Successes and failures in the transformation of economics R.G.Lipsey Adriana Ziółkowska

Plan artykułu 1. Ekonomia kiedyś i dziś. 2. Jakościowe spostrzeżenia. 3. Teoria a obserwacja. 4. Problemy współczesnej ekonomii. 5. Teoria a polityka.

Plan prezentacji Problemy współczesnej ekonomii I. Mankamenty podstawowej teorii mikroekonomii II. Zmatematyzowanie ekonomii III. Najbardziej ogólne modele są trudne do udowodnienia IV. Koncentracja na teorii luźno powiązanej z faktami. Teoria a polityka I. Ekonomiści preferują teorie dające niedwuznaczne wyniki II. Efekty polityki gospodarczej III. Przykład Chin i Rosji, dwóch różnych sposobów transformacji Podsumowanie

Problemy współczesnej ekonomii I. Największymi mankamentami podstawowej teorii mikroekonomii jest jej ponadczasowość, pozbawienie związku z istniejącymi instytucjami oraz to, że bazuje na analizie stałej równowagi komparatywnej a) Czas. b) Instytucje. c) Równowaga stała.

II. Użycie bardziej złożonych, dynamicznych modeli wiąże się zarówno z korzyściami jak i ryzykiem. Problemy zbytniego zmatematyzowania w ekonomii: - Prostota rozwiązań przysłonięta przez ogólne modele - Ekonomista bez modelu matematycznego nie ma szans na wysłuchanie - Studia ekonomiczne kierują się coraz bardziej w stronę zaawansowanej matematyki zaniedbując empiryczne obserwacje - Brak modelu oznacza brak związku z ekonomią danego tematu - Jeśli wniosek pochodzi ze złożonego modelu, spełniającego założenia, to są one prawdą. Problemy współczesnej ekonomii

III. Najbardziej ogólne modele nie są możliwe do udowodnienia. Najlepszym przykładem są próby udowodnienia przez ekonomistów, dlaczego system rynkowy jest najlepszy: a) Dowody nieformalne (opisowe) opierają się na analizie działania takiego systemu na świecie b) Dowody formalne to podstawowe 2 twierdzenia ekonomii dobrobytu Walrasa, które zakładają jednak nierealistyczną doskonałą konkurencję i stałość zasobów, czyli brak wzrostu gospodarczego Problemy współczesnej ekonomii

IV. Koncentracja na teorii luźno powiązanej z faktami. Ekonomiści preferują specyficzne, choć mylne modele nad te, które są mniej eleganckie, ale bardziej zbliżone do rzeczywistości. Przykładem jest debata między keynesistami a neoklasykami nt. podstaw mikroekonomicznych teorii makro w latach 70-tych i 80-tych XX w. Problemy współczesnej ekonomii

Podstawy modelu Keynesowskiego Funkcja konsumpcji była wynikiem prac Modiglianiego i Friedmana Popyt na inwestycje wywodził się od Fishera Funkcje popytu na pieniądz odkrył Baumol i Tobin Dokładne badania potwierdziły, że: a) Krótkookresowa krzywa kosztów jest płaska do pewnego stopnia produkcji b) Firmy działające w formie oligopolu ustalają ceny. W odpowiedzi na krótkookresowe zmiany w popycie zmieniają tylko swoją podaż. Dokładne analizy prowadzone były także w kwestii rynku pracy. Stąd zarzuty o braku podstaw mikroekonomicznych w tej teorii nie były prawdą, co więcej, autor twierdzi, że te analizy są bliższe rzeczywistości niż późniejsze neoklasyczne.

Model neoklasyczny Funkcja konsumpcji wydłużona do nieskończoności, w przeciwieństwie do opracowań Modiglianiego i Friedmana Funkcja opisująca inwestycje pozostała bez istotnych zmian Popyt na pieniądz wynikał z funkcji użyteczności Zastąpiono firmy działające w oligopolu na doskonale konkurujące. Czyli firmy uzyskują informacje o rynku na podstawie obowiązujących cen. W rzeczywistości firmy oferujące różnorodne produkty ustalają ich ceny i na podstawie wielkości sprzedaży wnioskują o stanie rynku. Czyli bliżej im do oligopolu niż do doskonałej konkurencji. Również założenia o doskonałej konkurencji na rynku pracy są w tej teorii nierzeczywiste

Teoria a polityka I. Ekonomiści preferują teorie dające niedwuznaczne wyniki ich wpływu na politykę Istnieje obawa, że jakiekolwiek badanie ukazujące złe funkcjonowanie rynku, wpłynie negatywnie na opinie. Stąd wynika reakcja na teorię second best w latach 50-tych, tzn. : W przypadku wystąpienia ograniczeń w spełnieniu założeń niezbędnych do osiągnięcia optimum Pareto, usunięcie którejś z przeszkód wpłynie na dobrobyt lub efektywność. Może to być ich wzrost, spadek lub podtrzymanie obecnego poziomu. Przez 15 lat ekonomiści usilnie starali się podważyć tą teorie, nie udało się. Następnie ta teoria została po prostu zignorowana jako mało znacząca.

Teoria a polityka II Ekonomiści odgrywają dwojaką rolę: analizują, czy system dobrze działa i bronią go przed nieuzasadnioną krytyką. Czasami dokonują wyboru pomiędzy nazwaniem rzeczy po imieniu a wypowiedzią mogącą wpłynąć na opinię publiczną. Można przytoczyć wiele przykładów efektów działania polityki gospodarczej w różnych krajach, zarówno pozytywnych jak i negatywnych.

Przykłady osiągnięć polityki gospodarczej 1. Każdy uprzemysłowiony obecnie kraj we wczesnych okresach rozwoju chronił swój rynek wewnętrzny (np. USA, Niemcy, Francja, Kanada, Japonia) 2. Przemysł samochodowy w Japonii rozwinął się dzięki ochronie rynku po II Wojnie Światowej 3. Rząd Singapuru przeznaczył miliony dolarów na wybranie najlepszej dziedziny w elektronice i kraj ten stał się największym producentem twardych dysków 4. W USA przemysł lotniczy otrzymywał stałe wsparcie ze strony rządu i korzystał z wynalazków wojska 5. Pierwszy komputer powstał w USA dzięki funduszom rządowym 6. Wiele uprzemysłowionych krajów zmarnotrawiło ogromne sumy poprzez chybione inwestycje

Teoria a polityka Główne aspekty debaty między zwolennikami a przeciwnikami aktywnej polityki gospodarczej: Przeciwnicy twierdzą, że rządy nie są w stanie wybrać najlepszych. Natomiast są przykłady na to, że jednak się to udawało. Należy więc wskazać dziedziny, w których polityka gospodarcza odnosi sukcesy i warunki sprzyjające bardziej sukcesom niż porażkom Lipsey:...although no assistance is clearly better than bad assistance, good assistance is often better than none...

Teoria a polityka III. Przykład Chin i Rosji, sukcesu i porażki, dwóch różnych sposobów transformacji 1. Rosja wprowadziła na początku reformy polityczne i później w szybkim tempie uwolniła rynek, nie było odpowiednich podstaw instytucjonalnych tych przemian 2. Chiny dokonały stopniowych reform ekonomicznych i teraz obserwatorzy uważają, że w miarę wzbogacania klasy średniej, również nastąpią reformy polityczne Zwolennicy wolnego od interwencji rynku popierają typ przemiany, która nastąpiła w Rosji i tłumaczą jej porażki tym, że przemiany nie zaszły wystarczająco daleko. Osoby zwracające uwagę na podstawy instytucjonalne uważają powolne przemiany w Chinach za odpowiednie rozwiązanie.

Podsumowanie Wielu ekonomistów stara się odpowiedzieć na pytanie: jak biedne gospodarki mogą wejść na ścieżkę wzrostu? Odpowiedzi budzą kontrowersje między zwolennikami rynku bez interwencji i popierających pomoc państwa. W szczególności, ponieważ wszystkie kraje wysokorozwinięte udzielały pomocy dziedzinom rozwijającym się. Przeciwnicy twierdzą, że ta pomoc była niepotrzebna a nawet utrudniająca rozwój. Jest to kwestia wciąż nierozstrzygnięta. Debaty wynikają również z obserwacji efektów wprowadzania nowoczesnych rozwiązań w ekonomii. Najgorszymi praktykami jest zbyt duże skupianie się na teoriach i pomijanie analiz empirycznych oraz nadmierny formalizm.

Dziękuję za uwagę. Koniec