla falsyfikacjonisty – stopień falsyfikowalności

Racjonalizm  Decyzje i wybory naukowca kierowane są uniwersalnym kryterium   Teorie nie spełniające go są odrzucane Z teorii konkurencyjnych naukowiec wybiera tą, która odpowiada najlepiej danemu kryterium Teorie spełniające uniwersalne kryterium są uznawane za prawdziwe lub prawdopodobnie prawdziwe

Racjonalizm Różnica między nauką i nie-nauką   Te teorie są naukowe, które są zgodne z uniwersalnym kryterium Wysoką wartość posiada wiedza rozwijana zgodnie z tym kryterium

Relatywizm Odwrotność racjonalizmu   Nie ma jednego kryterium wartościującego teorie Decyzje o uznaniu teorii za lepsze czy gorsze zależą od jednostek lub społeczności Cel poszukiwania wiedzy zależy od tego co dana jednostka (społeczność) uznaje za ważne lub wartościowe

Relatywizm Kryteria oceny wartości zależą od konkretnych jednostek, społeczności   Są względne Decyzje i wybory naukowe również zależą od samych uczonych i ich własnych kryteriów Wybór zależy od tego co uznawane jest za ważne i nie ma tu jednego uniwersalnego wzorca

Relatywizm Różnica między nauką i nie-nauką Różnica jest względna   Różnica jest względna Kryterium to w zależności od wartości i potrzeb będzie ulegać zmianom Jest to bardzo płynna granica

Lakatos i jego poglądy Racjonalista   Główny problem nauki to ustalenie uniwersalnych warunków, w których teoria jest naukowa Skąd się bierze naukowy postęp

Lakatos i jego poglądy Krytyka podejścia relatywistycznego brak odpowiedniego systemu oceny   W tym wypadku : „prawda zależy od siły, zmiana naukowa staje się kwestią „psychologii tłumu”, a postęp naukowy jest w istocie „wynikiem propagandy”” Nauka rozwija się poprzez rywalizację pomiędzy programami badawczymi

Lakatos i jego poglądy Odwołuje się do nauk ścisłych i ich metodologii jako przykładu dobrej metodologii   „Fizyka stanowi paradygmat racjonalności i dobrej nauki” Każdy rodzaj badań, który nie posiada głównych cech fizyki, nie jest nauką i z racjonalistycznego punktu widzenia jest gorszą, niższą formą wiedzy

Kuhn i jego poglądy Pogląd relatywistyczny   Kryteriami oceny teorii mogą być: poprawność przewidywań, równowaga pomiędzy problemami ezoterycznymi i kwestiami codziennymi, ilość różnych rozwiązywanych problemów, prostota, zakres i zgodność z innymi specjalnościami

Kuhn i jego poglądy Powinny być to kryteria uznawane przez daną społeczność naukową   Wartości uznawane na podstawie standardów społeczności Standardy ulegają zmianą wraz z kulturowym i historycznym otoczeniem Nie ma przekonywujących logicznie teorii wyboru Istnieją grupowo wyodrębnione, uznawane wartości w konkretnych społecznościach

Kuhn i jego poglądy Uczeni wyznający te same wartości mogą dokonywać różnych wyborów, ponieważ mogą przypisywać różne znaczenie rożnym wartościom   Rozróżnienie nauki i nie-nauki Stopień w jakim działalność podtrzymuje tradycje nauki normalnej Wartości istotne dla postępu naukowego można zidentyfikować w drodze psychologicznej i socjologicznej analizy wspólnoty naukowej

Przedstawione poglądy skupiają się na ocenie i sądach na temat różnych aspektów wiedzy   Mówią o kryteriach wartościowania Określanie co jest a co nie jest nauką

Indywidualizm Wiedza jest szczególnym zbiorem przekonań, głoszonych przez jednostki ludzkie   Przekonani muszą być w odpowiedni sposób udokumentowana Odwołanie się do przekonujących faktów

Indywidualizm Problem regresu racji Trzeba stworzyć „fundament wiedzy”   Trzeba stworzyć „fundament wiedzy” Zbiór zdań, których nie trzeba uzasadniać, a za pomocą których można by uzasadnić każde przekonanie naukowe

Indywidualizm Dla racjonalisty: Fundamenty wiedzy poznawane za pomocą umysłu   Dla empirysty: Fundament wiedzy poznać można za pomocą zmysłów

Obiektywizm Wszystkie składniki wiedzy posiadają własności i cechy, dzięki którym wykraczają poza dziedzinę przekonań i obserwacji tworzących je osób   Prezentowane poglądy mogą zawierać sprzeczności i konsekwencje, których autor sam nie jest w pełni świadom Obiektywista zwraca uwagę na cechy teorii Nie zwraca uwagi na przekonania i postawy jednostek lub grup uczonych

Obiektywizm   Zdania wypowiadane posiadają swoje konsekwencje niezależnie od tego czy zdajemy sobie z tego sprawę czy nie Argument za: to dodatkowe konsekwencje, niektórych teorii naukowych, które zostały odkryte później

Nauka jako praktyka społeczna W ujęciu obiektywistycznym teorie to słowne lub matematyczne sformułowania określonej wiedzy   Nauka na pewnym etapie rozwoju staje się zbiorem technik formułowania, stosowania i sprawdzania teorii Praktyczną stroną nauki jest jej weryfikowalność za pomocą eksperymentów, doświadczeń

Przedstawiciele myśli Obiektywizm przyjęty został przez Lakatosa, Poppera, Marksa Popper: „wiedza w obiektywnym sensie jest wiedzą bez tego, który wie, jest wiedzą bez podmiotu poznającego” Marks: „To nie świadomość określa byt, lecz byt społeczny określa świadomość społeczną.” Lakatos: „Poznawcza wartość teorii nie ma nic wspólnego z jej psychologicznym oddziaływaniem na ludzkie umysły. Wiara, zaangażowanie, rozumienie – to stany ludzkiego umysłu.... Ale obiektywna, naukowa wartość teorii... jest niezależna od ludzkiego umysłu, który ją tworzy lub rozumie.”