„Prawda kontra precyzja – dwa typy głównego nurtu ekonomii”

Podstawowe dylematy badawcze Jak rozwiązywać ważne i znaczące problemy w sposób rygorystyczny, zachowując przy tym jak najdalej idącą precyzję. Jak wybrać między ważnością problemu a rygorem i precyzją jego potraktowania. Jak zrównoważyć prawdziwość i trafność rozwiązania z jego precyzją.

Podział dziedzin nauk Poziomy – według obszarów badań np. biologia, geologia Pionowy – według stopnia abstrakcji np. fizjologia i medycyna. Dla różnych stopni stosuje się odmienne kryteria (rygory). Nauki społeczne w tym ekonomia nie dzieli się pionowo. Obejmuje matematyczny formalizm, pracę empiryczno-naukową i zastosowanie do poszczególnych problemów praktycznych. Stąd wynikają problemy z przyjmowaniem niewłaściwych standardów rygorystycznych o różnym charakterze.

Teoria formalistyczna i empiryczno-naukowa Teoria formalistyczna – szczególną rolę odgrywa logiczny rygor i elegancja. Wnioski wyprowadza się w sposób rygorystyczny z założeń, których ważność jest sprawdzana w sposób prosty. W razie błędnych założeń teoria pozostaje w mocy, tyle że wynik będzie błędny. Dlatego ważność teorii zależy od trafności dobranych założeń. Przywiązuje się dużą wagą do zalet matematyki, jej uniwersalności, zwięzłości i według matematycznych kryteriów oceniana jest teoria, choć uwzględnia się wymiar praktyczny.

Teoria empiryczno-naukowa – wzoruje się na naukach przyrodniczych, matematykę wykorzystuje jedynie jako dogodne narzędzie, przywiązuje wagę do empirycznej sprawdzalności i jakością wyjaśniania obserwowanego zjawiska. Nie są wyznawcami kartezjańskiej zasady – wyprowadzania wszystkiego z prostych aksjomatów. Opierają się na tym co jest „wysoce prawdopodobne”, niż na tym co zostało ustalone ponad wszelką wątpliwość. Różnica pomiędzy tymi dwoma rodzajami teorii polega w istocie na mentalności ekonomistów, do czego przywiązują większą wagę.

Cytaty: Michael Ghuselin: „Optimum ekonomiczne należy rozumieć jako teorię dobrą akurat na tyle, ażeby rozwiązać dany problem, i nie lepszą”. Karl Popper: „Doktryna głosząca, że tyle jest nauki w danym przedmiocie, ile jest w nim matematyki lub ile mamy w nim pomiaru, czyli ‘precyzji’, jest oparta na kompletnym nieporozumieniu”.

Alternatywne sposoby klasyfikacji ekonomii Ekonomia matematyczna i „literacka” Ekonomia empiryczna i teoretyczna Teoria „czysta” i „stosowana” Teoria „czysta” – to ta dla której zastosowanie i empiryczna przydatność nie ma znaczenia. Ekonomiści zainteresowania teorią i polityką Brytyjska (nastawienie na poprawę sytuacji ludzi) Amerykańska (nastawienie na piękno matematyczne i precyzje) tradycja ekonomii Ekonomia Marshala (równowaga cząstkowa) i Walrasa (równowaga ogólna)

Trudności w podziale Nie można ustalić wyraźnej linii rozgraniczającej hipotezy na bliskie poziomowi obserwowalnemu i na wysokim poziomie abstrakcji. Podział na ekonomie formalistyczną i empiryczno-naukową daje jednak możliwość uniknięcia błędów w stosowanych kryteriach oceny teorii, gdyż dla każdej z tych grup stosuje się odmienne rygory

Oskarżenia i obrona ekonomii formalistycznej Zarzuty: duża część teorii ekonomii formalistycznej to jedynie dobra zabawa, która jest finansowana ze środków publicznych. Dlatego ekonomiści mają obowiązek dostarczać czegoś pożytecznego, a nie zabawiać się grami dla własnej rozrywki Obrona: pewna ilość badań formalistycznych może być uzasadniona jako „dobra gra”, czyli stanowiąca element człowieczeństwa. Element praktycznych tych „gier” może też polegać na zidentyfikowaniu solidnych fundamentów przydatnych w innych badaniach. Badania takie mogą czasem przynieść nieoczekiwane wyniki praktyczne. Mogą także stworzyć korzystny klimat umysłowy dla przeciwdziałania naturalnej tendencji do pospiesznych rozwiązań praktycznych problemów za pomocą niedostatecznie przemyślanych pomysłów.

Oskarżenia i obrona ekonomii empiryczno-naukowej Zarzuty: brak ekonomii empiryczno-naukowej rygoru i dlatego jest nie wiele lepsza od zgadywanki. Nie jest ona i nie może być prawdziwą nauką. Obrona: Nie można kopiować procedur z innych nauk przyrodniczych. Natura materii nauk społecznych nie pozwalana rozwinięcie wielu niebanalnych hipotez, które są w stanie wytrzymać wyostrzone testy empiryczne. Formułując i rozwiązując tylko czysto logiczne problemy, ekonomia staje się bezużyteczna dla decydentów politycznych, pozostawiając otwarte pole dla dziennikarzy i polityków, którzy mniej na ten temat wiedzą i są skorzy popierać źle uzasadnione interwencje.

Któremu podejściu przypisywać większą wagę? Argumenty za: Ekonomią empiryczno-naukową: przeznacza się na nią więcej środków publicznych Aby ją docenić, nie potrzeba takiego wykształcenia i zdolności matematycznych Daje poczucie zadowolenia i władzy, wypływające z pełnienia doradztwa dla celów polityki

Ekonomią formalistyczną: Skłaniają do niej nacisk na formalizm w procesie recenzowania prac przez egoistyczny interes pracownika badawczego Cieszy się większym prestiżem, niż na to zasługuje, co prawdopodobnie wpływa na rodzaj badanej problematyki i na krytykę stosowaną przy ocenie tych badań

Gradacja ekonomii pod względem prestiżu Teoria formalistyczna Teoria empiryczno-naukowa Doradztwo polityczne i gromadzenie danych Historia myśli ekonomicznej i metodologia

Błędne twierdzenia dające prestiż ekonomii formalistycznej Tw. Formaliści łatwo by mogli wykonać prace stosowane pierwszej jakości, gdyby tylko mieli na to czas. Odp. Brak dowodów, by formaliści mieli absolutną przewagę w obu tych dziedzinach. Nie ma też miernika, która dziedzina jest trudniejsza Tw. Teoria formalistyczna przyciąga lepszych studentów, tzn. z lepszymi stopniami i wyższym mniemaniu o swoich zdolnościach Odp. Trudno jest ocenić twórcze myślenie, a stopnie nie są wiarygodnym tego miernikiem

Tw. Formalista tylko nieznacznie gorzej wykona zadanie z empiryka, podczas gdy empiryści dużo gorzej wykonają zadanie formalistyczne Odp. Znacznie ma to, że jest niższość, nie czy jest ona znaczna czy nie. Przykład. Linoskoczek z wielkim trudem nauczy się niemal tyle matematyki ile formalista, ale formaliście całkiem brak wrodzonej zdolności do chodzenia po linie. Zatem linoskoczek jest zdolniejszy od niego

Nieporozumienia Stosowanie matematyki w większym stopniu, czyni hipotezy bardziej naukowymi. Kontr przykład: Sporządzenie horoskopu za pomocą komputerów jest takim samym oszustwem jak sporządzanie ich w bardziej tradycyjny sposób Hipotezy bardziej abstrakcyjne, tworzą teorię, a ta później jest wykorzystywana w teorii ekonomii, dlatego przełomy w tych teoriach mają o wiele silniejszy efekt niż w naukach stosowanych. Jednak ogólne prawa mają równie dobre właściwości predykcyjne jak hipotezy niższego rzędu, ponieważ nie są akceptowane, dopóki nie sprawdzą się pod tym względem. Choć teoretycy zajmują wyższe lokaty niż eksperymentatorzy, to należy pamiętać, że hipotezy niższego rzędu, a nawet same obserwacje też cieszą się szacunkiem, przynajmniej w tedy, gdy wywierają wpływ na hipotezy wyższego rzędu.

Wnioski Potrzebna jest zarówno ekonomia formalistyczna, empiryczno-naukowa, czy też dobrze ugruntowana ekonomia instytucjonalna. Nie można zatem odrzucać żadnego z tych rodzajów, mówiąc, że to nie jest ekonomia. Egoistyczny interes zawodowy, przekonanie o większych zdolnościach formalistów, czy pomieszanie pewnych pojęć sprawia, że przecenia się znaczenie teorii formalistycznej w stosunku do empiryczno-naukowej