Efektywność a sprawiedliwość jako problem ekonomiczny JERZY WILKIN Przygotowała: Monika Wałuszko, 969

Ekonomiści nie lubią pojęcia sprawiedliwość, uważając że nie jest ona kategorią ekonomiczną. „ Przeświadczenie, iż efektywność i sprawiedliwość mogą być rozdzielone, stanowi jedno z najstarszych marzeń ekonomistów”. M.BLAUG Ale czy ekonomiści mogą uciec od problemu sprawiedliwości?

Różne podejścia do sprawiedliwości na przestrzeni lat: Ekonomia nowożytna- ekonomiści byli zainteresowani analizą efektów gospodarowania z zasadami ładu społecznego (nauka moralna). W późniejszym okresie mikroekonomiczna teoria neoklasyczna skupiła się na efektywności. Ekonomia głównego nurtu skoncentrowała się na pytaniach: co, jak i dla kogo produkować?

* Ekonomii klasycznej- A. Smith PRZEDSTAWICIELE: * Ekonomii klasycznej- A. Smith * Utylitaryzmu- J.S. Mill, J. Bentham * Neorealizmu- L. von Misses, F.A. von Hayek * Ekonomii głównego nurtu- A.M. Okun byli zgodni, iż najważniejszym kryterium ekonomicznym jest efektywność.

ponieważ wszelkie działania ograniczające swobodę i TEZA PARETO mówi o rozdzieleniu kwestii efektywności i sprawiedliwości, ponieważ wszelkie działania ograniczające swobodę i „doskonałość” rynku godzą w dobrobyt społeczny. Ekonomiści na ogół bardziej skłonni są zaakceptować określony zakres ingerencji państwa w sferze podziału, niż w sferze produkcji.

Trzy wymiary sprawiedliwości: * Równość miar: równość wobec prawa, jednakowe prawa obywatelskie dla wszystkich, brak dyskryminacji rasowej i religijnej itp.; * Równość szans: w dostępie do kształcenia, w korzystaniu z dóbr publicznych, w realizacji podstawowych praw obywatelskich itp.; * Równość sytuacji: majątkowej, w korzystaniu z dóbr i usług, pozycji społecznej itp.

Równość i efektywność, czyli „coś za coś” Rozważania A.M. Okuna na przykładzie Stanów Zjednoczonych, gdzie system polityczny gwarantuje równość wszystkich obywateli, w przeciwieństwie do systemu ekonomicznego opartego na mechanizmie rynkowym. Pojawia się tutaj dylemat między równością, a efektywnością. „Nie możemy mieć całego bochenka chleba, będącego rezultatem efektywności rynkowej i dzielić go równo”

Według A.M Okuna kwestii efektywności ekonomicznej i równości politycznej nie da się oddzielić, ponieważ występuje wzajemne przenikanie między sferą wolności, a sferą gospodarowania. Nierówny dostęp do pieniądza i dóbr rynkowych owocuje w nierównym dostępie do praw obywatelskich. Równość w wymiarze ekonomicznym jest bardziej kosztowa niż w wymiarze politycznym. Powstaje więc pytanie: dlaczego kapitalizm godzi się na uszczerbek efektywności na rzecz większej równości ekonomicznej?

Metafora o „dziurawym wiadrze” analiza Samuelsona, Nordhausa, Okuna W wyniku redystrybucji dochodów, której celem jest zmniejszenie nierówności na rzecz poprawy sytuacji biednych, marnotrawiona jest część wytworzonego dochodu. Straty te są wynikiem: * osłabienia bodźców do pracy * oszczędzania * kosztów administracyjnych Niestety ekonomiści nie potrafią odpowiedzieć na pytanie: czy redystrybucja dochodów w ostatecznym rachunku jest korzystna?

Teoria sprawiedliwości społecznej Rawlsa Społeczny sens sprawiedliwości polega na tym, że pojecie to ma swoje instytucjonalne formy i jak każda instytucja staje się formą regulującą zachowanie ludzi. Ważnym elementem sprawiedliwości jest równość oraz stworzenie ”demokracji właścicielskiej”, umożliwiającej jak największej liczbie obywateli posiadanie środków produkcji.

Sprawiedliwość jako beztronność Beztronność dotyczy sytuacji wyjściowej, w której nikt nie jest uprzywilejowany, ani upośledzony. Jest to podstawa społeczeństwa sprawiedliwego i efektywnego łącząca w sobie równość miar, równość szans, równość sytuacji.

Społeczne postrzeganie sprawiedliwości Badania Cichomskiego i Morawskiego przeprowadzone w ostatnim okresie istnienia systemu socjalistycznego wykazały: * Najważniejszą formą niesprawiedliwości społecznej są nierówności polityczne * Największą deprywacją polityczną był brak wolności * W znacznie mniejszym stopniu poczucie niesprawiedliwości związane było z nierównościami ekonomicznymi

Czy sprawiedliwość może być efektywna ekonomicznie? Na przykładzie Azji Wschodniej widać, że na jej sukces ekonomiczny wpłynęło zastosowanie zasad sprawiedliwości dystrybutywnej i wysiłek w celu wyrównania warunków startu ( powszechna, wspierana przez państwo edukacja, „praca dla każdego”, niewielkie zróżnicowanie płac).

Dziękuje za uwagę! MONIKA WAŁUSZKO