„ Sprawiedliwy podział” H.P. Young Joanna Janus 805

Sprawiedliwy podział własności wspólnej: Sprawiedliwy podział dóbr i ciężarów między członków danej społeczności nie oznacza podziału etycznego lub moralnego. Chodzi o podział, który dane społeczeństwo uzna za właściwy i akceptowalny biorąc pod uwagę potrzeby, status i wkład poszczególnych członków.

Nowe źródła własności wspólnej Innowacje techniczne Fale radiowe Dno oceaniczne z zasobami minerałów Ekspansja ekonomiczna, gdy sięga wspólnych zasobów nie podlegających podziałowi Atmosfera w przypadku zanieczyszczeń Tworzenie nowych przedsiębiorstw Koszty i przychody ze współpracy

Alokacja poprzedza wymianę Alokacja wymiana Problem alokacji – sytuacja, w której zespół zasobów, praw, ciężarów lub kosztów przejściowo jest we wspólnej dyspozycji grupy jednostek i muszą im one zostać przydzielone indywidualnie. Alokacja - przydzielenie danych przedmiotów poszczególnym osobom. Wymiana - zakłada wiele dobrowolnych, zdecentralizowanych transakcji, które mogą zachodzić wówczas, gdy dobra i ciężary zostały już rozdzielone Alokacja poprzedza wymianę

Decyzje o alokacji Decyzja o zasobach - określenie całkowitej ilości dobra do podziału Decyzja dystrybucyjna - wybór reguły alokacji Decyzja reaktywna - decyzja jednostki w reakcji na decyzje instytucji

? Reguła alokacji Koncepcje sprawiedliwości: metoda, proces lub formuła, która rozdziela określony zasób między członków potencjalnej grupy pretendentów. Koncepcje sprawiedliwości: Równouprawnienie - pretendenci mają być traktowani równo, dlatego że faktycznie są równi, bądź dlatego, że nie ma jasnych kryteriów pozwalających między innymi rozróżniać. Proporcjonalność - uznaje się różnice między pretendentami i dzieli się dane dobro w proporcji do tych różnic. Priorytet - nakazuje aby dobro otrzymała osoba mająca największe do niego prawo. ?

Normatywne Teorie Sprawiedliwości

Teoria Arystotelesa Dobra powinny być dzielone proporcjonalnie do wkładu każdego pretendenta. Ograniczenia: Dysponowanie metodą pomiaru wkładu każdego pretendenta w skali kardynalnej. Dobra muszą być podzielne.

Teoria Benthama (utylitaryzm) Dobra należy dystrybuować w taki sposób, by maksymalizować ogólny poziom dobrobytu pretendentów . Ograniczenia: Konieczność mierzenia i porównywania użyteczności jednostek (trudno wskazać metodę) Może to oznaczać konieczność godzenia się na wielką szkodę niewielu w celu przysporzenia niewielkiej korzyści wielu (czy moralnie właściwa?)

Dobra pierwotne – środki pozwalające osiągnąć szczęście Teoria Rowlsa (maksyminu / dyferencji) Grupie najgorzej sytuowanej w społeczeństwie powinno się wieść najlepiej jak to możliwe Dobra pierwotne – środki pozwalające osiągnąć szczęście Ograniczenia: Wiele dóbr pierwotnych (np. poczucie własnej wartości) nie poddaje się porównaniom Kwestie moralne – czy powinno się narzucać poważne niedogodności prawie wszystkim członkom społeczeństwa by zwiększyć dochód / szczęście tych, którym powodzi się najgorzej?

Teoria braku zawiści (Tinbergen) W sprawiedliwym społeczeństwie nikt nie chciałby zamienić się pozycjami z nikim. Pozycja - sytuacja zawodowa, dochodowa, stan zdrowia, warunki osobiste, poziom wykształcenia, zdolności, wielkość i stan rodziny Ograniczenia: Ludzie zazdroszczą sobie różnych osobistych cech, zatem może się okazać, iż zawiści w sensie Tinbergena nie da się wyeliminować

Nie musimy domagać się by społeczeństwo było wolne od zawiści Teoria braku zawiści (Foley) Nie musimy domagać się by społeczeństwo było wolne od zawiści Wystarczy nam, że żadna osoba nie będzie preferowała cudzego udziału nad własny w konkretnej alokacji dóbr. Ograniczenia: pretendenci muszą mieć równe prawa do danego dobra dobro to musi być podzielne istotna jest indywidualna wycena poszczególnych dóbr przez jednostki jest wiele alokacji, które są jednocześnie efektywne i nie budzą zawiści, ale nie są one równie sprawiedliwe – rozwiązaniem procedura uznana za sprawiedliwą przez wszystkie strony, np. zasady „ja dzielę a ty wybierasz”.

OGRANICZENIA - Teoria braku zawiści: Rezygnacja z jakichkolwiek porównań międzyosobowych (W rzeczywistości jednak decyzje dystrybutywne bardzo często wymagają porównań i sądów wartościujących. Dlatego zamiast ich unikać należy poznać na jakiej podstawie się ich dokonuje) Pretendenci muszą mieć równe prawa do danego dobra (Jednak większość problemów sprawiedliwego podziału wiąże się z kwestią tego, w jaki sposób uwzględniać zróżnicowanie wysokości roszczeń, wynikające m.in. z różnicy zasług, potrzeb itp. W takich sytuacjach kwestia braku zawiści może w ogóle nie mieć znaczenia)

dobro niepodzielne dobro podzielne Randomizacja - każdy uzyska dobro z jakimś prawdopodobieństwem Rotacja - pretendenci używają dobra kolejno przez jakiś czas Konwersja - zamiana dobra niepodzielnego w podzielne i podział tego ostatniego Kompensacja - dla osoby która nie dostała dobra lub musi ponosić jakiś ciężar Istota problemu dystrybucji pozostaje: na ile każdy z uczestników podziału jest uprawniony do uzyskania dobra?

Sposoby uniknięcia kwestii niepodzielności dóbr

Zasada priorytetu Osoba, której roszczenia są najmocniejsze otrzymuje dobro, pozostali – nie. jest kryterium porządkowym – nie określa o ile dana osoba ma większe uprawnienia od innej, a jedynie stwierdza, że jej uprawnienia są większe; Pytania: Jak uzyskać sprawiedliwą równowagę między różnymi punktami widzenia? Jak zagregować opinie indywidualne w zbiorową ocenę?

np. podział mandatów parlamentarnych miedzy okręgi Zasada zgodności Dobro powinno być dzielone w taki sposób, aby dla każdych dwóch uczestników podziału wielkości ich udziałów były takie, jakie byłyby gdyby byli oni jedynymi uczestnikami podziału. np. podział mandatów parlamentarnych miedzy okręgi Reguła alokacji, która spełnia zasadę zgodności zgodna jest z zasadą priorytetu i na odwrót.

Zasady proporcjonalności: może ona nie być najlepszym rozwiązaniem nawet w przypadku dóbr podzielnych, dla których można określić uprawnienia według liczbowej miary Komplikacje: wynikające z bodźców ekonomicznych – np. proporcjonalny podział kosztów nie uwzględnia kosztów alternatywnych; podział dokonany zgodnie z zasadą proporcjonalności nie musi prowadzić do alokacji zgodnej z powszechnym poczuciem sprawiedliwości.

Czy istnieje alokacja efektywna i jednocześnie postrzegana jako sprawiedliwa, której stworzenie nie wymaga znajomości funkcji użyteczności?

Alokacja dóbr w równowadze konkurencyjnej Alokacja, w której istnieje zestaw cen, taki, że każdy z pretendentów otrzymuje najwyżej preferowany zestaw dóbr, które mógłby nabyć za kwotę odpowiadającą wartości jego udziału. „Jest to jedyna efektywna i zgodna metoda redystrybucji własności, zapewniając że przynajmniej nikt nie wychodzi na niej gorzej, niż się miał z początku.” Young

Pytania do dyskusji: Czy „sprawiedliwość” powinno się rozpatrywać w kategoriach ekonomicznych? Czy „sprawiedliwy podział” zawsze musi być moralny, czy czasami jedynie ekonomicznie optymalny?

DZIĘKUJĘ