MARTA KAMIŃSKA - FELDMAN KATEDRA OSOBOWOŚCI WYDZIAŁ PSYCHOLOGII UW

JA JAKO PUNKT ODNIESIENIA W PERCEPCJI SPOŁECZNEJ WYKŁAD 7

Ja jako wyróżniony obiekt percepcji Różne efekty odnoszenia do Ja (Greenwald i Pratkanis, 1988) Greenwald opisał 4 zjawiska dotyczące związku Ja / pamięć: Efekt generowania przez Ja – informacje aktywnie tworzone przez uczącego się są łatwiej przypominane niż informacje przyswojone biernie. Efekt odnoszenia do Ja – informacje kodowane w powiązaniu z Ja są łatwiej przypominane niż informacje kodowane inaczej. Efekt zaangażowania Ja – informacje kojarzone z długotrwałymi, niedokończonymi zadaniami są łatwiej wydobywane z pamięci niż informacje kojarzone z zadaniami ukończonymi. Efekt ubocznego generowania – informacje powiązane z osobami bliskimi są łatwiej przypominane.

Ja jako wyróżniony obiekt percepcji Wybrane przykłady badań różnych efektów odnoszenia do Ja: Rogers i in. (1977) – czy podane przymiotniki (np. przyjazny, nieśmiały) opisują Ja czy też nie. Bower i Gilligan (1977) – przypominanie sobie osobistych doświadczeń związanych z podanymi przymiotnikami. Banaji i in. (1983) – wspominanie osobistych doświadczeń, wyobrażanie sobie przedmiotów w otoczeniu zindywidualizowanym vs bezosobowym

Ja jako wyróżniony obiekt percepcji Teoretyczne interpretacje efektu odnoszenia do Ja Procesy kodowania – zadania odnoszące się do Ja wywołują bardziej złożone kodowanie asocjacyjne niż zadania odnoszące się do innych lub polegające na wydawaniu sądów semantycznych. A te złożone asocjacje powodują powstanie większej ilości szlaków asocjacyjnych, co jest wykorzystywane przy przypominaniu. Problem: dlaczego sądy dotyczące Ja są często wydawane szybciej niż inne sądy? Istniejąca struktura poznawcza – prototyp – Ja jest prototypem, do którego inne sądy są relatywizowane. Badania wykazały bowiem, że: coś jest oceniane szybciej, gdy bardziej podobne do prototypu, reakcje fałszywego rozpoznania w stosunku do obiektów uprzednio nie prezentowanych a bardzo podobnych do prototypu. Problem: jak ta hipoteza ma się do zadań, gdzie przypominano sobie zdarzenia vs nie przypominano? Istniejąca struktura poznawcza – wewnętrzne wskazówki – Ja to zorganizowany system, będący w stanie dostarczyć wskazówek przydatnych przy zapamiętywaniu i przypominaniu. Materiał spostrzegany (i kodowany) jako jakoś odnoszący się do Ja zostaje powiązany z wewnętrznymi, najczęściej ukrytymi wskazówkami ze struktury Ja. A przy przypominaniu ponowne użycie tych wskazówek. Podsumowanie: Żadna z powyższych hipotez nie daje się w pełni obalić, a więc możemy mówić o zróżnicowanych efektach odnoszenia do Ja (różne mechanizmy).

Ja jako wyróżniony obiekt percepcji Inne przykłady badań nad efektami odnoszenia do Ja Markus i Smith (1980) Jarymowicz i Codol (1979) Hardoin i Codol (1984) Codol (1986) Kamińska-Feldman (1988) Dunning i Cohen (1992) Eiser i Stroebe (1972) Dunning i Hayes (1996) Tesser (1988) Efekty odnoszenia do Ja a efekty odnoszenia do innych

Specyfika przetwarzania różnych cech Ja Koncepcja H. Markus (1993) Przetwarzanie informacji o sobie Koncepcja poznawcza – cechą charakterystyczną rozwijającego się Ja jest aktywna organizacja poznawcza Ja bada się jako zbiór struktur wiedzy Ludzie różnią się między sobą, ponieważ różnią się ich struktury poznawcze Jednostki mogą w różny sposób organizować i opisywać własne zachowanie Myślenie o własnym zachowaniu wymaga schematów samego siebie lub struktur wiedzy wykształconych w celu zrozumienia, zintegrowania lub wyjaśnienia naszych zachowań w danej dziedzinie Schematy Ja kształtują się w wyniku wielokrotnych podobnych kategoryzacji i ocen zachowania dokonywanych przez nas samych i przez innych Schematy Ja podlegają rozwojowi

Specyfika przetwarzania różnych cech Ja Koncepcja H. Markus (1993) Przetwarzanie informacji o sobie (cd) Schematy Ja tworzą się wokół takich aspektów Ja, które odróżniają nas od innych, lub odnoszą się do takich dziedzin, w których możemy porównać się z innymi. Schematy Ja dotyczą tylko tych aspektów naszego zachowania, które są dla nas ważne lub w pewien sposób charakterystyczne W miarę rozwoju jednostka w coraz większym stopniu opisuje swoje zachowanie za pomocą przymiotników określających cechy (np. wrażliwa, inteligentna, przyjazna). „Cechy schematowe Ja” to cechy uważane przez podmiot za ważne i wysoce dla własnej osoby charakterystyczne, zaś cechy peryferyczne to „cechy aschematowe” uważane za mało ważne i charakteryzujące własną osobę w stopniu niewielkim. Określenia cech (szczególnie schematowych) służą jako środki wspomagające pamięć i narzędzia ułatwiające organizację dużej ilości materiału podobnego pojęciowo

Specyfika przetwarzania różnych cech Ja Koncepcja H. Markus (1993) 2. Wpływ Ja na myślenie i pamięć Podmiot, który posiada wykształconą strukturę Ja lub schemat dotyczący określonej dziedziny: przetwarza informacje o sobie z tej dziedziny szybciej i w sposób pewny stosunkowo lepiej pamięta zachowania w tej dziedzinie łatwiej przewiduje zachowania w tej dziedzinie w przyszłości nie ulega informacjom niezgodnym ze schematem ocenia nowe informacje przez pryzmat związku z tą dziedziną 3. Unikatowość Ja Źródła: żywość informacji o Ja powiązanie z afektem – dążenie do pozytywności Ja. Zmiany formy i treści schematów centralnych dla autodefinicji mogą wywołać afekt negatywny związany z własną osobą.

Specyfika przetwarzania różnych cech Ja Koncepcja M. Jarymowicz (1998) Na wizje Ja stanowiące tożsamość (osobistą) podmiotu składa się nie tylko to, co dla Ja wysoce charakterystyczne (cechy schematowe), ale także i to, co dla Ja specyficzne, odróżniające Ja od nie – Ja (przykłady badań: Codol, 1979, Jarymowicz i Codol, 1979) Trafność ocen podobieństwa specyficznych i niespecyficznych cech Ja Stopień zaniżania ocen podobieństwa różny w zależności od obiektów porównań: np. mniejszy, gdy chodzi o własną grupę odniesienia, a większy, gdy chodzi o anonimowych innych. Ale przejawy nietrafności ocen podobieństwa zróżnicowane wyłącznie w zakresie cech „specyficznych”. Osoby z niską samooceną, niską samoakceptacją bądź pozostające w sytuacji zagrożenia znacznie bardziej cenią podobieństwo własnej osoby do innych (szczególnie w zakresie cech specyficznych – badanie Kwiatkowska, 1984)