Metodologia Ekonomii Prawda kontra precyzja w ekonomii Elżbieta Komuda

Plan prezentacji 1. Wstęp 2. Teoria formalistyczna i empiryczno – naukowa oraz dzielące ich różnice 3. Alternatywne sposoby klasyfikacji ekonomii 4. Obrona teorii formalistycznej 5. Obrona ekonomii empiryczno – naukowej 6. Ile potrzeba nam ekonomii empiryczno – naukowej, a ile formalistycznej? 7. Czy ekonomiści formalistyczni są lepsi? 8. Podsumowanie

Chcemy rozwiązywać precyzyjnie i rygorystycznie ważne i znaczące problemy Wybór pomiędzy ważnością problemu a precyzją jego potraktowania Precyzja to nie to samo co trafność (przykład o Przylądku Dorszowym)

Teoria formalistyczna i empiryczno - naukowa Teoria ekonomii dzieli się na: teorię formalistyczną, teorię empiryczno – naukową. Teoria obejmuje szeroki zakres twierdzeń i jedne z nich są uogólnieniem obserwacji, a inne są sformułowaniami bardzo abstrakcyjnymi.

Teoria formalistyczna Znaczącą rolę odgrywa rygor i elegancja W czystej postaci jest zbiorem teorematów Wnioski są wyprowadzane w sposób rygorystyczny z założeń Ważność owych wniosków jest dowiedziona tylko dla danego zbioru założeń Formaliści nie traktują matematyki tylko jako narzędzie Przywiązują oni dużą wagę do zalet matematycznych, do elegancji, uniwersalności, zwięzłości i prezentacji sformalizowanej

Teoria formalistyczna McCloskey twierdzi, że: problem ekonomiczny określają oni jako problem dotyczący pewnego rodzaju (dającej się łatwo manipulować) matematyki

Teoria formalistyczna Ze stosowania matematyki jako modelu, a nie jako narzędzia wypływa kilka wniosków: Wszystkie twierdzenia muszą być wydedukowane z kilku aksjomatów, a głównym celem jest oszczędność aksjomatów Dowód empiryczny odgrywa niewielką, jeśli w ogóle jakąś rolę Wiedzę buduje się metodycznie wyprowadzając wnioski tylko z tych posunięć, które już zostały sprawdzone lub z aksjomatów

Teoria empiryczno - naukowa Empirycy stosują matematykę, ale tylko jako dogodne narzędzie Interesuje ich empiryczna sprawdzalność i zakres, w jakim dana teoria podnosi zrozumienie tego, co faktycznie badają Empirycy stosują również tezy udowodnione przez formalistów, chociaż nie przywiązują oni aż tak życiowej wagi do tych dowodów Opierają się oni na tym, co jest wysoce prawdopodobne, a nie ustalone ponad wszelką wątpliwość T. Mayer stara się udowodnić, że taka postawa nie jest nienaukowa

Teoria empiryczno - naukowa Maurice Allais: Gdy ani hipotezy, ani implikacje danej teorii nie dają się skonfrontować z rzeczywistością, teoria taka jest pozbawiona wszelkiego sensu naukowego. Sama tylko logiczna, a nawet matematyczna dedukcja pozostaje bezwartościowa w kategoriach poznawania rzeczywistości, jeśli nie wiąże się ściśle z tą rzeczywistością

Teoria empiryczno - naukowa Karl Popper: Doktryna głosząca, że tyle jest nauki w danym przedmiocie, ile jest w nim matematyki lub ile mamy w nim pomiaru, czyli precyzji, jest oparta na kompletnym nieporozumieniu Znany fizyk Palmer: ekonomiści stosują dużo więcej ekstrawaganckiej matematyki i trudnych do zrozumienia oznaczeń niż fizycy

Spory pomiędzy formalistami a empirykami 1)Teoria pieniężna Miltona Friedmana, która przewiduje jaki wpływ na dochód będą miały zmiany ilości pieniądza Przedstawił teorię jako prosty przypadek dwuokresowy i wykazywał spójność teorii z obserwowanymi zjawiskami Zajął się głównie testami empirycznymi i zastosował w niewielkim stopniu prostą matematykę Krytyka formalistów, gdyż teoria opierała się głównie na faktach Empirycy: jak długo teoria ekonomiczna wyjaśnia przebieg historii gospodarczej, jest to dobra teoria

Spory pomiędzy formalistami a empirykami 2)Stopień prostoty założeń Formaliści: proste założenia, np. rynek jest doskonały lub też nie Empirycy: bardziej złożone założenia, np. rynki różnią się pod względem stopnia doskonałości Przyjęcie tak prostych założeń, jak to robią formaliści, może prowadzić, wg empiryków do fałszywych wyników

Spory pomiędzy formalistami a empirykami 3)Założenie racjonalności Dla formalistów jest to aksjomat i nie dopuszczają oni nieracjonalnego zachowania nawet wówczas, gdy obserwowane zachowanie da się pogodzić z racjonalnością tylko przy bardzo mało prawdopodobnych założeniach Dla empiryków, racjonalne zachowanie jest przydatną hipotezą roboczą, którą ogólnie należy stosować, ale którą można uchylić, jak wszystko inne zawodzi

Alternatywne sposoby klasyfikacji ekonomii 1)Ekonomia matematyczna i ekonomia literacka Nie odpowiada to omawianemu podziałowi, gdyż niektóre problemy empiryczno–naukowe wymagają dużego nakładu skomplikowanej matematyki (i odwrotnie). Rozróżnienie formalistów i empiryków jest sprawą bardziej subtelną, niż kwestia posługiwania się matematyką. 2)Empirycy i teoretycy Ta klasyfikacja również nie jest równoznaczna z omawianą, gdyż nie rozróżnia między tymi, którzy zajmują się teorią empiryczno-naukową i tymi, którzy uprawiają teorię formalistyczną.

Alternatywne sposoby klasyfikacji ekonomii 3)Ekonomia brytyjska i ekonomia amerykańska Tradycja brytyjska jest bliska podejściu empiryczno-naukowemu, gdyż jej głównym motywem musi być poprawa kondycji ludzkości. Stosuje matematykę tylko w tych przypadkach, gdzie nie da się tego dobrze wyrazić słowami. 4)Ekonomia marshallowska i ekonomia walrasowska Podobny podział do omawianego. Ekonomia walrasowska ceni sobie logiczny rygoryzm, formalizację matematyczną, pełną specyfikację wszystkich pojęć, precyzję i kompletność równowagi ogólnej. Ekonomia marshallowska ceni sobie realizm i analizę równowagi cząstkowej.

Obrona ekonomii formalistycznej Badania formalistów tworzą wiedzę, a wiedzę ceni się całkiem w oderwaniu od jej stosowalności w praktyce. Formaliści nie lekceważą trudnych problemów ekonomicznych, lecz twierdzą, że w celu złagodzenia tych problemów musimy oprzeć nasze rozumowanie na mocnych fundamentach. Badania formalistyczne są nieefektywne w zdobywaniu wiedzy empiryczno-naukowej, ale nie oznacza to zerowej wydajności. Mogą one przynieść w ostatecznym rachunku całkowicie nieprzewidziane wyniki praktyczne. Ekonomia formalistyczna może stworzyć korzystny klimat dla przeciwdziałania pospiesznym rozwiązaniom praktycznych problemów za pomocą niedostatecznie przemyślanych pomysłów.

Obrona ekonomii empiryczno-naukowej Nie możemy udawać, że rozumiemy znacznie więcej, niż faktycznie wiemy, gdyż w przeciwnym wypadku wzbudzalibyśmy przekonanie, że umiemy manipulować gospodarką, co prowadziłoby do katastrofalnych skutków. Ekonomiści muszą służyć radą, gdyż w przeciwnym wypadku decyzje będą podejmowane przez dziennikarzy i polityków, którzy znacznie mniej wiedzą o gospodarce. Empiryczna weryfikacja jest trudniejsza w ekonomii, niż w fizyce, co powinno skłaniać nas do poświęcania więcej czasu pracy empirycznej.

T. Mayer twierdzi, że zarówno ekonomia formalistyczna, jak i empiryczno-naukowa są pełnoprawnymi gałęziami ekonomii i powinny współistnieć ze sobą na stopie pokojowej.

Ile potrzeba nam ekonomii empiryczno- naukowej a ile formalistycznej? Odpowiedź: względna wagę, jaka należy się tym dwu rodzajom badań w konkretnym zadaniu badawczym. Problem: wchodzą tu w grę upodobania

Czynniki, które skłaniają do badań empiryczno-naukowych: Brak niezbędnego wykształcenia i zdolności matematycznych (dziś ten czynnik jest mniej znaczący) Na badania empiryczne przeznacza się więcej środków finansowych Poczucie zadowolenia i władzy wypływające z pełnienia doradztwa dla celów polityki

Czynniki, które skłaniają do badań formalistycznych: Egoistyczny interes profesji, który poprzez procesy recenzowania prac przeradza się w egoistyczny interes pracownika badawczego Ekonomia formalistyczna cieszy się większym prestiżem, niż na to zasługuje, w porównaniu z teorią empiryczno-naukową

Czy ekonomiści formalistyczni są lepsi? Gradacja ekonomii pod względem prestiżu: 1)Teoria formalistyczna 2)Teoria empiryczno-naukowa 3)Doradztwo polityczne i gromadzenie danych 4)Historia myśli ekonomicznej i metodologia Przekonanie o tym, że formaliści są zdolniejsi od empiryków jest rozpowszechnione wśród ekonomistów akademickich. Ale czy rzeczywiście tak jest?

Czy ekonomiści formalistyczni są lepsi? Tak byłoby, gdyby formaliści mieli przewagę w obydwu dziedzinach Raczej jest tak, że dobrzy teoretycy abstrakcyjni nie są szczególnie dobrzy w ekonomii mniej abstrakcyjnej Bardziej prawdopodobny jest fakt, że teoria ekonomii dzięki wyższemu prestiżowi, przyciąga dużą liczbę takich studentów, którzy mają wysokie wyobrażenie o swoich zdolnościach (zdolności szacunkowe i faktyczne są ze sobą zwykle dodatnio skorelowane)

Podsumowanie 1)Mimo, że nie ma wyraźnej linii pomiędzy hipotezami, które są bliskie poziomowi obserwacyjnemu i tymi, które są na wysokim poziomie abstrakcji można zaklasyfikować prace teoretyków do teorii formalistycznej lub empiryczno-naukowej 2)Zarówno ekonomia formalistyczna, jak i empiryczno-naukowa wnoszą wartościowy wkład do nauki

Podsumowanie 3)Egoistyczny interes zawodowy, przekonanie o większych zdolnościach ekonomistów formalistycznych oraz pewne pomieszanie pojęć powodują przecenianie znaczenia teorii formalistycznej w stosunku do empiryczno-naukowej Ian Hacking: Uczonym z dziedziny nauk społecznych nie brak eksperymentu, nie brak im rachunku, nie brak i spekulacji, brakuje im współpracy wszystkich tych trzech elementów.

Dziękuję za uwagę